17
Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat
8.2%-lik qiymət artımı ilə izah olunur. Bununla
belə maşın və avadanlıqlarının istehsalı üzrə
12%, kağız və karton üzrə 11.2%, toxuculuq
sənayesində 12.2% qiymət ucuzlaşması baş
vermişdir.
1.2.4.3. Kənd təsərrüfatı məhsullarının
istehsalçı qiymətləri (KİQİ).
2013-cü ilin 6
ayında KİQİ illik orta hesabla 2.7% artmışdır.
Qiymət dinamikasında artım əsasən birillik
bitkilər (3%) və heyvandarlıq məhsulları (3.6%)
üzrə baş vermişdir. Çoxillik bitki məhsulları
üzrə isə 3.6%-lik qiymət azalması müşahidə
olunmuşdur.
Qrafik 30-dan göründüyü kimi, KİQİ İQİ
ilə müqayisədə daha çox volatilliyə malik
olsa da, onlar eyni dəyişmə trayektoriyasına
malikdirlər. 2013-cü ilin 6 ayı ərzində hər iki
indeks üzrə qiymət artımı müşahidə olunmuş,
KİQİ-nin dəyişimi ümumi inflyasiyanı 1.1
faiz bəndi üstələmişdir. Bu isə kənd təsərrüfatı
məhsullarının qiymətlərinin dəyişməsinin
ümumi qiymətlərə ötürücülüyünün aşağı olması
ilə izah olunur.
1.2.4.4. Daşınmaz Əmlak Qiymətləri.
DSK-
nın məlumatına görə, 2013-cü ilin 6 ayında
mənzil bazarında qiymətlər ötən ilin müvafiq
dövrünə nəzərən 4.6% artmışdır. Təkrar və
ilkin mənzil bazarında artım müvafiq olaraq
4.6 % və 1.6% təşkil etmişdir. Təkrar mənzil
bazarında ən yüksək qiymət artımı birtipli
mənzillərdə (5.6%), ilkin mənzil bazarında
isə yaxşı layihələndirilmiş mənzillərdə (2.9%)
müşahidə olunmuşdur (Qrafik 31). “MBA
LTD” Qiymətləndirmə və Konsaltinq şirkətinin
məlumatına görə, kirayə haqqı ödənişləri üzrə
də artım müşahidə olunmuşdur. Belə ki, yaşayış
və kommersiya obyektlərində kirayə haqqı
dövr ərzində müvafiq olaraq 10.3% və 1.6%
artmışdır.
Ötən dövr ərzində ipoteka kreditləşməsinin
davam etməsi daşınmaz əmlak bazarında,
xüsusilə təkrar bazarda aktivliyə təsir göstərən
amillərdən olmuşdur. 2013-cü ilin 6 ayında
banklar tərəfindən verilən ipoteka kreditlərin
həcmi 61.2 mln. manat təşkil etmişdir.
1.2.4.5. İnflyasiya gözləntiləri.
AMB
tərəfindən müntəzəm aparılan Real Sektorun
Monitorinqinin nəticələrinə əsasən 2013-cü ilin
6 ayı ərzində qiymət gözləntilərinin azalması
bütün sektorlar üzrə (sənaye, tikinti, xidmət və
ticarət) müşahidə olunmuşdur. Daha çox qiymət
azalması ticarət sektorunda gözlənilir .
BVF-nun son hesabatına əsasən, 2013-cü
ildə Azərbaycanda orta illik inflyasiyanın
3.4% təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır ki, bu da
MDB ölkələri ilə müqayisədə 3.4 faiz bəndi,
Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrindən 1 faiz
bəndi, ümumilikdə İEOÖ-dən 2.5 faiz bəndi
aşağıdır.
AMB-nin model qiymətləndirmələrinə görə
Mənbə: DSK
Mənbə: DSK
18
Pul siyasəti icmalı 2013/ II rüb
də ilin sonuna inflyasiyanın pul və maliyyə
sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri barədə
bəyanatında müəyyən etdiyi hədəf çərçivəsində
olacağı proqnozlaşdırılır.
Qiymətləndirmə
zamanı
ARIMA
(Autoregressive Integrated Moving Average)
modelindən istifadə olunmuşdur. Model vasitəsilə
inflyasiyanın müəyyən ehtimalla müxtəlif
ssenarilərdə dəyişməsi müəyyənləşdirilmişdir
(Qrafik 32). Qiymətləndirmə orta illik
inflyasiyanın 5-6% səviyyəsində olacağı
ehtimalının daha yüksək olduğunu göstərir.
1.2.5. Məşğulluq
2013-cü ilin ikinci rübünün sonuna ölkədə
iqtisadi fəal əhalinin sayı 4720.9 min nəfər
olmuşdur ki, onların da 94.9%-ni iqtisadiyyatın
və sosial bölmənin müxtəlif sahələrində məşğul
olan əhali təşkil etmişdir. DSK-nın məlumatına
görə, may ayının sonuna muzdla çalışan
işçilərin sayı 1480 min nəfər təşkil etmişdir ki,
bu ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 8.1%
çoxdur. Muzdla çalışanların 97.5%-i qeyri-neft
sektorunda, 2.5%-i isə neft sektorunda fəaliyyət
göstərmişlər.
AMB tərəfindən real sektorun monitorinqi
çərçivəsində 300-dək müəssissə üzrə
müşahidələr də məşğulluğun yüksək olduğunu
göstərir.
Qrafikdən göründüyü kimi növbəti 3 ay üzrə
məşğulluq gözləntilərinin sənaye və tikinti
sektoru üzrə artması, ticarət və xidmət sektoru
üzrə azalması müşahidə olunmuşdur.
Mənbə: AMB
Mənbə: AMB
Mənbə: DSK
19
Pul və məzənnə siyasəti
2.1. Valyuta bazarı və manatın məzənnəsi
2013-cü ilin I yarimilində məzənnə siyasəti
valyuta bazarında tələb və təklif arasında
tarazlığın təmin olunmasına və bu əsasda
manatın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsinin
sabitliyinə yönəldilmişdir.
2013-cü ilin I yarımilində də Mərkəzi Bank
özünün məzənnə siyasətini dəhliz daxilində
ABŞ dolları/manat ikitərəfli məzənnəsinin
hədəflənməsi çərçivəsində həyata keçirmişdir.
Ölkənin tədiyə balansında böyük profisitin
mövcud olması şəraitində valyuta bazarında
təklif tələbi üstələmişdir. Lakin, məzənnənin
əhəmiyyətli möhkəmlənməsinin qarşısını almaq
və bununla da qeyri-neft sektorunun rəqabət
qabiliyyətinə neqativ təsirləri neytrallaşdırmaq
üçün Mərkəzi Bank tərəfindən yarım il ərzində
1209.3 mln. $ həcmində valyuta sterilizasiyası
həyata keçirilmişdir.
Dövr ərzində manatın ABŞ dollarına qarşı
məzənnəsi demək olar ki, dəyişməmiş və cəmi
0.06% möhkəmlənmişdir. Məzənnənin standart
deviasiyası da çox kiçik (0.02) olmuşdur.
Milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi ölkədə
II. PUL VƏ MƏZƏNNƏ SİYASƏTİ
Cədvəl 2. 2013-cü ilin I yarımilində manatın ikitərəfli nominal və real məzənnə indeksləri, %-lə
2013-cü ilin dekabrına nəzərən
Nominal ikitərəfli məzənnə indeksi*
Real ikitərəfli məzənnə indeksi
ABŞ
100.0
100.5
Avrozona
99.4
99.8
Böyük
Britaniya
104.2
104.7
Türkiyə
106.3
103.4
Rusiya
105.2
102.9
Ukrayna
100.5
101.5
Gürcüstan
99.8
100.6
İran
99.9
84.6
Qazaxıstan
100.7
99.2
Yaponiya
116.4
117.2
İsrail
96.6
95.9
Çin
98.5
99.0
Belarus
101.8
96.1
C. Koreya
105.5
105.4
İsveçrə
101.3
100.0
*Manatın partnyor ölkənin valyutasına nəzərən məzənnələrin orta aylıq dəyişməsi nəzərdə tutulur.
Mənbə: AMB
Mənbə: AMB