Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi
PREZĠDENT KĠTABXANASI
───────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────
117
cinayətin obyektiv tərəfini təĢkil edən hərəkətlərdən birini törətmək yetərlidir. Soyqırımının obyektiv tərəfi olan
"məhv etmək" anlayıĢı fiziki və ya bioloji təsir yolu ilə həyatdan məhrum etmək mənasına gəlir.
BMT-nin beynəlxalq məhkəməsi "Barselona Traction" iĢi üzrə qərarında soyqırımı aktının qadağan
edilməsi üzrə öhdəliyi "erga omnes" öhdəlikləri adlandırıb. Beynəlxalq məhkəmə "Soyqırımı cinayətlərinin
qarĢısının alınması və ona görə cəzalar" Konvensiyasının əsasında duran prinsipləri bütün dövlətlər üçün
məcburi xarakterli normalar kimi tanıyıb.
SƏNAN
“Kaspi”.-2010.-24 fevral.-№34.-S.6., 25 fevral.-N.35.-S.6.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi
PREZĠDENT KĠTABXANASI
───────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────
118
Ermənistanın Azərbaycana qarĢı ərazi iddiası — Xocalı soyqırımı
Həvva MƏMMƏDOVA,
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin üzvü,
tarix elmləri namizədi
Xalqımızın qəhrəman, igid övladları torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda vuruşaraq şəhid oldular.
Ancaq bütün bu tarixin içində Xocalı faciəsinin xüsusi yeri var. O da ondan ibarətdir ki, bir tərəfdən bu, hər
bir Xocalı sakininin öz torpağına, millətinə, vətəninə sədaqətinin nümunəsidir. İkinci tərəfdən də
Ermənistanın millətçi, vəhşi qüvvələri tərəfindən Azərbaycana qarşı edilən soyqırımıdır-vəhşiliyin
görünməmiş bir təzahürüdür.
Heydər ƏLĠYEV
XX əsrin əvvəllərindən bu günümüzədək ermənilər Azərbaycanın türk-müsəlman xalqına qarĢı Ģovinist-
millətçi siyasət yürütmüĢlər. Ġki əsrdə ermənilər Azərbaycan türklərinə qarĢı bəĢər tarixində görünməmiĢ
vəhĢiliklər, soyqırımları, deportasiyalar həyata keçirmiĢlər. Azərbaycanlı əhali ermənilər tərəfindən bir əsrdə iki
dəfə soyqırıma məruz qalmıĢdır. XX əsrin əvvəllərində Zaqafqaziyada üç müstəqil respublika Azərbaycan,
Ermənistan və Gürcüstan yaradıldıqdan sonra Ermənistan öz sərhədlərini geniĢləndirməyə, qonĢulara qarĢı ərazi
iddialarına baĢladı. Əslində rus imperiyasının köməkliyi ilə yaratdıqları indiki Ermənistan Respublikasının
ərazisi də onların ata-baba yurdu olmamıĢıdır. 1918-ci ildə Azərbaycan torpaqlarında, yəni keçmiĢ Ġrəvan
xanlığı (sonradan Ġrəvan quberniyası) ərazisində bəyan edilmiĢ Ermənistan Respublikasının 9 min kv.km olan
ərazisi, sonradan qonĢulardan, əsasən də Azərbaycandan müxtəlif yollarla qopardılan torpaqların hesabına
böyüyərək 29 min kv. km-ə çatmıĢdır. Ermənistanın Azərbaycana qarĢı ərazi iddiaları tarixinə nəzər salarkən
görürük kı. ermənilər hələ bir neçə əsr bundan əvvəl irəli sürdükləri "Böyük Ermənistan" ideyası naminə qonĢu
xalqlara daim təcavüz etmiĢ, hüquqlarını tapdalamıĢ, hətta onları məhv etməklə öz "daĢnaq" ideyalarını hissə -
hissə həyata keçirməyə müvəffəq olmuĢlar. Sovet Ġttifaqında baĢlanan bədnam yenidənqurma və aĢkarlıq
siyasəti ermənilərə məhz bu fürsəti verdi. Ermənistandakı və mərkəzdəki ideya ilhamçılarının tövsiyələri,
Ģovinist "DaĢnaqsütyun", "Krunk" və " Qarabağ" təĢkilatlarının proqram bəyanatları əsasında hərəkətə gəlmiĢ
erməni terror maĢını iĢğalçılıq siyasətinin əsas hədəfi kimi Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ
regionunu seçdi. Sovet Ġttifaqı və o zamankı respublika rəhbərliyinin cinayətkar məsuliyyətsizliyi nəticəsində
Dağlıq Qarabağdakı separatçı qüvvələr bölgədə yaĢayan azərbaycanlılara qarĢı soyqırımı və deportasiya
siyasətlərini həyata keçirməyə baĢladılar. Müxtəlif vasitələrlə cürbəcür don geyindirməyə çalıĢdıqları bu ərazi
iddiaları 1988-ci ildən baĢlayaraq daha aĢkar və intensiv Ģəkildə davam etməyə baĢladı.
1988-ci il fevralın 13-də saat 10-da ermənilər Xankəndidə Dağlıq Qarabağın Ermənistana
birləĢdirilməsi tələbilə ilk mitinqlərini keçirdilər. Hələ 1987-ci ildən Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin sosial-
iqtisadi problemlərini bəhanə edən millətçi ünsürlər çirkin niyyətli planlarını həyata keçirməyə baĢlamıĢdılar.
Tarix göstərir ki, erməni tayfaları Ermənistanda sovetlər dövründə Dağlıq Qarabağın Ermənistana
birləĢdirilməsi üçün DQMV-də gizli iĢlər aparan erməni siyasətbazları və ermənipərəstlər "türksüz Ermənistan"
ideyası ilə etnik təmizləmə aparmıĢ, minlərlə azərbaycanlı ailəsi öz ata-baba yurdları Qərbi Azərbaycandan
(indiki Ermənistan ərazisindən) deportasiya edilmiĢlər (8).
Bu vəhĢilikləri edən ermənilərin əsas məqsədi Azərbaycanın yerli əhalisini - azərbaycanlıları
sıxıĢdıraraq ərazisini mənimsəmək, burada erməni dövləti yaratmaq olmuĢdur.
Ermənilərin XIX əsrdə Cənubi Qafqaza kütləvi köçürülməsi ilə onların Azərbaycan xalqına qarĢı ərazi
iddiaları və etnik təmizləmə prosesi həmin əsr boyu davam etmiĢdir.
Tarixi proseslərin ardıcıl izlənməsi Qarabağ ərazisində ermənilərin yerləĢdirilməsinin Rusiyanın
strategiyası ilə bağlı olduğunu göstərir. Belə ki, Gülüstan (1813-cü il) və Türkmənçay (1828-ci il)
müqavilələrindən sonra Rusiya Ġran və Türkiyədən Azərbaycan ərazisinə 200 mindən artıq erməni köçürdü.
Bununla da Qafqazda xeyli miqdarda erməni kütləsi topladı və qədim türk torpağı Ġrəvanı mərkəz etməklə ilk
erməni dövləti yaratdı. XIX əsrin erməni tədqiqatçıları belə hesab edirlər ki, ermənilər qaraçılardan, daha dəqiq
desək "qəddar ürəkli" - ayk (hayk) adlandırılan köçəri tayfalardan əmələ gəliblər. Bəzi Avropa tarixçilərinin
dediyinə görə, onların ilk vətəni balkanlar olub. XX əsrin əvvəllərindən etibarən aparılan "antiazərbaycan"
siyasəti nəticəsində 1923-cü ildə ikinci erməni inzibati mərkəzi - DQMV yaradıldı (4, s. 20).
Dağlıq Qarabağ ərazisinə köçürülən erməniləri yerləĢdirmək, Qarabağın demoqrafiyasını ermənilərin
xeyrinə dəyiĢmək üçün azərbaycanlılar müxtəlif üsullarla ərazidən çıxarıldı. Ermənilər süni ədavət yaratmaqla,
Azərbaycana qarĢı öz ərazi iddialarını ardıcıl və planlı Ģəkildə davam etdirməklə, etnik təmizləmə siyasətindən
Dostları ilə paylaş: |