Xii XV əsrləRDƏ azərbaycanin məNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİ
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I. DİNİ VƏ XALQ BAYRAMLARI NOVRUZ BAYRAMI
11 söhbətlər”, R.Əliyevin “Dinin əsasları” adlı əsərlərində dini bayramlarla bağlı tutarlı araşdırmalar aparılmışdır. Din və dini münasibətlərin araşdırılmasında A.Gölpınarlının “100 soruda tasavvuf”, A.D.Knışın “Некоторые проблемы изу- чение суфизма”, U.Montqomerinin “Влияние ислама на сред- невековую Европу”, Y.Rüstəmovun “Mövlana Cəlaləddin Ru- minin sufilik fəlsəfəsi“ və “Əbu Nəfs Sührəverdinin təsəvvüf fəlsəfəsi”, Z.Quluzadənin “Хуруфизм и его представители в Азербайджане”, A.Əhədovun “Azərbaycanda din və dini təsi- satlar”, H.İmanov və A.Əhədovun birlikdə yazdıqları “Orta əsr İslam Şərqində fəlsəfi fikir”, R.Əliyevin “Nəsimi və klassik dini üslubun təşəkkülü (Qazi Bürhanəddin və Nəsimi divanları əsa- sında)”, M.Quluzadənin “Böyük ideallar şairi”, İrfan Gündüzün ”Osmanlılarda Devlet-Tekke Münâsebetleri”, R.Sərinin ”İslâm Tasavvufunda Halvetilik ve Halvetiler”, A.V.Stroyevanın “Госу- дарство исмаилитов в Иране в XI-XIII вв.”, S.D.Rzaquluza- dənin “Пантеизм в Азербайджане в Х-ХII вв.”, S.Qasımovanın “Христианство в Азербайджане в раннем средневековье”, Y.A.Belyayevin “Müsəlman təriqətləri” (tarixi oçerklər) və başqa müəlliflərin tədqiqatlarından istifadə olunmuşdur. Orta əsr elm və təhsil sisteminin öyrənilməsində N.Vəlixan- lının “Ərəb xilafəti və Azərbaycan”, S.Onullahinin “XIII–XVII əsrlərdə Təbriz şəhərinin tarixi”, M.Tərbiyətin “Danişməndani- Azərbaycan” (Azərbaycanın görkəmli elm, sənət adamları), Z.Məmmədovun “Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir” və “Orta əsr Azərbaycan filosofları və mütəfəkkirləri”, Orhan Hançerlioğlunun “Düşünce Tarihi“ (türkcə), K.Məcidovanın “IX- XIII əsrlər Türk dünyasında təbiət elmləri”, Ç.Sasaninin “Orta əsrlər Azərbaycan poeziyasında naturalist ədəbi-fəlsəfi fikir”, İ.Mollayevin “Orta əsr Azərbaycan mütəfəkkirləri təlim-tərbiyə haqqında”, A.Rzayevin “Nəsirəddin Tusi” (həyatı, elmi, dünya- görüşü), Y.Talıbov, F.Sadıqov, S.Quliyevin birgə yazdıqları “Azərbaycanda məktəb və pedaqoji fikir tarixi” əsərləri də böyük əhəmiyyətə malikdir. 12 Orta əsrlər Azərbaycan xalq musiqisinin, musiqi alətlərinin, rəqslərin və xalq oyunlarının öyrənilməsində Ü.Hacıbəyovun “Seçilmiş əsərləri”nin II cildi, Ə.Qasımovun “Azərbaycan xalq oyunları”, Z.Səfərovanın “Azərbaycanın musiqi elmi”, Yılmaz Öztunanın Türk Dil-Kültür-Sənət seriyasından olan “Türk dün- yası el kitabı” toplusunun 2-ci cildində nəşr edilmiş “Türk musi- qisi” adlı məqaləsi, K.Həsənovun “Qədim Azərbaycan xalq rəqs- ləri” adlı əsəri mühüm yer tutur. XII-XV əsrlər mənəvi mədəniy- yətinin mühüm elementlərindən biri olan xalq təbabətinin və xalq metrologiyasının araşdırılmasında F.Ələkbərlinin “Şərqin min-bir sirri”, Ə.Fərəcovun “Nizami Gəncəvinin iqtisadi görüşləri haq- qında”, Ş.Bünyadovanın “Nizami və etnoqrafiya” adlı əsərlərinin mühüm rol oynadığını qeyd etmək lazımdır. Göründüyü kimi, aparılan araşdırmalar bütövlükdə etnoqrafi- yanın ayrı-ayrı sahələri üzrə dəyərli olsa da, tədqiq olunan dövrü tam və sistemli şəkildə əhatə etmədiyindən, XII-XV əsrlərin tarixi etnoqrafiyasının öyrənilməsi zərurəti ortaya çıxır. 13 I. DİNİ VƏ XALQ BAYRAMLARI NOVRUZ BAYRAMI Qədim zamanlardan hər bir xalqın həyatında bir çox milli və dini günlərini, tarixi xatirələrini canlandıran bayramları mövcud olmuşdur. Bayramlar topluma pozitiv təsir edir, müəyyən zaman içində toplumu ritual kontekstinə salır, inanc duyğularını güclən- dirir. Bayramlar erkən çağlardan etibarən, insanın təbiətə, təbiət hadisələrinə münasibətinin bildiriş vasitələrindən biri olmaq eti- barilə sonralar cəmiyyətin həyatı ilə birbaşa bağlanmış, onun həyatında baş verən hadisə və proseslərin özünəməxsus inikas formalarından birinə çevrilmişdir. Xalq tərəfindən təntənəli şəkil- də qeyd olunan hər bir bayram insanlar üçün müəyyən məna və mahiyyət kəsb etmişdir. Milli və dini bayramlar toplumun birlik və bərabərliyini təşkil edir. Bayramlar insanlar arasında münasibətləri gücləndirir, qo- humluq, xoşgörü atmosferi yaradır. Tarixən elə bayramlar olmuşdur ki, zamanın girdabında tə- nəzzülə uğramış, hətta adları belə unudulmuşdur. Lakin elə bay- ramlar da vardır ki, zamanın sınağından keçərək eyni sevinc və fərəh hissi ilə indi də qeyd olunmaqdadır. Tarixi təcrübə sübut edir ki, yalnız xalqın mənəvi tələbatından doğan, onun ruhuna, tə- biətinə, zövqünə qida verən adətlər və ənənələr məişətə daxil olub vətəndaşlıq hüququ qazana bilirlər (1, 25). Bu mənada, əsrlərin sərhədlərini aşaraq xalqın yaddaşına hopmuş və bu gün də sevilə- sevilə qeyd edilən bayramlarımızdan biri də Novruzdur. Bu bay- ramın keçirilməsi geniş coğrafiyaya malik olub, Azərbaycandan başqa Şərqi Türküstandan tutmuş balkanlara qədər səpələnmiş ayrı-ayrı türk xalqları, eləcə də İran və bir sıra Ərəb xalqları tərə- findən də qeyd edilməkdədir. Bayramın qeyd olunması baharın gəlişi ilə bağlı olub və bir çox dünya xalqlarında müxtəlif törənlərlə anılır. Məs. XI əsrin məşhur alimi Biruni il başı kimi qeyd olunan Novruzun Orta Asiya xalqları arasında çox canlılıqla qeyd olunduğundan bəhs edir (2, 25). Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|