Xülasə Tədqiqat işində Azərbaycanın 2001-2012-ci illər üzrə idxal və ixracın tələb və
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
Yüklə 370,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
- FMOLS metodologiyası
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
6 Metodologiya və verilənlər bazası Qiymətləndirəcəyimiz idxal və ixrac funksiyaları digər tələb bərabərlikləri kimi, özündə tələbin kəmiyyəti və malların nisbi qiymətlərini əks etdirir. Bizim tədqiqatda malların nisbi qiymətləri kimi real ikitərəfli və real effektiv məzənnələr istifadə edilmişdir. İxrac funksiyası aşağıdakı kimi verilmişdir: , = + Ü , ,
+ , + + , (1) Modeldəki dəyişənlər loqarifmik, real məzənnə isə loqarifmik differensial formada verilmişdir. Bütün dəyişənlər 2001-ci ilə nəzərən indeksləşdirilmişdir. Modeldəki i və t indeksləri müvafiq olaraq ölkələri və illəri əks etdirir. Qeyd olunan dəyişənlər aşağıdakılardır: , - Azərbaycanın müvafiq xarici ölkələrə real qeyri-neft ixracını göstərir. logÜ , ,
- İxrac edilən ölkələrin adambaşına real ümumi daxili məhsulunu əks etdirir. Göstərici xarici bazarlarda tələbin səviyyəsini göstərir. Xarici bazarlarda artan tələb ölkənin həmin bazarlara ixracını stimullaşdıra bilər. Buna görə də bu göstəricinin əhəmiyyətli və müsbət əmsala malik olacağını gözləmək olar. log ,
əks etdirir. Real məzənnənin artımı milli valyutanın möhkəmlənməsini göstərir. Qeyd edək ki, real ikitərəfli məzənnələrin hesablanmasında inflyasiyanı nəzərə almaq üçün İstehlakçı Qiymətləri İndeksindən (İQİ) istifadə olunmuşdur. Tənlik (1)-də -ölkələrin zamanla dəyişməyən xüsusiyyətlərini əks etdirir. (1) tənliyinin bəzi modifikasiyalarında biz real ikitərəfli məzənnənin əvəzinə ölkəmizin real effektiv məzənnəsindən istifadə etmişik. , -modelin əhatə edə bilmədiyi xətaları özündə ehtiva edir. Model klassik tələb funksiyası kimi ifadə olunduğundan, xarici bazarlarda tələbin səviyyəsi artanda, ölkəmizin həmin bazarlara ixrac səviyyəsinin artmasını gözləmək olar. Ölkəmizdə real məzənnənin bahalaşması ilə nisbi qiymətlərin qalxması isə xarici bazarlara ixracın səviyyəsinin azalacağını ehtimal etməyə əsas verir. Yəni, ölkənin ixracının xarici tələbə (Ü , ,
) olan elastikliyinin müsbət, nisbi qiymət artımına elastikliyin isə ( , ) mənfi olacağı gözlənilir. Tədqiqatda qiymətləndirdiyimiz idxal funksiyası isə belə ifadə olunmuşdur: , = + / Ü , +
, + + , (2) Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
7 REM loqarifmik differensial formada, qalan dəyişənlər isə loqarifmik formada verilmişdir. Bütün dəyişənlər 2001-ci ilə uyğun olaraq indeksləşdirilmişdir. Modeldəki i və t indeksləri yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, müvafiq olaraq ölkələri və illəri göstərir. Dəyişənlərin izahı belədir: log
, - Azərbaycanın xarici ölkələrdən real idxalını əks etdirir. Ü , - Ölkəmizin qeyri-neft ÜDM-ni göstərir. Neft ÜDM-dən əldə edilən gəlirlərin iqtisadiyyata həm birbaşa, həm də dolayı təsirini nəzərə alaraq, məcmu tələbin uyğun əvəzedicisi kimi qeyri-neft real ÜDM-dən istifadə etmişik. Ölkədə məcmu tələbin artımı idxala stimullaşdırıcı təsirə malikdir və bu səbəbdən biz bu dəyişənin müsbət və statistik əhəmiyyətli olacağını güman edirik. , - İQİ əsasında hesablanmış real ikitərəfli məzənnədir. (2) tənliyində modelin kövrəkliyini yoxlamaq üçün reqressiyalarda real effektiv məzənnədən istifadə olunmuşdur. Nəzəriyyəyə uyğun olaraq, real ikitərəfli və ya effektiv məzənnənin artımı manatın möhkəmlənməsi ilə idxalı ucuzlaşdırır. Bu səbəbdən, manatın real ikitərəfli və ya effektiv məzənnəsinin dəyişməsinin idxala təsirinin müsbət və statistik əhəmiyyətli olacağını gözləmək olar. - dövlət büdcəsinə neft gəlirlərinin transfertlərini əhatə edir. Bu, neft gəlirlərinin iqtisadiyyata əsas transmissiya kanalıdır və məcmu tələbə təsir edə biləcək amildir. -isə ölkələrin zamana görə dəyişməyən məxsusi effektlərini göstərir. Yuxarıdakı əks olunan tənliklər ilk öncə, təsbit olunmuş effektlər (fixed effects) üsulu ilə qiymətləndiriləcəkdir. Qiymətləndirmənin əhatəliliyini və dayanıqlığını yoxlamaq üçün tam modifikasiya olunmuş ən kiçik kvadratlar üsulu (FMOLS) və Ümumiləşdirilmiş Momentlər Üsulundan (GMM) istifadə etmişik. Nəticədə biz bu üsulların səmərəliliyini təhlil edib və hansı nəticələrin reallığı daha mükəmməl əks etdirdiyini qeyd etmişik. FMOLS metodologiyası FMOLS qiymətləndirməsi birinci dərəcədən inteqrasiya olunmuş I(1) dəyişənlərdən ibarət kointeqrasiya əlaqəsi olan panellər üçün daha effektiv üsul hesab edilir. Dəyişənlərin birinci dərəcədən inteqrasiya olduğunu yoxlamaq üçün panel vahid kök (unit root test) testləri tətbiq olunur. Bəzi araşdırmalar sübut edir ki, panel vahid kök testləri zaman sıraları vahid kök testlərindən daha qüvvətlidir. Vahid kök testlərinin bir neçə üsulu mövcuddur və onlar ümumən aşağıdakı avtoreqressiv tənliyə əsaslanır: Yüklə 370,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|