Xülasə I. Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat Dünya iqtisadiyyatında meyillər 5
Yüklə 2,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 1. Fiskal multiplikator
- Haşiyə 2. Dünya bazarında qızıla tələb
Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat 6
Mənbə: Federal Conference Board Fiskal multiplikator fiskal kəsirin (∆G) dəyişməsinin məcmu buraxılışda (∆Y) yarada biləcəyi dəyişikliyi əks etdirən əmsaldır. Müddətdən asılı olaraq fiskal multiplikatorun hesablanma qaydası qismən fərqlənsə də, əsasən aşağıdakı formula ilə müəyyən edilir:
Fiskal multiplikatorun səviyyəsi ölkə, zaman və şərait baxımından müxtəlif ola bilər. BVF-nin ekspertlərinin hesablamalarına görə iqtisadiyyatının həcmi böyük olan ölkələr üçün multiplikator 1.5-1, orta həcmli ölkələr üçün 1-0.5, kiçik açıq iqtisadiyyatlar üçün isə 0.5 ətrafında dəyişir. Digər bir nüans odur ki, kiçik multiplikatorlar əsasən gəlir və transfertlərdən, nisbətən böyük multiplikatorlar isə investisiya xərcləmələrindən yaranır. Maliyyə bazarının inkişaf səviyyəsinin fiskal multiplikatorun həcminə təsiri qeyri-müəyyəndir. Bu, daha çox a) maliyyə sisteminin inkişaf səviyyəsinin likvidlik çatışmazlıqlarına təsirindən və b) hökumətin fiskal kəsiri maliyyələşdirmə imkanlarından asılıdır. Zəif inkişaf etmiş maliyyə bazarları investisiya imkanlarını daraltdığından istehlaka meyillilik yüksək olur və bu da, multiplikatoru böyüdür. Digər tərəfdən maliyyə bazarının inkişaf səviyyəsi büdcə kəsirinin faiz dərəcələrinə transmissiya effektini artırır. Maliyə bazarına çıxışın zəif olduğu ölkələrdə hökumət büdcə kəsirini maliyyələşdirmək üçün yüksək faizlə istiqraz buraxmalıdır. Təbii ki, belə olan halda multiplikator kiçiləcək. Halbuki inkişaf etmiş maliyyə bazarı şəraitində borcun diversifikasiya imkanları daha çox olduğundan faiz aşağı düşəcək ki, bu da multiplikatoru artıracaqdır. Böhranın multiplikatorlara təsiri birmənalı deyil: • Qeyri-müəyyən iqtisadi gözləntilər istehlaka meyili və bununla da multiplikatoru kiçildir. • Davam edən «delevereycing» prosesi fiziki və hüquqi şəxslərin kreditə əlyetərliliyini məhdudlaşdırır və multiplikatoru artırır. • Digər tərəfdən pul siyasətinin kifayət qədər yumşaq olması və bu prosesin uzun müddət davam edəcəyi gözləntisi fiskal multiplikatorları artırır. Fiskal siyasətdəki dəyişikliklər multiplikatora müvəqqəti və daimi xarakter daşımasından asılı olaraq təsir göstərir. Məsələn, gəlir vergisinin qısamüddətli azaldılması iqtisadiyyatın dayanıqlığı haqda narahatlığı azaldır, lakin istehlakçıların davranışına effekti az olur. Ancaq müəyyən mal və xidmətlər üçün (avtomobil üçün rüsum, ƏDV, və ya investisiyaya vergi gözəşti) vergilərin müvəqqəti olaraq aşağı salınması istehlakı artıra bilər. Bir qayda olaraq, müvəqqəti fiskal tədbirlər, gəlirə təsir edən daimi tədbirlərə (məs. vergi güzəşti) nisbətən daha çox multiplikativ effektə malikdir.
Dünyada məcmu tələbin azalması ABŞ ixracının artımına neqativ təsir edir. Bununla yanaşı ölkədə seçkilərlə əlaqədar qeyri- müəyyənlik investisiya qoyuluşları üzrə ehtiyatlı davranışları şərtləndirir. İşsizliyin azalması meyilinin güclənməsi isə pozitiv trendlərdən hesab edilə bilər. 7 Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat Hesabat dövründə qlobal əmtəə bazarlarında yüksək volatillik müşahidə edilmişdir. İlin əvvəli ilə müqayisədə əmtəə qiymətləri indeksi 1.7%, ərzaq qiymətləri indeksi isə 12.6% artmışdır. Ərzaq qiymətləri əsasən taxıl və şəkər qiymətləri hesabına yüksəlmişdir. Qiymət artımı əsasən iqlim şəraiti (quru hava) və ərzaq üzərində investor iştahasının yüksəlməsi ilə əlaqələndirilir.
Post-böhran dövründə qızılın investisiya aləti olaraq əhəmiyyəti sürətlə artmaqdadır. Bütövlükdə, ötən 10 ildə qızılın qiymət dəyişimi qlobal tələb dəyişimindən 4.4 dəfə çox olmuşdur. Dünya bazarında qızıla tələbin strukturu 4 elementdən ibarətdir: Zinət-bəzək əşyası kimi İnvestisiya aləti kimi Texnologiya tələbi Dövlət sektoru tələbi (ehtiyatlar) 2012-ci ilin ilk yarım ili ərzində qızıla tələb 2090 ton təşkil etmişdir. Daha çox qızıl alışı investisiya aləti kimi və dövlət sektorunun tələbi ilə həyata keçirilmişdir. Dövlət strateji ehtiyatlarının idarə olunmasında əsas prinsipin gəlirlilikdən daha çox etibarlılıq təşkil etdiyindən, Mərkəzi Banklar mövcud qeyri-stabillik şəraitində qızıl alışına daha çox üstünlük verirlər. Hazırda dünyada mərkəzi bank ehtiyatlarının təqribən 15% hissəsini qızıl təşkil edir. Aparıcı ölkələrin mərkəzi banklarının ehtiyatlarının böyük hissəsi etibarlı yığım alətinə çevrilən qızılda saxlanılır. ABŞ, Almaniya, Fransa kimi ölkələrdə mərkəzi bankların qızıl ehtiyatları cəmi ehtiyatların 70%-dən çoxdur. Qlobal maliyyə bazarlarında gərginliyin davam etməsi, etimadın aşağı səviyyəsi, pessimist perspektivlər qızılın ortamüddətli dövrdə rəğbət edilən əsas investisiya aləti kimi qalacağına və qiymətlərinin yüksək həddə olacağına əsas verir.
Qızılın qiyməti və ehtiyatları Yüklə 2,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|