Xocali soyqirimi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Akif AĢırlı.
- Beynəlxalq cinayət faktı
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi PREZĠDENT KĠTABXANASI ─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 81 təxminən 2-3 ay qabaq Qarakənd səmasında vertolyot vurulmuĢdu. Ondan sonra insanlar vertolyota minməyə də qorxurdular. Silah-sursat gətirmək, hərbi qüvvə yerləĢdirmək çətin idi. O dövrdə, A. Quliyevin rəhbərlik etdiyi vzvodun qəhrəmanlığı mənim üçün tarixdir. Qeyri-bərabər döyüĢdə bu insanların göstərdiyi hünər, qəhrəmanlıq, cəsurluq mənim üçün tarixdir. Əlbəttə, o dövrdə satqınlıq da yox deyildi. O kənddə bir neçə ailə qarıĢıq ailələrdən ibarət idi. Onlar haqqında cürbəcür Ģayiələr gəzirdi. Hesab edirəm ki, Xocalı ilə bağlı çox məsələlər aydınlaĢdırılmalı, çox Ģeylər üzə çıxarılmalıdır. Yəni tamam siyasi motivdən, siyasi tərəfkeĢlik etmədən, ayıq baĢla bunları obyektiv Ģəkildə araĢdırıb ortaya qoymaq çox vacibdir Akif AĢırlı. Türkün Xocalı soyqırımı. Bakı: 2005, S. 109-112. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi PREZĠDENT KĠTABXANASI ─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 82 Beynəlxalq cinayət faktı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının İnsan Hüquqları İnstitutunun Ekspert Şurası toplaşaraq, 19 fevral 2002-ci ildə Xocalı faciəsinin soyqırım faktı kimi dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasını təmin edən qətnamə qəbul etdi. Xocalı faciəsinin beynəlxalq cinayət olaraq Ermənistanın Azərbaycana qarşı soyqırım siyasətinin tərkib hissəsi olması sənəddə ətraflı izah edilir. Sənədin əhəmiyyətini nəzərə alaraq Ekspert Şurasının üzvü V. İbavevin toplantıdakı məruzəsi ilə birlikdə kitaba daxil etməyi məqsədəuyğun sayırıq. Azərbaycan xalqının tarixində soyqırımı kimi siyasi və hüquqi qiymətini almıĢ hadisələr tarixi kökü etibarı ilə bir zamanlar Osmanlı imperiyasının torpaqlarının bölüĢdürülməsi - ġərq məsələsinin həyata keçirilməsi üçün uydurulmuĢ, əslində mövcud olmayan "erməni məsələsi" ilə bağlıdır. ġərq məsələsinin həyata keçirilməsindən bəhrələnmək istəyən erməni millətçiləri XVIII əsrin sonlarından baĢlayaraq Türkiyə, XIX əsrdən isə Azərbaycanın torpaqları hesabına "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyasına düĢmüĢ və bundan sonra məqsədlərinə çatmaq üçün müxtəlif yerlərdə milli zəmində qırğınlar törətmiĢlər. Rusiya və Ġran arasında bağlanmıĢ Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrindən sonra ermənilər kütləvi Ģəkildə Azərbaycan torpaqlarında məskunlaĢdırılmıĢlar. Azərbaycan torpaqlarında azərbaycanlılara qarĢı 1905-1907-ci illərdə, 1918-ci ildə qırğınlar törədilməklə soyqırımı siyasəti həyata keçirilməyə baĢlanmıĢdır. Ermənistan dövləti tərəfindən azərbaycanlılara qarĢı aparılan etnik təmizləmə siyasəti SSRĠ-nin yarandığı ilk illərdən baĢlanmıĢdır. Belə ki, Azərbaycan SSR-in tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması ilə Azərbaycanda ermənilərin milli azlıqda olması probleminin öz həllini tapmasına baxmayaraq, həmin dövrdə Ermənistan SSR ərazisində yaĢayan azərbaycanlılara muxtariyyət verilməməsi tarixi ədalətsizlik kimi qiymətləndirilməli idi. Qarabağın dağlıq ərazisində yaĢayan 80 minlik erməni əhalisinə muxtariyyət verildiyi halda, həmin dövrdə Ermənistanın 580 minlik, həmçinin Gürcüstanda yaĢayan 600 minlik azərbaycanlı əhalisinə muxtariyyət verilmədi. Bundan soma ermənilərin Azərbaycana qarĢı millətçi-separatçı siyasəti aĢağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirilirdi: - Dağlıq Qarabağı Azərbaycan SSR-dən qoparmaq; - Azərbaycan SSR-in ərazilərinə yiyələnmək; - Ermənistan SSR-dən azərbaycanlıların köçürülməsinə nail olmaq. Hazırda Ermənistan adlanan əzəli Azərbaycan torpaqlarından etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsi kimi azərbaycanlıların 1948-1953-cü il deportasiyası təĢkil edilir. 1948-1952-ci illərdə xaricdən gələn ermənilərin yerləĢdirilməsi bəhanəsi ilə 150 mindən çox azərbaycanlı əhalisi öz vətənindən çıxarıldı. Azərbaycanlıların Ermənistandan köçürülməsi Ermənistan ərazisindəki azərbaycanlıların qədim məskənləri olan dədə-baba torpaqlarının boĢaldılması siyasətinin həyata keçirilməsi üçün təĢkil olunmuĢdur. Bu haqsızlığa uzun müddət heç bir siyasi qiymət verilməyibdir. Yalnız Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin "1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haqqında" 18 dekabr 1997-ci il tarixli fərmanı ilə həmin ədalətsizliyə hüquqi qiymət verildi. Ermənistanda həyata keçirilən etnik təmizlənmənin yeni kütləvi dalğası SSRĠ-nin süqutunun son illərinə təsadüf etdi. 1988-ci ilin qıĢından baĢlayaraq Ermənistanda azərbaycanlılara qarĢı etnik təmizləmə baĢlandı. "Azərbaycanlılarsız Ermənistan" Ģüarı altında həyata keçirilən etnik təmizləmə nəticəsində Ermənistan hakim dairələrinin himayəsi və razılığı əsasında hazırkı Ermənistan adlanan dövlətin ərazisindən 40897 azərbaycanlı məcburi qaydada deportasiya olundu. Təkcə 3 gün ərzində - 1988-ci ilin noyabr ayının 27-dən 29-dək Ermənistan SSR-in Quqark, Spitak və Stepanavan Ģəhərlərində 33 nəfər azərbaycanlı öldürülmüĢdü. Ümumiyyətlə, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun məlumatına əsasən, 1988-1989-cu illərdə Ermənistanda aparılan etnik təmizləmə dövründə 216 nəfər azərbaycanlı öldürülmüĢdür. Onlardan 49 nəfəri divan tutulmaqdan qorxub qaçarkən dağlarda donmuĢ, 41 nəfər qəddarlıqla döyülməkdən ölmüĢ, 35 nəfər uzun iĢgəncələrdən sonra öldürülmüĢ, 115 nəfər diri-diri yandırılmıĢ, 16 nəfər güllələnmiĢ, 10 nəfər təhqirlərə dözməyib infarktdan ölmüĢ, 2 nəfər erməni həkimləri tərəfindən xəstəxanada öldürülmüĢ, 3 nəfər suda boğulmuĢ, bir nəfər asılmıĢ, bir nəfər əzablardan qurtarmaq üçün özünü öldürmüĢ, bir nəfər elektriklə öldürülmüĢ, iki nəfərin baĢı kəsilmiĢ, 29 nəfər qəsdən avtomobil altına salınmaqla öldürülmüĢ, 3 nəfər xəstəxanada olarkən tibbi xidmət göstərilməməsi nəticəsində ölmüĢ, 8 nəfər oğurlanmıĢ və xəbərsiz itkin düĢmüĢdür. Həyatdan məhrum edilmiĢ azərbaycanlıların yeganə günahı onların azərbaycanlı olmaları idi. "Ġnsan Hüquqlarının Ümumi Bəyyana- mə"sinin 2-ci maddəsinə əsasən isə hər bir Ģəxs irqindən, dərisinin rəngindən, cinsindən, dilindən, dinindən, siyasi və digər əqidəsindən, milli və sosial mənĢəyindən, əmlak, sosial mövqe və digər vəziyyətindən asılı Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|