Xülasə I. Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat Qlobal iqtisadi meyillər 5
Yüklə 253,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 1. «Qaya» nefti: növbəti qlobal enerji inqilabı
Pul siyasəti icmalı 2013/ II rüb 6 yüksəlməsinə imkan vermir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının məlumatına görə, hazırda dünyada 200 mln. nəfərdən çox işsiz vardır. Bunun 45.5 mln. nəfəri (ötən illə müqayisədə 1.5 mln. nəfər çox) inkişaf etmiş ölkələrin, 156 mln. nəfəri isə inkişaf etməkdə olan ölkələrin payına düşür. Hazırda dünya ölkələrinin bəzilərində məşğulluq özünün böhrandan əvvəlki səviyyəsini ötmüş, digərlərində məşğulluq yüksəlsə də böhrandan əvvəlki səviyyəyə çata bilməmişdir. Digər qrup ölkələrdə isə məşğulluq azalmışdır. Mövcud dinamika nəzərə alınmaqla məşğulluğun böhrandan əvvəlki səviyyəyə çatmasının inkişaf etməkdə olan ölkələrdə 2015-ci ildə, inkişaf etmiş ölkələrdə isə 2017-ci ildə baş verəcəyi gözlənilir. Məşğulluqla bağlı ən ciddi problem uzunmüddətli işsizliyin və gənclər arasında işsizliyin artımıdır. Belə ki, son 5 ildə qabaqcıl ölkələrdə uzunmüddətli işsizlik 60% yüksəlmişdir. Gənclər arasında işsizlik isə 73 mln. nəfərə (cəmi işsizliyin 36%-i) çatmışdır. 2013-cü ilin birinci yarısında da dünya əmtəə qiymətlərində yüksək volatillik müşahidə edilmişdir. İlin əvvəli ilə müqayisədə II rübün sonuna əmtəə qiymətləri indeksinin 2% azalmasına baxmayaraq, ərzaq qiymətləri indeksi 2% yüksəlmişdir. Alternativ investisiya aləti olan qızılın qiymətində ötən ilin noyabrından başlayan enmələr cari ildə davam etmişdir. BVF-nun məlumatına görə, ilin əvvəli ilə müqayisədə qızılın 1 unsiyasının qiyməti 20.3% enərək II rübün sonuna 1343.4 ABŞ dolları təşkil etmişdir. Dünya Qızıl Şurasının açıqladığı son məlumatlara görə isə I rüb ərzində qızıla olan tələb 963 ton olmuşdur ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 13% azdır. Mərkəzi bankların qızılla bağlı xalis alışı 5% azalaraq 109.2 tona düşmüşdür. Dünyanın qabaqcıl ölkələrində tələbin aşağı düşməsi dünya neft bazarına da öz təsirini göstərməkdədir. Ötən rübə nəzərən II rüb ərzində Brent markalı neftin qiyməti 8.2% aşağı düşərək 103 ABŞ dolları təşkil etmişdir. Yaxın Şərqdə hərbi-siyasi vəziyyətin yenidən gərginləşməsi, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) üzvü ölkələrində soyuq iqlim şəraiti, növbəti il üçün qlobal iqtisadi artımın nisbətən sürətlənməsi proqnozları neftə olan tələbin cüzi artımını proqnozlaşdırmağa əsas verir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin proqnozlarına görə neftə olan gündəlik qlobal tələb 2013-cü il ərzində 930 min/barrel, 2014- cü il ərzində isə 1.2 mln/barrel artacaqdır. Mənbə: BƏT və İƏT məlumatları əsasında Mənbə: BVF Mənbə: BVF 118..9
Orta qiymÿt I röb – 112.6$ II röb – 103.3$ 102..16
95 100
105 110
115 120
02.01.13 09.01.13 16.01.13 23.01.13 30.01.13 06.02.13 13.02.13 20.02.13 27.02.13 06.03.13 13.03.13 20.03.13 27.03.13 03.04.13 10.04.13 17.04.13 24.04.13 01.05.13 08.05.13 15.05.13 22.05.13 29.05.13 05.06.13 12.06.13 19.06.13 26.06.13 Qrafik 5. Brent markalı neftin qiymÿti, $ 7 Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat “Qaya” nefti ABŞ-da əhəmiyyətli və aşağı dəyərə (xərcə) malik yeni qeyri-ənənəvi resursa çevrilməkdədir. Əgər 2004-cü ildə ABŞ-da qaya neft istehsalı gündəlik 111 min barrel təşkil edirdisə, bu 2011-ci ildə 553 min barrelə çatmışdır (artım tempi orta hesabla 26%-ə bərabərdir). Nəticədə ABŞ-da neft idxalı son 25 ildə özünün ən aşağı səviyyəsinə düşmüşdür. Qlobal miqyasda qarşıdakı dekadada qaya neftinin böyük istehsal potensialı mövcuddur. Qlobal qaya nefti resursları 330-1.465 mlrd. barrel intervalında qiymətləndirilir. Bu qlobal enerji bazarında böyük inqilabı və bir çox ölkələrin aşağı dəyərlə enerji təhlükəsizliyini təmin edəcəkdir. ABŞ-dan başqa neft istehlakçıları olan ölkələr də qaya neftinin hasilatı ilə bağlı müəyyən işlərə başlamışlar. Təhlillər göstərir ki, qlobal qaya nefti istehsalının artımı 2035-ci ildə özünün ən pik səviyyəsinə çata bilər (gündəlik 14 mln. barrel). Bu isə dünya ümumi neft təklifinin 12%-dir. Qiymətləndirmələrə görə, belə artım 2035-ci ildə neftin qiymətinin Enerji İnformasiya Agentliyinin (EIA) hazırki qiymət proyeksiyası (barrelə görə 133$) ilə müqayisədə 25-40% (barrelə görə 83$-100$, real ifadədə) aşağı düşməsinə gətirib çıxara bilər (Qrafik 1a). NİGEM (National İnstitute Global Econometric Model) modeli əsasında neftin real qiymətinin aşağı düşməsinin qlobal makroiqtisadi təsirləri ölçülmüşdür. Model göstərir ki, 2035-ci ildə ortalama adambaşına düşən qlobal ÜDM 235-370$ (cari qiymətlərlə) səviyyəsinə qədər arta bilər. Lakin, neftin qiymətinin belə azalmasının «faydası» ölkələr üzrə əhəmiyyətli olaraq fərqlidir. Belə ki, böyük xalis neft idxalçıları olan Hindistan və Yaponiyanın ÜDM-i 2035-ci ildə 4-7% səviyyəsində, ABŞ, Çin, Böyük Britaniya və Almaniya iqtisadiyyatı 2-5% böyüyə bilər. Rusiya iqtisadiyyatı isə əksinə 1-2% azala bilər. Neft istehsalçıları gələcək strateji dövrdə maliyyə itkilərinin qarşısını almaq üçün indiki neft portfellərini (ehtiyatlarını) neftin aşağı qiymət ssenariləri ilə müqayisədə qiymətləndirməlidirlər. ABŞ Enerji İnformasiya Agentliyi (EİA) tərəfindən ölkələr üzrə dünya neft ehtiyatları qiymətləndirilmişdir. Ümumən, dünya neft ehtiyatlarının cari dəyəri 169.1 trln. $, adambaşına ehtiyatların cari dəyəri isə 122 min $ səviyyəsində qiymətləndirilir.
Qlobal iqtisadi proseslər özünün təsirlərini maliyyə bazarlarında da əks etdirir. İlin əvvəlindən etibarən ABŞ və Yaponiya maliyyə bazarlarında fəallıq davamlı yüksəlsə də Avropada kəskin volatillik olmuş, dövrün sonuna enmələr müşahidə edilmişdir. Yaponiyada son dövrlərdə yürüdülən dəstəkləyici iqtisadi siyasət ilin ilk 5 ayı ərzində maliyyə bazarlarında da fəallığın artımı ilə müşayiət olunmuşdur. Burada may ayının ikinci yarısından etibarən fəallıq azalsa da, rübün sonuna doğru yenidən yüksəlmişdir.
Yüklə 253,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|