Xülasə Tədqiqat işində manatın məzənnəsinin real sektorun ayrı-ayrı sahələrinə təsiri tədqiq
Yüklə 113,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 133
Mübadilə məzənnəsinin real sektorun sahələrinə təsiri
134
Tədqiqat işində manatın məzənnəsinin real sektorun ayrı-ayrı sahələrinə təsiri tədqiq edilmişdir. Bu təsirin müxtəlif sahəvi effektivliyə malik olmasını nəzərə alaraq, real sektorun sahələrinin funksional təsnifat metodologiyası işlənmişdir. Hər bir sahənin cari rəqabət qabiliyyətinin mövcud vəziyyətini qiymətləndirmək üçün sahəvi real effektiv məzənnə hesablanmışdır. Sahələrin rəqabət qabiliyyətinin determinantlarını müəyyən etmək üçün 2002- 2009-cu illəri və 15 tərəfdaş ölkənin müvafiq məlumatlarını əhatə edən panel reqressiyası qiymətləndirməsi tətbiq olunmuşdur.
Abstract
Recent paper investigates the effects of the exchange rate on subsectors of the real economy. Taking into account the various effects of exchange rate on different subsectors of real economy the latter has been functionally classified. To estimate the current competitiveness of eacj subsector, sectoral real effective exchange rates have been calculated. To find out determinants of the sectoral competitiveness panel regression has been used covering data of 15 partner countries and te period of 2002-2009.
Açar sözlər: rəqabət qabiliyyəti, məzənnənin ötürücülüyü Key words: competetivenes, exchange rate pass-through
Müəlliflərin e-mail ünvanları: khagani_karimov@cbar.az , asif_qasimov@cbar.az 135
............................................................................................................ 136
1.1 Məzənnənin təsir kanallarının müəyyən edilməsi ....................................................... 136 1.2 Təsnifatın metodologiyası............................................................................................ 137
1.3 Sahəvi REM rəqabət qabiliyyətinin güzgüsü kimi ...................................................... 138 1.4 Qravitasiya modeli ....................................................................................................... 139
2.1. Sektorial təsnifat ......................................................................................................... 140 2.2. Sahəvi REM-in hesablanması ..................................................................................... 141
2.3 Emprik qiymətləndirmələr ........................................................................................... 142 3. Nəticə ..................................................................................................................... 142
................................................................................................................. 143
dəbiyyat .................................................................................................................... 144 136
Azərbaycanda məzənnənin real sektorun aqreqat göstəricilərinə (ÜDM, inflyasiya, məşğulluq səviyyəsi, idxal, ixrac və s.) təsirinin araşdırılması göstərir ki, məzənnənin ayrı-ayrı göstəricilərə və sektorlara təsiri müxtəlifdir. Eyni zamanda bu təsirin transmissiya kanalı və müddəti bütün sektorlar üçün eyni deyil. Başqa sözlə, aqreqat göstəricilərin ayrı-ayrı komponentləri bir çox hallarda məzənnədən fərqli təsirlənmə xüsusiyyətlərinə malik olur. Bu isə transmissiyanın ümumiləşmiş göstəricilərdə birmənalı olaraq öz əksini tapmasında metodoloji problemlər yaradır. Cari tədqiqat işinin əsas metodoloji xüsusiyyəti məzənnənin real sektorun ayrı-ayrı sahələrinə təsirinin araşdırılmasıdır. Bu sahələrin müəyyən edilməsində istifadə olunmuş başlıca meyar məhz transmissiyanın effektivlik dərəcəsidir. Tətbiq edilmiş təsnifləşdirmə sektorial real effektiv məzənnənin (REM) alternativ üsulla hesablanmasında və sektorial panel reqressiya modellərinin qurulmasında istifadə edilmişdir. Tədqiqat işinin birinci hissəsində tətbiq olunmuş metodologiya əks olunmuş, ikinci hissəsində isə rəqabət qabiliyyətliyin qiymətləndirilməsi, təsnifləşdirmə və ekonometrik qiymətləndirmə həyata keçirilmişdir.
1. Metodologiya
Məzənnə iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin başlıca deteriminantı kimi mühüm siyasət alətidir. Məzənnə real sektora müxtəlif kanallar vasitəsi ilə həm müsbət, həm də mənfi təsir göstərə bilər. Belə ki, məzənnənin möhkəmlənməsi bir tərəfdən yerli istehsalçıların həm daxili, həm də xarici bazarda rəqabət qabiliyyətini zəiflədir. Digər tərəfdən, yerli istehsalı xarici komponentlərə (idxal edilmiş aralıq istehlak malları, xarici kapital və əmək resursları və s.) əsaslanan sektorlar bundan fayda əldə etmiş olurlar. Məzənnənin real sektora potensial təsir mexanizmi Sxem1-də göstərilmişdir.
137
Sxemdə məzənnənin üç kanal vasitəsi ilə real sektora təsiri əks olunmuşdur: a) əmtəə idxalı-ixracı b) xidmətlərin idxalı-ixracı c) maliyyə sabitliyi
Əmtəə idxalı transmisiya kanalına görə məzənnənin dəyişməsi həm hazır məhsullar (daxili bazarda sıxışdırma effekti), həm də aralıq istehlak malları (istehsal xərcləri effekti) idxalı ilə ticari sektora təsir göstərir. İxrac kanalı vasitəsi ilə məzənnənin dəyişməsi isə xarici bazarda sıxışdırma effekti ilə real sektora ötürülür. Sxemdən göründüyü kimi, xidmətlərin idxal-ixracı və maliyyə sabitliyi kanalları tədqiqat işində araşdırılmamışdır. Bunun əsas səbəblərindən biri tədqiqatın əhatə dairəsinin həddən artıq genişlənməsi ilə bağlıdır. Eyni zamanda tədqiqat işində transmisiya obyekti kimi yalnız ticari sektor seçilmişdir.
edilməsindən ibarət olmuşdur. Bu məqsədlə sahə təsnifatına istinad edilmişdir.
PRODCOM təsnifat sisteminin 2 rəqəmli kodlaşdırması nəzərdə tutulur. 2 rəqəmli kodlar (məsələn, ərzaq sənayesi) isə öz növbəsində 6 rəqəmli kodların (məsələn, ət məhsulları, bitki yağlarının istehsalı və s.) cəmindən ibarətdir. Bu təsnifat əsasında istehsalın həcmi, qiymət dinamikası, məşğulluğun strukturu və s. kimi statistik göstəricilər DSK tərəfindən aylıq əsasda dərc etdirilir.
birləşdirən sektorları müəyyən etmək üçün aparılmış təsnifatdır (məs: yerli məhsula əsaslanan ixracyönümlü sektor, gətirilmə xammala əsaslanan idxalla rəqabət aparan sektor və s.).Tədqiqat işinin obyekti olaraq “real sektorun sahələri” kimi məhz bu təsnifat əsas götürülmüş və aşağıdakı meyarlar əsasında sahə təsnifatı qruplarının ümumiləşdirilməsinə əsaslanmışdır.
Sxem 5. İqtisadiyyatın sektorlarının funksional təsnifat matrisi və məzənnənin təsiri
XRAC OLUNUR
XRAC OLUNMUR
ixrac sektoru (təsir var) yerli istehsal sektoru (təsir yoxdur)
İ DXAL OLUNUR
ixracyönümlü/idxalla rəqabət aparan sektor (təsir var)
idxalla rəqabət aparan sektor (təsir var) aralıq istehlak
gətirilmə məhsula əsaslanan ixrac yönümlü sektor (zəif təsir)
gətirilmə məhsula əsaslanan və yerli bazara istiqamətlənən istehsal sektoru (zəif təsir)
- - İ DXAL OLUNUR
təkrar ixrac sektoru (təsir yoxdur) idxal sektoru (rəqabət qabiliyyəti prizmasından təsir yoxdur)
138
Göründüyü kimi, qeyd edilmiş metodologiya əsasında 8 funksional təsnifat sektoru müəyyən olunmuşdur ki, onlardan yalnız 6-nın məzənnədən təsirlənməsi mümkün hesab olunur. Bu zaman 2 amil diqqət mərkəzində saxlanmışdır:
mövcud sektorun idxal və ixracının həcmi. Başqa sözlə, sektorun xarici açıqlıq dərəcəsi nə qədər yüksək olarsa, məzənnənin bu sektorda rəqabət qabiliyyəti ilə tərs mütənasib əlaqəsi bir o qədər güclü olar.
mövcud sektorun aralıq və kapital yönümlü məhsul idxalının həcmi. Kapital yönümlü və aralıq məhsul təyinatlı idxalın çox olması məzənnənin möhkəmlənməsinin neqativ effektlərini yumşaldır. Təsnifləşdirmə meyarlarının müəyyən olunması zamanı ABŞ-ın Milli iqtisadi tədqiqatlar bürosu tərəfindən irəli sürülmüş (Bradford & Branson, 1987, s. 316) və 2010-cu ildə həmçinin Rusiya timsalında qiymətləndirilmiş (С.Смирнов, 2010) metodologiyaya istinad edilmişdir: a. İstehlakda yerli malların payı 3 səviyyədə müəyyən olunmuşdur: >90% - yerli istehsal sektoru (idxalı olmayan) 90%>>10% - idxalla rəqabət aparan sektor
>90% - ixrac sektoru 90>>10% - ixracyönümlü sektor
istehlakın (aralıq və kapital yönümlü məhsullar) cəmi aralıq istehlakda xüsusi çəkisi: >50% - gətirilmə məhsula əsaslanan sektor
1.3 Sahəvi REM rəqabət qabiliyyətinin güzgüsü kimi
Sektorların rəqabət qabiliyyətinin mövcud vəziyyətini müəyyən etmək məqsədilə sektorial real effektiv məzənnə (REM) hesablanmışdır.
Burada, NEM – nominal effektiv məzənnə, – Azərbaycanda istehsalçı qiymətləri indeksi (sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalçılarının qiymət indekslərinin kombinasiyası), – tərəfdaş ölkələrdə idxal və ixrac qiymətləri indeksidir. Tərəfdaş ölkələrin idxal qiymətləri ixrac çəkili REM-in hesablanması zamanı, ixrac qiymətləri isə idxal çəkili REM-in hesablanması zamanı istifadə edilmişdir. Sahəvi REM metodoloji baxımdan ənənəvi REM-lə müqayisədə aşağıdakı üstünlüklərə malikdir:
• məhz Azərbaycanda istehsal olunmuş malların qiymət dəyişməsini əhatə edir. İQİ isə yerli istehsalı olmayan idxal mallarını da özündə ehtiva edir. Məsələn, tropik meyvələrin daxili bazarda bahalaşmasını heç bir halda Azərbaycan iqtisadiyyatının rəqabət qabiliyyətinin azalması kimi izah etmək olmaz;
• yalnız ticari sektoru əhatə edir. İQİ-nin mühüm hissəsi isə qeyri-ticari sektordan ibarətdir. Düzdür, qeyri-ticari sektorda qiymətlərin bahalaşması da iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinə təsir edir. Lakin, rəqabət qabiliyyətinin azalması istənilən halda t+1 zamanında ticari sektorun qiymətlərində təcəssüm edir. Bu baxımdan İQİ qeyri-ticari sektorda qiymətlərin dəyişməsini ikiqat nəzərə almış olur; • təkcə istehlak təyinatlı mallarla məhdudlaşmır. İQİ yalnız istehlak sferasında rəqabət qabiliyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə oluna bilər. Halbuki, qeyri-istehlak təyinatlı mallarının istehsalı qeyri-ticari sektorun əsas hissəsini təşkil edir və bu sferanın rəqabət qabiliyyəti də diqqətdən kənarda saxlana bilməz; • təkcə daxili bazar üçün istehsal olunmuş mallarla məhdudlaşmır.Bəzi istehlak təyinatlı mallar mövcuddur ki, yerli istehsalçılar onu yalnız xarici bazarlar üçün istehsal edirlər. İQİ səbəti bu kimi məhsulları da özündə əks etdirmir. Tərəfdaş ölkələr üçün İQİ əvəzinə XMPİ-dən istifadə olunması: • Tərəfdaş ölkələrin ixrac qiymətləri indeksi hesablanarkən (idxal çəkili REM üçün) məhz Azərbaycanın idxal etdyi məhsulların qiymət dəyişməsi götürülmüşdür. Tərəfdaş ölkənin İQİ səbətində olan malların hamısını isə Azərbaycan idxal etmir; • Tərəfdaş ölkələrin idxal qiymətləri indeksi hesablanarkən (ixrac çəkili REM üçün) həmin ölkənin bazarında məhz Azərbaycanın ixrac etdyi məhsulların qiymət dəyişməsi götürülmüşdür. Azərbaycanın ixrac mallarının çeşidini nəzərə alaraq İQİ səbətinin götürülməsi ənənəvi metodologiyada xətaları daha da artırır.
• tərəfdaş ölkələrdə idxal (ixrac) qiymətləri indeksi hesablanarkən ayrı-ayrı malların Azərbaycanın ixracında (idxalında) xüsusi çəkisi əsas götürülmüşdür; •
“zəncir indeksi”ndən fərqli olaraq “Törnqvist indeksi” istifadə edilmişdir.Qiymət indeksləri nəzəriyyəsinə əsasən simmetrik indeks hesab olunan Törnqvist indeksi daha çox aksiomatik və stoxastik meyarlara cavab verir (IMF, Manual for the Export and Import Price Indices, 2010). Bunlarla yanaşı mövcud metod aşağıdakı əsas çatışmazlığa malikdir: • ixrac çəkili REM tərəfdaş ölkənin bazarında yalnız III ölkələrdən idxalla rəqabət qabiliyyətini göstərir. Bu problemin aradan qaldırılması üçün tərəfdaş ölkələrin idxal qiymətləri ilə istehsalçı qiymətlərinin kombinasiyasının götürülməsinə ehtiyac vardır. Lakin, bütün tərəfdaş ölkələr üzrə istehsalçı qiymətlərinin strukturuna dair informasiyalar əldə edilə bilmədiyindən tədqiqat işində nəzərə alınmamışdır.
1.4 Qravitasiya modeli
Məzənnənin təsirinin istehsalın həcmində necə əks olunduğunu müəyyən etmək məqsədilə qravitasiya modeli qurulmuşdur. Qravitasiya modeli xarici ticarətdə 15 əsas tərəfdaş
Sektorun idxalı və ya ixracı = f Məzənnə – müvafiq sektor üzrə ikitərəfli real məzənnə Ticarət sazişi– xarici ticarət üzrə ikitərəfli sazişin bağlanmış olduğu ölkələri əks etdirən dəyişən
arasında iqtisadi artım fərqi Coğrafi məsafə – Azərbaycan və tərəfdaş ölkələr arasında çoğrafi məsafə Oonşuluq- ticarət partnyoru ilə orta sərhəddin olması Yığı m - investisiya balansı
(1)
139 140
ölkənin statistik məlumatlarını əhatə edən panel reqressiya metoduna əsaslanır. Məlumdur ki, istehsalın həcminə məzənnənin əsas təsir kanalı həmin sektorun idxal və ixracıdır. Bu baxımdan məzənnənin ilk növbədə idxal-ixraca təsiri qiymətləndirilmişdir.
2.1. Sektorial təsnifat
Sxem 2 əsasında Azərbaycan üçün qiymətləndirmə aşağıdakı nəticələrin əldə olunmasına imkan vermişdir:
TƏSNİFAT Real sektorun sahələri (PRODCOM təsnifat sisteminin 2 rəqəmli Yerli malların istehlakd nisbəti
yerli
yerli çəkisi tərəfdaş ölkələrin
idxalında çəkisi a a (×1000) Cəmi qeyri-neft sektoru 47% 1.29 0.19 16% 12% 1. ixracyönümlü/idxalla rəqabət aparan sektor 14% 1.22 0.67 55% 18%
yerli məhsula əsaslanan kimya 25%
0.71 0.41
43% 12%
gətirilmə məhsula
əsaslanan 2. idxalla rəqabət aparan sektor mebel,
plastik və
rezin, metallurgiya
11% 1.35 0.96
73% 21%
1.40 0.11 9% 37%
yerli məhsula əsaslanan bitkiçilik, qeyri-metal mineralmaddələr
77%
0.90 0.06
8% 54%
gətirilmə məhsula
əsaslanan ərzaq, içkilər, tütün, nəşriyyat məhsulları 71%
1.87 0.17
10% 28%
heyvandarlıq
toxuculuq, dəri, ağac, 4. idxal sektoru maş.-ma, elektrik avad, nəqliyyat vasitələri
mənbə: AzDSK və Trademap məlumatları əsasında müəllif hesablamaları
Real sektorun sahələri funksional olaraq 4 sektora bölünmüşdür (Cədvəl 1). Hər bir sektor Miroudot, Lanz, & Ragoussis, (2009) tərəfindən təklif olunmuş metodologiya əsasında müəyyənləşdirilmişdir. Belə ki, əvvəldə qeyd olunmuş metodologiyaya əsasən yerli məhsulların istehlakda xüsusi çəkisi 90%-dən artıq olan sektorlar – yerli istehsal sektoru kimi müəyyən olunmuşdur və bu sektora yalnız heyvandarlıq sektoru aid edilmişdir. Yerli məhsulların istehlakda xüsusi çəkisi 10%-dən aşağı olan sektorlar isə idxal sektoru kimi təsnifləşdirmişdir. Bu sektora isə toxuculuq, dəri məmulatları, ağac emalı, maşınqayırma, elektrik avadanlıqları və nəqliyyat vasitləri kimi sahələr aid edilmişdir.
Müəyyən olunmuş digər iki sektora isə uyğun olaraq yerli məhsulların istehlakda payının 10-90% aralıqda olan real sektorun sahələri aid edilmişdir və hər bir sektor – yerli 141
məhsula və gətirilmə məhsula əsaslanan sektorlar adı altında təsnifləşdirilmişdir. Miroudot, Lanz, & Ragoussis, (2009)-un müəyyən etdiyi metodologiya əsasında sektorların ixracyönümlüyünü müəyyən etmək məqsədi ilə təsnifləşdirilmə aparılmışdır. Nəticədə - ixracyönümlü/idxalla rəqabət aparan sektor və idxalla rəqabət aparan sektor adı altında funksional təsnifləşdirilmə müəyyənləşdirilmişdir (Cədvəl 1). Bundan əlavə, sektorial təsnifatın aparılması daxili istehlakın idxal komponentlərinin hesablanmasına da imkan vermişdir.
(2)
Lakin, ənənəvi praktikaya əsasən yerli istehlakda idxalın payı aşağıdakı kimi hesablanır:
Başqa sözlə, yerli istehlakı ifadə edən göstərici kimi PƏD götürülür. Lakin, burada kəsrin surəti istehsalçı qiymətlərinə, məxrəci isə istehlakçı qiymətlərinə əsaslandığından xəta baş verir:
(4)
Təklif edilən yanaşmanın metodoloji üstünlüyü ondan ibarətdir ki, yerli istehlak da istehsalçı qiymətlərinə əsaslanır. Hesablama nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, istehlakda idxal mallarının payı baxılan dövrdə azalmışdır 33 .
2.2. Sahəvi REM-in hesablanması
Baxılan dövr ərzində (2004-2009-cu illər) REM bahalaşsa da, xarici bazarlarda Azərbaycanın qeyri-neft ixracının payı əksinə, artmışdır. Bu fakt rəqabət qabiliyyətinin ölçülməsinə yeni metodoloji prizmadan yanaşılmasını zəruri etmişdir. Tədqiqat işi çərçivəsində alternativ üsulla hesablanan sahəvi REM bu məqamı qismən aydınlaşdırmağa imkan vermişdir. Hesablamalar rəqabət qabiliyyətinin nisbi sabit qaldığını göstərmişdir. Belə ki, baxılan dövr ərzində ənənəvi REM-lə müqayisədə ixracyönümlü sektor üzrə hesablanmış REM 26 faiz bəndi, idxalla rəqabət aparan sektor üzrə REM isə 21 faiz bəndi aşağı olmuşdur 34 .
İdxalla rəqabət aparan sektorun rəqabət qabiliyyəti qlobal böhrana qədərki dövrdə daha stabil dinamikaya malik olmuşdur. Bunun başlıca səbəbi dünya ərzaq məhsulları bazarlarında davamlı bahalaşma meyli olmuşdur. Bu bahalaşma revalvasiyanı kompensasiya etmiş və nəticədə rəqabət qabiliyyəti sabit qalmışdır. Sahəvi REM-in trendinin formalaşmasında daxili və xarici bazarlarda qiymət nisbəti əhəmiyyətli rol oynasa da, dispersiyanın dekompozisiyası göstərmişdir ki, sahəvi REM-in dinamikasında volatilliyin başlıca mənbəyi nominal effektiv məzənnədir. Digər bir mühüm məqam ondan ibarətdir ki, REM-in yaratdığı volatillik effekti ənənəvi REM-lə müqayisədə sahəvi REM-də daha böyükdür. İqtisadi ədəbiyyatda rəqabət qabiliyyətinin volatilliyinin məcmu buraxılışa mənfi təsiri haqqında birmənalı mövqe vardır (Bagellaa, Becchettia, & Hassan, 2004), (Boar, 2010), (Varela,
33 Bu xüsusi çəkilər inflyasiyanın xarici amillərinin hesablanması zamanı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 34 Tədqiqat işi çərçivəsində yalnız ixracyönümlü və idxalla rəqabət aparan sektorlar üzrə ayrılıqda sahəvi REM hesablanmışdır. Məzənnənin təsirinin az olduğunu nəzərə alaraq digər sektorlar üzrə REM göstərilməmişdir. 142
2007), (Benhima, 2008). Bu hal ticari istehsalın REM-in volatilliyindən daha çox təsirləndiyini göstərir.
2.3 Emprik qiymətləndirmələr
Qiymətləndirmə zamanı panel statistik bazadan istifadə olunmuşdur. Baza 2002-2009 cu illərdə 15 əsas ticarət tərəfdaşı üzrə idxal-ixrac, iqtisadi artım, məzənnə və s. məlumatları özündə cəmləşdirmişdir. Asılı dəyişən kimi modelə ayrı-ayrı tərəfdaş ölkələri ilə idxal və ixracın həcmi götürülmüşdür. Hər bir dəyişən həmin sektor üzrə mövcud qiymət indeksi vasitəsi ilə real ifadəyə gətirilmişdir. Qiymətləndirmə 35
zamanı müəyyən olunmuşdur ki, idxalla rəqabət aparan sektorda revalvasiya ilə idxalın artması arasında birbaşa əlaqə kifayət səviyyədədir (cədvəl 2).
ə msal- lar sərbəst dəyişən: idxalla rəqabət aparan sektor t-statistika 95% etibarlıq intervalı
-10.67*** -2.73
[-18.5 -2.8] real effektiv məzənnə 1.55*
1.88 [-0.1
3.2] qonşuluq 2.93***
2.54 [0.6
5.2] R 2 0.26
.99
** *p<0.01, **p<0.05, *p<0.10 İxracyönümlü sektorda isə məzənnənin təsiri cüzi olmuşdur. Bunun mümkün səbəblərindən biri bu sektorun getdikcə daha çox gətirilmə xammala əsaslanmasıdır. Başqa sözlə, bu sektor məzənnənin bahalaşdırıcı təsirlərini xarici xammala yönəlməklə aradan qaldırır.
Məzənnənin təsirinin effektivliyinin düzgün qiymətləndirilməsi üçün real sektorun funksional təsnifatı metodologiyasının tətbiqi daha məqsədəuyğundur. Bu təsnifat əsasında müəyyən olunmuşdur ki, yerli istehsalın məzənnəyə həssaslığı kifayət səviyyədədir. Son illərdə məzənnənin dəyişim dinamikası aralıq idxalın (aralıq və kapital təyinatlı mallar) ucuzlaşmasına şərait yaradaraq ixracyönümlü sektorun rəqabət qabiliyyətinin qorunmasına təsir etmişdir. Ənənəvi REM ticari sektorda cari rəqabət qabiliyyətinin dəyişməsi haqqında dolğun təəssürat yaratmır. Alternativ metodologiya ticari REM-in əhəmiyyətli dərəcədə aşağı templə dəyişməsini göstərir.
35
Hausman (1978) testi vasitəsilə panel qiymətləndimə zamanı təsadüfi effektlərin nəzərə alınması münasib olduğu müəyyən olunmuşdur. 143
Tədqiqat işinin aparılması zamanı müəyyən olunmuş çərçivədən kənara çıxan, lakin gələcəkdə araşdırılması məqsədəuyğun olan bir çox mövzular aşkarlanmışdır. Bunlardan biri məzənnənin qeyri-ticari sektora təsirinin qiymətləndirilməsindən ibarətdir. Bundan başqa, tədqiqat işi çərçivəsində sektorial bölgü işinin statistik yükünü nəzərə alaraq PRODCOM təsnifat sistemi 2-rəqəmli kodlaşdırma əsasında aparılmışdır. Bu bölgünün daha geniş təsnifatda, başqa sözlə 6-10 rəqəmli kodlaşdırma əsasında aparılması məqsədəuyğun olardı.
Panel modelləşdirmə ilə yanaşı dinamik sıralar əsasında reqressiya modellərinin qurulması və nəticələrin müqayisə edilməsi məqsədəuyğun olardı. Bu məqsədlə daha qısamüddətli zaman tezliyində (aylıq və ya rüblük) statistik sıralardan istifadə zəruridir. Funksional təsnifatla yanaşı real sektoru kapital və əməktutumlu sektorlar olmaqla təsnifləşdirmək və məzənnənin bu sektorlara təsirini ayrıca tədqiq etmək maraqlı nəticələr əldə etməyə imkan verərdi. Bu sektorların məzənnəyə müxtəlif cür adaptasiyası haqqında iqtisadi ədəbiyyatda müvafiq nəzəri müddəalar vardır.
dəbiyyat
1. Bagellaa, M., Becchettia, L., & Hassan, I. (2004). The anticipated and concurring effects of the EMU: exchange rate volatility, institutions and growth. Discussion paper of the Bank of Finland.
2. Benhima, K. (2008). Exchange Rate Volatility and Productivity Growth: the Role of Original Sin .
3. Boar, C. (2010). Exchange rate volatility and growth in Emerging Europe . 4. Bradford, C., & Branson, W. (1987). Trade and structural change in Pacific Asia. Chicago: National Bureau of Economic Research.
5. Hausman, J. A. (1978). Specification tests in Econometrics. Econometrica , 1251-1271. 6. IMF. (2010). Manual for the Export and Import Price Indices. IMF statistic manual .
7. Miroudot, S., Lanz, R., & Ragoussis, A. (2009). Trade in Intermediate Goods and Services. OECD Working Paper .
8. Varela, G. (2007). Real Exchange Rate Volatility and Output: A Sectoral Analysis 9. С.Смирнов, Е. Л. (2010). Курсовая политика как фактор изменения структуры российской экономики. Вопросы Экономики , 63-81. Yüklə 113,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|