Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi
PREZĠDENT KĠTABXANASI
───────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────
136
Bu cür yanaĢma Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi tərəfindən də qəbul edilmiĢdir və o, beynəlxalq
hüquqda ikili məsuliyyətin, yəni eyni zamanda dövlətin və Ģəxsin məsuliyyətinin mümkünlüyünü qəbul edir.
Beləliklə, Xocalıdakı soyqırım cinayəti üçün yalnız Ermənistan Respublikası deyil, həm də onun baĢ
verməsində fəal iĢtirak etmiĢ erməni məmurları da məsuliyyət daĢıyırlar. Amma çox təəssüf ki, həmin Ģəxslər
nəinki cəzasız qalıblar, hətta onların bir qismi bu gün Ermənistan Respublikasının hakimiyyət orqanlarında
məsul vəzifələr daĢıyırlar.
Bunun üçün Azərbaycanın diaspor və baĢqa bu tipli təĢkilatları dünya dövlətlərindən Xocalı
soyqırımında iĢtirak etmiĢ, cinayət törətmiĢ Ģəxslərin ərazilərinə səyahət etdikləri zaman məsuliyyətə cəlb
edilməsini tələb etməlidirlər. Bu praktika artıq bir neçə Avropa ölkəsində baĢ tutmuĢdur. Misal üçün Belçikada,
Ġsveçrədə və Kanadada Ruanda soyqırımında təqsirli bilinən Ģəxslərə qarĢı cinayət iĢi açılmıĢ və onlar məhkəmə
qarĢısında cavab verməli olmuĢlar.
“Analitik baxıĢ”.-2010.-№1.-S.22-25.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi
PREZĠDENT KĠTABXANASI
───────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────
137
Xocalıda törədilmiĢ erməni vandalizmi
ġahmar HACIYEV,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji
Araşdırmalar Mərkəzinin elmi işçisi.
Təkcə insanlar Ģəhid olmur, kəndlər, Ģəhərlər də Ģəhid olur, tarixin yaddaĢına qovuĢurlar. GeniĢqəlblilik,
qonaqpərvərlik, çətin vəziyyətə düĢəndə baĢqalarına əl tutmaq, çörək vermək Azərbaycan xalqını
səciyyələndirən xüsusiyyətlərdir. Lakin bəzən bu ali xüsusiyyətlər tarixən onu çörəyini yeyənlərin nankorluğu
və namərdliyi ilə üz-üzə qoymuĢdur. Azərbaycanlılar 200 il ərzində erməni separatçılarının davamlı olaraq etnik
təmizləmə, soyqırım siyasətinə məruz qalmıĢ, tarixi torpaqlarından qovulmuĢ, qaçqına, məcburi köçkünə
çevrilmiĢlər.
Ermənilər tərəfindən 1905-1907, 1918-1920 və 1948-1953-cü illərdə törədilmiĢ terror aktları
nəticəsində minlərlə günahsız azərbaycanlının qanı töküldü. 1988-ci ildə erməni xisləti özünü yenə büruzə ver-
di. Ermənistanın apardığı siyasət bir daha onu göstərdi ki, ermənilər antitürk ideyaları və prinsipləri ilə bizə
qarĢı, sözün əsl mənasında, düĢmənçiliyə köklənmiĢlər və onlara yalnız layiq olan cavabı vermək lazımdır.
1988-ci ildən 1989-cu ilədək 85519 min azərbaycanlı Ermənistandan deportasiya edildi. Bununla da
ermənilər uzun müddətdən bəri planlaĢdırdıqları, beynəlxalq hüquq normaları və prinsiplərinə zidd olan
siyasətlərini reallaĢdırmağa baĢladılar. Bu gün ermənilər qondarma "soyqırım" iddialarını bütün dünya birliyi
qarĢısında qaldırırlar. Onlar iddia edirlər ki, 1915-1923-cü illərdə türklər onlara qarĢı etnik təmizləmə siyasəti
aparmıĢlar. Lakin bədxah qonĢularımız yaddan çıxarırlar ki, azərbaycanlılar Ermənistandan deportasiya edilən
zaman insanlığa zidd olan zorakılığa, təcavüzə və iĢgəncələrə məruz qalıblar. Burada bircə faktı qeyd etmək
istərdim: öz doğma torpaqlarından (Qərbi Azərbaycandan) qovularkən deportasiyanın ilk aylarında 218
azərbaycanlı qətlə yetirilmiĢdir.
Xocalı hadisələri isə ermənilərin azərbaycanlılara qarĢı törətdikləri faciələrin ən dəhĢətlisidir.
Xalqımızın qan yaddaĢına həmiĢəlik həkk olunmuĢ Xocalı faciəsini yalnız soyqırım adlandırmaq olar.
TörədilmiĢ qətliam təkcə Azərbaycan xalqına qarĢı deyil, bütün insanlığa, bəĢəriyyətə qarĢı yönəlmiĢ ən ağır
cinayətlərdən biridir.
Beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq Ermənistan dünya birliyinin də Azərbaycanın ayrılmaz
hissəsi kimi tanıdığı Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın tərkibindən ayırmaq istəyir, bu istiqamətdə insanlığa zidd
olan cinayət və vəhĢiliyə hazır olduğunu nümayiĢ etdirir.
Xocalı Azərbaycanın dilbər guĢələrindən biri idi. Keçən əsrin 80-ci illərinin ikinci yarısından
baĢlayaraq, ermənilər Qarabağa iddialarını açıq-aydın gündəmə gətirməyə baĢladılar. KeçmiĢ SSRĠ
rəhbərliyinin Dağlıq Qarabağda yaĢayan azərbaycanlılara qarĢı tutduğu qərəzli mövqe erməni separatçılarına öz
bədxah niyyətlərini həyata keçirməyə daha da stimul verdi. Ġmperiya rəhbərliyi Qarabağda yaĢayan
azərbaycanlılardan bütün silahları yığdığı halda, ermənilər silahlandırılmaqla yanaĢı, Rusiyanın 366-cı motoatıcı
diviziyasını da onların istifadəsinə verdi.
Xocalı 1991-ci ilin oktyabr ayından ermənilər tərəfindən blokadaya alınmıĢdı. ġəhərə nəqliyyat yolu
faktiki olaraq kəsilmiĢdi və ora yalnız vertalyotla getmək mümkün idi. Sonuncu vertalyotun ġuĢa üzərində
vurulmasından sonra isə Ģəhərə hava yolu da kəsildi. Hava və yerüstü nəqliyyat yollarının kəsilməsi ilə Ģəhər
ağır vəziyyətə düĢdü. Ermənilər Xocalını müntəzəm olaraq ağır artilleriya silahlarından atəĢə məruz qoysalar da,
bu, qəhrəman xocalıları qorxutmur, onların mübarizə aparmaq əzmini qırmırdı. Fevral ayının əvvəlindən
baĢlayaraq ermənilər Xocalıya hücum əməliyyatları təĢkil etməyə baĢladılar. Hücumlar zamanı erməni separatçı
birləĢmələri silahsız və sivil insanlara iri çaplı silahlardan, ağır artilleriyadan atəĢ açaraq, Ģəhəri nəzarət altına
almağa çalıĢırdılar. Xocalının müdafiəsini əsasən yüngül silahlarla silahlanmıĢ yerli müdafiə dəstələri və Milli
ordunun azsaylı kontingenti təĢkil edirdi. 7 min əhalisi olan Xocalı rus və erməni birləĢmələri qarĢısında çox
duruĢ gətirə bilmədi. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə keçmiĢ Rusiyanın Xankəndidə yerləĢən 366-cı
motoatıcı diviziyasının müĢayiəti və birbaĢa iĢtirakı ilə erməni separatçı birləĢmələri Xocalı üzərinə hücuma
keçdilər. Tanklardan, ağır artilleriyadan və avtomatlardan açılan atəĢlə ermənilər dinc əhalini - qocaları,
uĢaqları, qadınları vəhĢicəsinə öldürür, hamilə qadınların qarınlarını deĢir, ağlasığmaz vəhĢiliklər törədirdilər.
Ermənilərin Xocalıda sivil insanlara qarĢı törətdiklərini ifadə etməkdə söz də acizdir. DüĢməndən qaçan
xocalıların bir qismi meĢədə Ģaxtadan donaraq dünyasını dəyiĢdi. Bu vaxtadək bəĢər tarixi bu cür amansız
səhnəyə çox az Ģahidlik etmiĢdi.
Bu soyqırım nəticəsində 613 nəfər, o cümlədən 106 qadın, 63 azyaĢlı uĢaq, 70 qoca öldürüldü, 1000
nəfər müxtəlif yaĢlı dinc sakin aldığı güllə yarasından həmiĢəlik əlil oldu, 8 ailə tamamilə məhv edildi, 25 nəfər
Dostları ilə paylaş: |