13
Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat
Əsas kapitala yönəldilən investisiyaların
74%-i qeyri-neft sektorunun payına düşmüşdür.
Ümumilikdə, qeyri-neft sektoruna investisiya
qoyuluşları ötən ilin müvafiq dövründəki
səviyyəni 31.2% üstələmişdir. Qeyri-neft
sektorunun sahələri arasında kənd təsərrüfatı,
tikinti, rabitə və informasiya texnologiyaları və
təhsil üzrə investisiyalar xüsusilə yüksək templə
artmışdır.
1.2.3. Məcmu təklif
2012-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında ÜDM
real ifadədə 1.1% artmış və nominal olaraq
40 mlrd. manata çatmışdır. Hesabat dövründə
qeyri-neft sektorunda artım 10.2% təşkil
etmişdir. Yaradılan əlavə dəyərin 2/3 hissəsi
məhsul istehsalı sahələrinin, 1/3 hissəsi isə
xidmət sahələrinin payına düşür.
İqtisadi artım. ÜDM-in artımı qeyri-neft
sektorundakı aktivlik hesabına baş vermişdir.
Belə ki, ÜDM-in yarısı qeyri-neft sektorunun
payına düşmüş və iqtisadiyyatın bu sektoru
ümumi artıma 5% bəndindən çox artırıcı töhfə
vermişdir.
Cari ilin 9 ayında qeyri-neft sektorunun
bütün sahələrində artım müşahidə edilmişdir.
Sahələr arasında ən yüksək artım tempi tikinti,
yaşayışın təşkili və ictimai iaşə, rabitə və emal
sənayesində qeydə alınmışdır. Sənayedə artım
əsasən qida, metallurgiya, maşınqayırma və
kimya sənayesindən qaynaqlanmışdır. Kənd
təsərrüfatında isə müşahidə olunan yüksək artım
həm bitkiçilik məhsulları istehsalında, həm də
heyvandarlıqda baş vermişdir.
Hesabat dövründə xam neft hasilatı 7.1%
azalmış, təbii qaz hasilatı isə 5.3% artmışdır.
Dövr ərzində qızıl və gümüş yataqlarından
müvafiq olaraq 674 və 378 kq-dan çox hasilat
əldə edilmişdir.
İqtisadi artım üzrə gözləntilər. Hökumətin,
Mərkəzi Bankın, habelə beynəlxalq institutların
proqnozlarına görə yaxın perspektivdə ölkədə
iqtisadi artımın davam edəcəyi gözlənilir. BVF
açıqladığı son iqtisadi xülasəsində Azərbaycan
üzrə iqtisadi artımın cari il və gələn il də davam
edəcəyini qeyd etmişdir. Fond ölkə üzrə iqtisadi
artımı 2012 və 2013-cü illər üçün müvafiq
olaraq 3.9% və 2.7% artacağını proqnozlaşdırır
1
.
Bütövlükdə BMT, BVF, AYİB və DB-nın
proqnozları 2012-ci ildə ölkədə iqtisadi artımın
ortalama 3.5% olacağını göstərir.
AMB tərəfindən aparılan Real Sektorun
Monitorinqi də iqtisadi aktivlik üzrə gözləntilərin
optimist olduğunu göstərir. Belə ki, RSM
nəticələrinə əsasən ilin əvvəlindən sənaye üzrə
istehsal və ticarət üzrə satış gösləntisi indeksi
artıma meyillidir. Pozitiv gözləntilər xüsusilə
sənayenin qida, tikinti materiallarının istehsalı və
toxuculuq alt seksiyalarında, ticarətin isə mebel,
elekrtik məişət avadanlıqları seqmentlərində
müşahidə edilmişdir. Gözləntilərin belə pozitiv
olması sənayedə realizə olunmamış izafi mal
ehtiyatının azalmasında da özünü büruzə
Mənbə: DSK
Mənbə: DSK
1
Mənbə: BVF, www.imf.org / World
Economic Outlook, Oktyabr 2012
14
Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat
vermişdir. Ümumilikdə, AMB tərəfindən
aparılan RSM nəticələri son aylar istehsalı
artan, dövriyyəsi çoxalan müəssisələrin sayının
yüksəldiyini və bu artımın dayanıqlı olduğunu
göstərir.
Mərkəzi Bankın qiymətləndirmələrinə
görə məcmu buraxılış kəsiri (MBK – output
gap; ÜDM-in potensial səviyyəsi ilə faktiki
səviyyəsinin fərqi) 2011-ci ildəki -0.5%-dən
2012-ci ildə pozitiv zonaya daxil olaraq təqribən
+1% təşkil edəcəyi gözlənilir. Dövlət tələbinin
artması məcmu buraxılış kəsirinin pozitiv zonada
qalmasında əhəmiyyətli rol oynayacaqdır.
1.2.4. Makroiqtisadi tarazlıq
Dünya bazarlarında ərzaq məhsullarının
qiymətinin artmağa başlaması və məcmu tələbin
genişlənməsi fonunda ölkə iqtisadiyyatında
makroiqtisadi sabitlik təmin edilmişdir. 2012-
ci ilin 9 ayında kənd təsərrüfatı məhsulları
üzrə qiymət azalması müşahidə olunmuş və
təkrəqəmli inflyasiya səviyyəsi qorunmuşdur.
1.2.4.1. İstehlak Qiymətləri İndeksi (İQİ).
2012-ci ilin 9 ayında orta ilik inflyasiya 1.5%
təşkil etmişdir ki, bu da ötən ilin eyni dövrü
ilə müqayisədə nəzərə çarpacaq dərəcədə
aşağıdır. Belə ki, 2011-ci ilin 9 ayında ərzaq
qiymətləri 3.4% artdığı halda, 2012-ci ildə
ərzaq qiymətləri 5.5% azalmışdır ki, bu da son
nəticədə ümumi qiymətlərdə deflyasiya (-2.7%)
ilə nəticələnmişdir.
Qeyri-ərzaq malları üzrə orta illik inflyasiya
1.2% artmış, ilin əvvəlinə nisbətən isə sabit
qalmışdır. Xidmətlər üzrə isə qiymətlər ilin
əvvəlinə nisbətən 0.3% bahalaşmış, orta illik
dəyişmə isə 1.4% olmuşdur.
2012-ci ilin 9 ayında inflyasiyanın
dekompozisiyası üzrə təhlillər nəticəsində ümu-
mi qiymət səviyyəsinin əsasən ərzaq mallarında
qiymət dəyişməsi hesabına formalaşdığı müəyyən
olunmuşdur. Belə ki, orta illik inflyasiyanın
0.7 faiz bəndi ərzaq məhsullarının, 0.4 faiz
bəndi qeyri-ərzaq mallarının və 0.4 faiz bəndi
xidmətlərin bahalaşması ilə əlaqədar olmuşdur.
Dövlət tərəfindən tənzimlənən malların və
mövsümi volatilliyə malik olan məhsulların
qiymət dəyişməsindən təmizlənərək hesablanan
orta illik baza inflyasiyası 1.9%, ilin əvvəlindən
Mənbə: AMB
Qeyd: Monitorinq nəticələrinin kəskin mövsümi dəyişimlərdən
hamarlamaq üçün 3 aylıq sürüşkən orta metodundan istifadə
olunmuşdur
Mənbə: AMB
Mənbə: DSK və ƏKT(FAO) məlumatları əsasında AMB
hesablamaları