UoT 330.341:336.22 (479.24)
DAVAMlI İNNOVAsİyAlI İNKİŞAFIN
tƏMİN EDİlMƏsİNİN
VERgİtutMA XÜsusİyyƏtlƏRİ
Xülasə
Tədqiqatın məqsədi – davamlı innovasiyalı inki -
şafın təmin edilməsinin vergitutma xüsusiyyət -
lərinin tədqiqi.
Tədqiqatın metodologiyası – sistemli yanaşma,
müqayisəli təhlil.
Tədqiqatın nəticələri – davamlı innovasiyalı
inkişafın təmin edilməsinin vergitutma xü-
susiyyətlərinin müəyyən edilməsi istiqamətində
elmi cəhətdən əsaslandırılmış təkliflərin verilməsi.
Tədqiqatın məhdudiyyətləri – davamlı innova -
siyalı inkişafın təmin edilməsinin vergitutma xü-
susiyyətlərini elmi alternativlilik baxımdan geniş
araşdırmaq və əsaslandırmaq tələbliliyi.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti – davamlı inno-
vasiyalı inkişafın təmin edilməsinin vergitutma xü-
susiyyətlərinin müəyyən edilməsində müvafiq
tədqiqat mənbəyi kimi istifadə.
Tədqiqatın orijinallığı və elmi yeniliyi – davamlı
innovasiyalı inkişafın təmin edilməsinin vergitutma
xüsusiyyətlərinin müəyyən olunması və elmi cəhət-
dən əsaslandırılması.
Açar sözlər: davamlı inkişaf, innovativ iqti-
sadiyyat, aktiv vergi siyasəti, vergi dərəcələrinin op-
timallaşdırılması.
səh. 61-74
Rzayev Pərviz
qafar oğlu
i.f.d.
Azərbaycan Respublikası
Vergilər Nazirliyinin Tədris Mərkəzi
AZ 5600. Şamaxı rayonu
perviz595959@mail.ru
4(124)/2015
n
VERgİQOyMA
61
PDF processed with CutePDF evaluation edition
www.CutePDF.com
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
62
1. Giriş
Azərbaycan Respublikasında son illər iqtisadi artım tempinin yüksəlməsi, iqti-
sadiyyatın davamlı inkişafının təmin edilməsi məqsədi ilə biçimli kurs götürülmüş
və bu istiqamətdə uğurlu tədbirlər həyata keçirilir. Eyni zamanda, bu işlərin davamlı
və səmərəli reallaşması iqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətinin yüksəldilməsini, ölkənin
sosial-iqtisadi göstəricilərinin təkmilləşdirilməsi kimi vəzifələri də qarşıya qoyur.
Burada, həmçinin regionların tarazlı inkişafını təmin edilməsi kimi məsələlərin para-
lel həllinin də zəruriliyini yaradır. Qeyd olunmalıdır ki, bu gün Respublikada diqqət
innovativ iqtisadiyyatın yaradılmasına yönəlmişdir. Bu məqsədə çatmaq üçün
qarşıya qoyulmuş vəzifələr də öz növbəsində vergi sisteminin bundan sonra da tək-
milləşdirilməsi zəruriliyini ön plana çəkir. Deməli, davamlı inkişafın, eyni zamanda
istehsalın və xidmətin çevik vergitutma modelinin işlənməsi aktual bir məsələdir.
2. Davamlı inkişaf iqtisadiyyatının mahiyyəti
Davamlı inkişaf hazırki dövrdə bütün tələbatları ödəməklə yanaşı gələcək nəsil-
lərin də öz tələbatlarını ödəmək qabiliyyəti və istəyini də təhlükə altında qoymur.
Davamlı inkişaf termini semantik baxımdan müxtəlif dillərdə özündə bir çox məna
kəsb edir. Bundan başqa, bəzi müəlliflərin qeyd etdiyi kimi, davamlılıq tarazlığı
nəzərdə tutur, inkişaf isə sistemin yalnız tarazlıq vəziyyətindən kənara çıxmaları
şəraitində mümkündür. Tarazlığın, balansın pozulmadığı situasiyalarda başqa hal-
lardan fərqli olaraq, tarazlığın bərpası istiqamətində axtarış fəaliyyəti yoxdur.
Davamlı inkişaf iqtisadiyyatını məhdud təbii resurslar şəraitində insanların və
təşkilatların davranışını öyrənən elm sahəsi kimi müəyyən etmək olar. Davamlılıq,
iqtisadi sistemin xarici təsirlər zamanı cari vəziyyətini saxlaya və neqativ təzahürlərə
müqavimət göstərə bilmək bacarığıdır. Davamlı inkişaf bir-birilə sıx bağlı olan iki
mühüm anlayışı özündə ehtiva edir [5].
Tələbat anlayışı (bu əhalinin yoxsul təbəqəsinin mövcudluğu üçün olduqca
zəruridir).
Məhdudlaşdırma anlayışı (bu texnologiyanın vəziyyəti və cəmiyyətin təşkili ilə
şərtlənir)
Davamlı inkişafın əsas vəzifəsi insanın tələbat və istəklərinin ödənilməsi ilə ifadə
olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, davamlı inkişaf bütün insanların bərabər səviyyədə
ən zəruri tələbatlarının ödənilməsini tələb edir.
Davamlı inkişaf bazar və dövlət tənzimləməsi arasında müəyyən balansın yaran-
ması halında mümkündür. Bazar, heç də həmişə səmərəli fəaliyyət göstərmir və
taraz lıq vəziyyətində olmur. Dövlətin müdaxiləsi bazarın mənfi nəticələrinin aradan
qaldırılması üçün qaçılmaz və zəruri bir alət kimi qəbul edilir. Davamlı inkişaf kri-
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
63
teriyası iqtisadi artım və iqtisadi səmərəlilik ilə müqayisədə az əhəmiyyət kəsb etmir.
Davamlı inkişafın dəstəklənməsində dövlətin rolu yüksəkdir.
Davamlı inkişaf iqtisadiyyatını, məhdud təbii resurslar şəraitində insanların və
təşkilatların davranışını öyrənən elm sahəsi kimi müəyyən etmək olar. Davamlılıq,
iqtisadi sistemin xarici təsirlər zamanı cari vəziyyətini saxlaya və neqativ təzahürlərə
müqavimət göstərə bilmək bacarığıdır.
Hər bir sistem (iqtisadi, maliyyə, büdcə, vergi) özünün davamlılıq və sabitlik me-
yarlarına malikdir. Prinsip etibarı ilə bu zaman iqtisadi göstəricilərin artımından
(ümumi daxili məhsul, milli gəlir, mənfəət və s.) və ya iqtisadiyyatın və onun
sahələrinin inkişafından söhbət gedir [6, s. 9].
Bu problem elmi ədəbiyyatlarda geniş müzakirə olunsa da, davamlı inkişafın
həvəsləndirilməsi üçün vergi mexanizmlərinin işlənib hazırlanmasına kifayət qədər
diqqət ayrılmamışdır. Nəzərə almalıyıq ki, vergitutma ölkənin iqtisadi təhlükəsizlik
və davamlı inkişaf siyasətinin bir alətidir. İqtisadiyyatın inkişafı üçün yeni konsep-
siyaların və nəzəriyyələrin meydana çıxdığı bir şəraitdə bu problem böyük aktuallıq
əhəmiyyəti daşıyır.
Azərbaycan Respublikası da yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuş və bu
mərhələnin əsas hədəfi çoxşaxəli, səmərəli və innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın
formalaşdırılmasıdır. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci
il 29 dekabr tarixli 800 saylı Fərmanı ilə təsdiq olunmuş“ Azərbaycan 2020:
Gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası böyük əhəmiyyətə malik bir strateji sənəd
kimi qiymətləndirilməlidir. Bu Konsepsiyasını davamlı inkişafın yol xəritəsi hesab
etmək olar. Çünki bu sənəd qarşıdakı illər ərzində Azərbaycan iqtisadiyyatının
rəqabət qabiliyyətinin artırılması, bölgələrin tarazlı inkişafı, informasiya cəmiyyətinə
keçidin təmin olunması, insan kapitalının inkişafı, səmərəli sosial müdafiə sisteminin
qurulması, institusional islahatların davam etdirilməsi məsələlərini geniş şəkildə
əhatə edir. Respublikada ilk növbədə qeyri-neft sektorunun genişləndirilməsi
hesabına davamlı iqtisadi inkişafa nail olunmasını, ölkənin ümumi daxili məhsulu-
nun tərkibində və dövlət büdcəsinin formalaşmasında təbii ehtiyatlar amilinin
azaldılmasını və qeyri-neft amilinin üstünlüyünün təmin edilməsini qarşısına məqsəd
qoymuşdur. Qarşıdakı illərdə aktiv vergi siyasətinə keçidi təmin etməklə qeyri-neft
sektorunun, özəl bölmənin, sahibkarlığın hərtərəfli inkişafı, ən müasir texnolo -
giyaları tətbiq etməklə iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi prioritet məsələlər kimi
qoyulur. Qeyd edək ki, ölkədə çoxşaxəli, səmərəli və innovasiya yönümlü iqtisadiy -
yatın formalaşdırılması “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının
başlıca hədəflərindən biridir. Konsepsiyada sosial-iqtisadi həyatın bütün sahələrinin,
o cümlədən iqtisadiyyatın ayrılmaz tərkib hissəsi olan vergi sisteminin təkmil-
ləşdirilməsi tədbirləri də əksini tapmışdır. Hazırkı mərhələdə qarşıda duran əsas vəzi -
fə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini sürətləndirmək, neft gəlirlərinin səviyyəsindən
asılı olmayaraq qeyri-neft sektorunun yüksək inkişaf tempini gələcək illərdə də
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
64
qoruyub saxlamaq və onun ixrac imkanlarını genişləndirməkdən ibarətdir.
“Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında ixrac yönümlü iqti-
sadi model əsas götürülmüş və nəzərdə tutulur ki, bu iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyə-
tinin yüksəldilməsi və strukturunun təkmilləşdirilməsi qeyri-neft ixracının artımına
səbəb olacaqdır. Qeyri-neft sənayesinin sürətli inkişafı ilə yanaşı, innovasiya
fəaliyyətinin təşviqi və genişləndirilməsi ölkədə biliyə əsaslanan iqtisadiyyatın for-
malaşması üçün əlverişli zəmin yaradacaqdır [3].
İqtisadi inkişafın təmin olunmasında mühüm məsələlərdən biri qeyri-neft sek-
torunun inkişaf etdirilməsi, beynəlxalq bazarlara çıxış və müasir texnoloji xid-
mətlərdən istifadə etməklə məhsulların rəqabətqabiliyyətliliyinin artırılmasıdır. XXI
əsrin ilk illərindən başlayaraq sürətlə inkişaf edən və yayılan informasiya və kom-
munikasiya texnologiyaları, bununla bağlı yeni vüsət almış qloballaşma prosesləri
ölkələrin sosial-iqtisadi həyatına ciddi şəkildə təsir etməkdədir [8].
3. İnnovasiya iqtisadiyyatı davamlı sosial-iqtisadi inkişafın əsası kimi
Qloballaşma şəraitində innovasiya fəaliyyətinin keyfiyyətcə yeni müstəvidə
genişlənməsi ilə bütün dünyada iqtisadi və təsərrüfat proseslərinin dəyişmə tempi,
innovativ yeniliklərin yayılması, onların istehsal və xidmət sahələrində tətbiqi nəzərə
çarpacaq dərəcədə sürətlənir.
İnnovasiya ölkənin davamlı iqtisadi inkişafının əsas amilidir. Qloballaşmanın fak-
torlarından və eyni zamanda nəticələrindən biri informasiyanın, intellektual məh-
sulların və ideyaların sərbəst hərəkətidir. İnnovasiyalı strategiyanın qəbul edilməsinə
üstünlük verilən Azərbaycan Respublikasında da ölkənin bütün potensialı davamlı
və dinamik inkişafa səfərbər olunmuşdur.
Uzunmüddətli davamlı iqtisadi inkişafı təmin etmək, “bilik iqtisadiyyatı”nı for-
malaşdırmaq, elmtutumlu texnologiya, məhsul (işlər, xidmətlər) yaradılmasını
sürətləndirmək məqsədi ilə innovasiya fəaliyyətinin genişləndirilməsi qarşıda duran
əsas istiqamətlərdən birini təşkil etməlidir. Ölkədə innovativ iqtisadiyyatın yaradıl-
ması məqsədi ilə elm və istehsal arasındakı əlaqələr gücləndirilməli, tətbiqi elmi
araşdırmaların bazarın tələbatına müvafiq aparılması üçün zəruri mexanizmlər
yaradılmalıdır. Elmin innovativ məcrada daha səmərəli inkişafında informasiya və
kommunukasiya texnologiyaları həlledici rola malikdir.
Azərbaycan Respublikası beynəlxalq rəqabət qabiliyyətini təmin etmək üçün in-
novasiyalı inkişaf yoluna qədəm qoymuşdur. İnnovasiya siyasətinin uğuru ölkənin
iqtisadiyyatının rəqabətqabiliyyətindən və qlobal iqtisadiyyatda tutduğu yerindən
asılıdır. Qeyd edək ki, “Dünya rəqabət qabiliyyətliliyi 2014-2015” hesabatında Azər-
baycan 144 ölkə arasında 38-ci yerdə olmuş və artıq 6 ildir ki, MDB ölkələri arasında
birinci yerdədir [10].
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
65
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsaslanan son 10 ildə ÜDM istehsalı
3 dəfə, onun adam başına düşən həcmi 2,6 dəfə, sənaye 3,6 dəfə artmışdır. Qeyri-
neft iqtisadiyyatı son 10 ildə 2,5 dəfə artmış, vergi daxilolmaları isə bu dövrdə 5
dəfə artmışdır. ÜDM-də qeyri-neft sektorunun xüsusi çəkisinin artması, başqa sözlə,
iqtisadiyyatın strukturundakı bu müsbət dinamika davam edir, qeyri-neft sənayesi
inkişaf edir. 2014-cü ildə Azərbaycanda 59,0 milyard manatlıq (75,2 milyard dollar)
və ya 2013-cü illə müqayisədə 2,8% çox ümumi daxili məhsul istehsal olunmuşdur.
Qeyri-neft sektoru üzrə ÜDM 7,0% artmış, onun ÜDM-də xüsusi çəkisi 61,0% ol-
muşdur. 2014-cü il ərzində iqtisadiyyatda yaradılan əlavə dəyərin artımı tamamilə
qeyri-neft sektorunun hesabına baş vermişdir.
Ümumilikdə, görülən işlər nəticəsində hazırkı vaxtadək iqtisadiyyata 200 milyard
ABŞ dolları həcmində investisiya qoyulmuşdur ki, bunun yarısı xarici in-
vestisiyalardır. Təkcə 2014-cü ildə investisiya qoyuluşunun həcmi 27,7 mlrd.dollar
olmuşdur ki, onun da 11,5 milyard dolları xarici investisiyalardır [10].
Sənayesinin inkişafı, elm və texnologiya sahəsində geriliyin aradan qaldırılması
ölkənin milli iqtisadi təhlükəsizliyi strategiyasının əsas məqsədlərindən biridir.
Struktur siyasətinin strateji prioriteti qismində istehsal sektorunu, bu istiqamətdə
elm tutumlu sahələri seçən ölkələrin yaxın gələcəkdə uğurla inkişaf etməsi və daha
dayanıqlı iqtisadiyyat qurması istisna edilmir.
Azərbaycanın potensial müqayisəli üstünlük sahələrini istehsal və qismən də xid-
mət sektorunda axtarmaq lazımdır. Ölkənin mövcud potensial imkanlarından aydın
olduğu kimi, müasir dövrdə istehsal və həm də xidmət sahələrində iqtisadi fəaliyyət
prioritet əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanda yüksək iqtisadi artım dinamikasının davamlı olması ölkədə
texnoloji innovasiya siyasətinin həyata keçirilməsi ilə də sıx bağlıdır. Bu səbəbdən
də, respublikada texnologiya biznesinin stimullaşdırılması və texnologiya bazarında
lazımi şəraitin yaradılması məqsədilə bir sıra tədbirlər həyata keçirir. Ölkədə inno-
vasiyalı iqtisadiyyat formalaşdırmaq məqsədilə bilik istehsalçıları, bilik transfer
agentləri və bilik istifadəçiləri arasında əlaqələrin və əməkdaşlıqların genişləndiril -
məsini stimullaşdırmaq lazımdır.
Elm sahələri bilik xəzinələri kimi yeni biliyin yaradılmasında, biliklərin yeni
texnologiyaya çevrilməsində və tətbiq sahələrinin tapılmasında mühüm rola ma-
likdirlər. Müasir dövrdə elmi müəssisələr-sənaye-dövlət arasında birgə fəaliyyət
texnologiya və biliklərin inkişafında ən əhəmiyyətli zərurətə çevrilmişdir. Ölkənin
müasir inkişafının strateji vəzifəsi iqtisadiyyatı şaxələləndirmək yolu ilə rəqabətə-
davamlılıq xüsusiyyəti və davamlı iqtisadiyyatın xarici amillərinə iqtisadi artım
tempinin yüksəldilməsinə maksimum nail olmaqdan ibarətdir.
Respublikanın müasir inkişafının strateji vəzifəsi müxtəlif rəqabətin və davamlı
xarici iqtisadi amillərin yaradılması vasitəsilə iqtisadi artımın ən yüksək dərəcəsinə
nail olmaqdır. Sənayedən post-sənaye sisteminə, iqtisadiyyatına keçidin zəruriliyi,
həmçinin ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının diferensiasiyasının güclü məkan
fərqlərinin aradan qaldırılması ölkə qarşısında duran vəzifələrin həllinin prinsipial
xüsusiyyətləridir. Ölkə təsərrüfatının modernləşməsi üçün adekvat şəraitin formalaş-
ması, xarici iqtisadi əlaqələrin liberallaşdırılması, istehsal amillərindən istifadə ef-
fektinin yüksəldilməsi, iqtisadiyyatın innovasiyalı inkişafının stimullaşdırılması,
struktur dəyişiklikləri nəticəsində yaradılan, ziddiyyətlərin müasir həlli bu artımın
zəruri şərtidir [8].
İnnovasiya fəallığının yüksəldilməsi yolu ilə rəqabətqabiliyyətli məhsul is-
tehsalının stimullaşdırılması, innovasiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri
mexanizmlərin qurulması, innovasiya potensialının səmərəli istifadəsi və inkişafının
təmin edilməsi məqsədi ilə dövlət dəstəyi tədbirləri həyata keçirilməli və müvafiq
qanunvericilik bazası təkmilləşdirilməlidir. İnnovasiya iqtisadiyyatının əsası olan
rəqabətqabiliyyətli texnologiyalar öz-özündən yaranmır. Bu, elmi tədqiqatın
mürəkkəb və məsrəfli eksperimentlərindən və nəhayət, alimlərin ideya ruhundan
qaynaqlanan çox çətin başa gələn məhsuludur [6].
Fikirimizcə, dövlətin innovasiya siyasətinin əsas məqsədləri aşağıdakıları əhatə
etməlidir:
innovasiya fəaliyyəti üçün iqtisadi, hüquqi və təşkilati şəraitin yaradılması;
əsas və təkmilləşdirilmiş innovasiyaların yaradılması və genişləndirilməsi
əsasında istehsalın səmərəliliyinin və yerli istehsalçıların istehsal etdikləri
məhsulların rəqabətə davamlılığının yüksəldilməsi;
innovasiya sferasında bazar münasibətlərinin və sahibkarlığın inkişafı, inno-
vasiya fəaliyyətinin aktivliyinin təşviqi;
innovasiya fəaliyyətinin inkişafı istiqamətində dövlət resurslarından istifadənin
səmərəliliyinin yüksəldilməsi, innovasiya fəaliyyətinə dövlət dəstəyinin
genişləndirilməsi;
innovasiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün subyektlərinin qarşılıqlı
fəaliyyətinin genişləndirilməsinin təşviqi;
beynəlxalq bazara çıxışı və ixrac potensialının inkişafı məqsədilə yerli inno-
vasiyalı məhsulların dəstəklənməsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi.
Bu xüsusiyyətlər iqtisadi artımın ən mühüm xarakterini müəyyən edir. Bu, birin-
cisi, uzunmüddətli və davamlı olmalıdır, ikincisi, yüksək keyfiyyəti ilə fərqlənmə-
lidir, üçüncüsü, bütün ərazi üzrə bərabər nisbətdə olmalı, dördüncüsü, rəqabət
xüsusiyyətli, rəqabətədavamlı olmalı, beşincisi, bütün əhalinin həyat səviyyəsinin
yüksəldilməsinin təmin edilməsi yönümlü olmalıdır.
Bu məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi nəzərdə tu-
tulmalıdır:
ölkənin iqtisadiyyatında sənayesinin davamlı inkişafının təmin edilməsi ilə
əlaqədar əsas nəzəri məsələlərin sistemləşdirilməsi və ümumiləşdirilməsi;
sənayenin mövcud vəziyyətinin, eləcə də onun elmi potensialının araşdırılması;
66
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
4(124) /2015
ölkə sənayesində iqtisadi artımın dövlət tənzimlənməsinin səmərəli üsullarına
baxılması;
milli innovasiya sisteminin formalaşmasının əsas istiqamətlərinin və
zəruriliyinin göstərilməsi;
sənayenin davamlı iqtisadi inkişafı üçün prioritetlərin və amillərin aşkar
edilməsi.
Davamlı iqtisadi artıma nail olunmasında ölkənin ixrac potensialının tam real-
laşması və diversifikasiya başlıca vasitədir. Bunun əsas şərtləri birbaşa xarici in-
vestisiyaların həcminin artırılması, kapital bazarının dərinləşməsi, institutların və
insan kapitalının inkişafıdır.
Sənaye müəssisələrində innovasiya yönümlü texnologiyaların tətbiqi stimul-
laşdırılmalı, ixtisaslaşmış və ümumi təyinatlı sənaye sahələri yaradılmalıdır.
Müasir dünya təcrübəsi göstərir ki, hər hansı bir ölkənin iqtisadiyyatının davamlı
inkişafı bazarı yüksək texnologiya və biliklə təchiz etmək bacarığı ilə mümkün olur.
Müasir Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişaf modelinin başlıca hədəfi ölkənin
davamlı, dayanıqlı, hərtərəfli inkişafını təmin etməkdir.
İqtisadi inkişafın Azərbaycan modelinin xüsusiyyətlərini aşağıdakı kimi xarak-
terizə edilməlidir:
inflyasiya və məzənnənin optimal nisbətinin təmin edilməsi;
iqtisadi islahatların sosial nəticəsinin nəzarətdə saxlanılması;
işsizlik və yoxsulluq səviyyəsinin minimum həddə olması;
əmək haqqı və pul gəlirlərinin daimi artması;
neft gəlirlərindən səmərəli istifadə;
dövlət xərclərinin davamlı azaldılması;
istehsal və xidmət infrastrukturunun yaradılması;
vergi yükünün müntəzəm azaldılması və istehsaldan istehlaka keçirilməsi
sahəsində aktiv vergi siyasətinin həyata keçirilməsi.
Azərbaycanda vergi sisteminin təkmilləşdirilməsi innovativ iqtisadiyyatın yaradıl-
masına kömək etməlidir. Vergi sistemində ən müasir informasiya texnologiyaları tət-
biq edilməlidir. Bunlar da öz növbəsində büdcə gəlirlərinin formalaşdırılmasında
əhəmiyyətli rol oynayan vergi ödəmələrinin vaxtlı-vaxtında yığılmasına imkan yarat-
malıdır.
4. Vergitutma davamlı inkişaf siyasətinin aləti kimi
Təbii ki, davamlı inkişaf istiqamətdə seçilmiş hədəflərə nail olmaqda mühüm
təsiredici amillərdən biri də vergi məsələləri ilə bağlıdır. Aydındır ki, ölkənin davamlı
inkişafının təmin edilməsi vergilər vasitəsilə tənzimlənir. Bu baxımdan da, istehsal
və xidmət sahələrinin davamlı inkişafında vergi amili olduqca mühüm əhəmiyyət
67
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
4(124) /2015
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
68
kəsb edir. Nəzərə alsaq ki, iqtisadiyyatın tənzimlənməsində və iqtisadi fəaliyyət
növlərinin stimullaşdırılmasında vergi dövlətin əsas dayağıdır, onda istehsal və xid-
mət sahələrinin davamlı inkişafının təmin olunmasında vergi siyasətinin də üzərinə
müəyyən vəzifələrin düşdüyü aydın olar.
Fiskal siyasət iqtisadi artım və sosial inkişafa müxtəlif yollarla təsir göstərə bilər.
Bu həm makroiqtisadi, həm də mikroiqtisadi səviyyəni əhatə edir. Makroiqtisadi
baxımdan inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ehtiyatlı büdcə siyasəti, yəni büdcə kəsrinin
və dövlət borcunun aşağı səviyyədə saxlanması iqtisadi artımın əsas vasitələrindən
hesab edilir. Fiskal siyasət vergilərin səviyyəsi və strukturu, dövlət xərclərinin həcmi
və strukuturu və dövlət kəsrinin səviyyəsi vasitəsilə bazarlarda tarazlığa və ölkədə
iqtisadi artıma təsir göstərən əsas amillərdən biridir. Təbii ki, vergi siyasəti və qa-
nunvericiliyi də büdcəyə ödənişlərin vaxtlı-vaxtında aparılmasını təmin etməklə
yanaşı, milli iqtisadiyyatın prioritet sahələrinin inkişafını da dəstəkləməlidir.
Beynəlxalq təcrübədən, eləcə də Azərbaycan Respublikasının mövcud potensial
imkanlarından aydın olduğu kimi, müasir dövrdə xidmət sahələrində də iqtisadi
fəaliyyət prioritet əhəmiyyət kəsb edir. Xidmət sektorunun bazar payının artması əs-
lində iqtisadiyyatın şaxələnməsini və sahələr üzrə ixtisaslaşmasını da təmin edir.
Klassik iqtisadiyyatda sənayeləşmə, fiziki məhsul istehsalı iqtisadiyyatın əsası, is-
tehsal edilən əmtəəyə sahib olmaq zənginlik əlaməti sayılırdısa, müasir iqtisadiy -
yatda eyni fikirlər xidmət sektoru haqqında da deyilir. Dövrümüzdə xidmət sektoru
perspektiv vəd edən sahə kimi tanınır və dünya iqtisadiyyatının gəlirli sahəsi kimi
böyük cəlbediciliyə malikdir. Bu istiqamətdə də vergi tənzimlənməsinin stimul-
laşdırıcı rolunun artırılması, həm də praktiki tövsiyələrin hazırlanması zəruridir.
Respublikada vergi sisteminin qarşısında bir sıra vəzifələr durur ki, bunları da
aşağıdakı kimi səciyyələndirmək olar:
rasional və səmərəli vergi siyasətinin həyata keçirilməsi;
yeni qlobal çağırışlara cavab verə biləcək vergi sisteminin formalaşdırılması;
ölkənin uzunmüddətli strateji inkişaf planlarının uğurla reallaşdırılmasının əsas
şərtlərindən biri olan vergi sisteminin sabitliyinin və proqnozlaşdırıla bilən ol-
masının təmin edilməsi;
vergi inzibatçılığının biznesin iştirakçıları üçün maksimum rahat və əlverişli
olması;
iqtisadiyyatın strukturunun formalaşmasında, innovasiyaların dəstəklənməsi
siyasətində vergi sisteminin stimullaşdırıcı rolunun artırılması;
Azərbaycanın vergi sistemi və inzibatçılığının rəqabətqabiliyyətli olması;
vergi sisteminin sabit və proqnozlaşdırılan olması;
vergi sisteminin stimullaşdırıcı rolunun artırılması.
Bütün qeyd olunanlar həm respublika vergi sisteminin optimallaşdırılması,
mütərəqqi vergi sisteminin formalaşması, iqtisadiyyatın vergi tənzimlənməsinin
stimullaşdırıcı rolunun artırılması, vergi siyasətinin səmərəliliyinin qiymətlən -
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
69
dirilməsi, həm də praktiki tövsiyələrin hazırlanması ilə əlaqədar olan məsələlərə xü-
susi aktuallıq verir.
Bu gün innovasiya prosesi regionların iqtisadi inkişafının ən əhəmiyyətli amili
hesab olunur. Bu şəraitdə (şərtlərdə) regionların iqtisadiyyatının davamlı inkişafının
təminatı strateji əhəmiyyətə malik bir məsələdir. Biznes mühitinin daha da
yaxşılaşdırılması, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, bu sahəyə dövlət dəstəyi tədbir-
lərinin genişləndirilməsi siyasətinə uyğun olaraq, səmərəli vergi siyasəti və vergi
dərəcələrinin optimallaşdırılması nəzərdə tutulmalı, iqtisadi sahələr üzrə mənfəət
vergisinin optimallaşdırılması tədqiq edilməli, mənfəət vergisinin faiz dərəcələri və
büdcə daxilolmaları arasında asılılıqlar əsasında mənfəət vergisinin optimal dərəcəsi
araşdırılmalıdır. Bundan başqa, iqtisadi sahə üzrə istehsal faktorlarından asılı olaraq,
mənfəət vergisinin optimal səviyyəsinin müəyyən edilməsi üçün yeni üsulun tətbiqi
baxımından əsaslandırmalar aparılmalı, müvafiq təklif və tövsiyələr hazırlanmalıdır.
İnstitusional yanaşma baxımından vergi sistemi özündə əsas elementlərin və alt
sistemlərinin qarşılıqlı fəaliyyət mexanizmlərini əks etdirir. Vergi sistemi iqtisadi
quruluşun ən mühüm institutlarından biridir. Dövlətin yüksək həyat qabiliyyəti üçün
vergilər də fasiləsiz olaraq təkmilləşdirilmişdir. Alimlər tərəfindən (C.M.Keyns,
K.Marks və digərləri) sübut edilmişdir ki, özünütənzimləməyə yönələn bazar iqti-
sadiyyatı mexanizmləri müxtəlif resurs növlərindən sərfəli istifadəni və böhransız
artımı təmin etmək bacarığına malik deyillər. Ona görə də, iqtisadiyyatın mərkəz -
ləşdirilmiş tənzimlənməsi və bu prosesdə vergilərin, dövlətin vergi siyasətinin fəal
roluna böyük əhəmiyyət verilirdi. Ölkənin təbii resurslarla zənginliyi innovasiyalı
inkişaf yolunun seçilməsi amili kimi istifadə edilməyə başlandı [4, 7].
Sənayenin innovasiyalı inkişafının sürətləndirilməsində “Azərbaycan - 2020:
gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasına müvafiq olaraq əsas hədəflərdən biri kimi
ölkədə sənaye sahəsində texnoparkların yaradılması və inkişaf etdirilməsi götürülür.
Sumqayıt şəhərində Kimya Sənaye Parkı, Yüksək Texnologiyalar Parkı və Balaxanı
Sənaye Parkının yaradılması bu istiqamətdə atılmış ilk addımlardandır. Bu baxımdan
orta və uzunmüddətli perspektivdə texnoparkların inkişafını stimullaşdırmaq üçün
ölkənin vergi qanunvericiliyində sənaye və texnologiyalar parklarında çalışan fiziki
və hüquqi şəxslərə, eləcə də parkların idarəedici təşkilat və operatorlarına gəlir, mən-
fəət, ƏDV, əmlak və torpaq vergiləri üzrə 7 illik vergi güzəştləri nəzərdə tutulmuşdur
ki, bu da öz növbəsində iqtisadiyyatın inkişafına müsbət təsir göstərəcək, yüksək
texnologiyalar əsasında rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalının təşkilində və yeni
iş yerlərinin yaradılmasına geniş imkanlar yaradacaqdır [1, 3].
Azərbaycanın neft amilindən asılılığının azaldılması və qeyri-neft sektorunun
inkişafının təmin olunması istiqamətində uğurlu tədbirlər davam edir. Vergi Məcəl-
ləsinə edilən dəyişikliklər və vergi qanunvericiliyinin daha da təkmilləşdirilməsi
vergi ödəyicilərinin mənafelərinin qorunmasına, onların hüquqlarının genişləndiril -
məsinə, həm də vergidən yayınma risklərinin minimallaşdırılmasına əhəmiyyətli
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
70
dərəcədə öz təsirini göstərir. Bütün bunlar yaxın gələcəkdə ölkə iqtisadiyyatının in-
novasiyalı inkişafının təmin olunmasında stimullaşdırıcı rol oynayacaqdır.
5. Aktiv vergi siyasətinin formalaşdırılması
Vergi Məcəlləsinə edilən son dəyişikliklər göstərir ki, sahibkarlıq subyektlərinin
fəaliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə vergi güzəştlərinin tətbiq edilməsi əlverişli vergi
mühitini formalaşdırmışdır. Məlumdur ki, vergilər maliyyə sisteminin bir hissəsi
olaraq dövlətin iqtisadi tənzimlənmə alətlərindən biridir və dövlət vergi ödəyicilərinə
vergi güzəştlərini tətbiq etməklə öz tənzimləyici rolu ilə ölkədə gedən iqtisadi pro -
seslərə təsirini göstərir.
Dövlət iqtisadi resursların yerləşməsi və gəlirlərin yenidən bölgüsünə büdcə-vergi
siyasəti vasitəsilə təsir göstərir. Vergilər istehsal xərclərini formalaşdıran amil kimi
iqtisadi resursların ayrı-ayrı sahələrdə istifadə səviyyəsinə təsir göstərir. Büdcə xərc -
ləri isə bilavasitə yenidən bölgü mexanizmi kimi çıxış edir. Doğrudur vegiqoymanın
əhalinin gəlirlərinə bölüşdürücü təsiri iqtisadi səmərəlilik baxımından xərclərin
yaranmasına səbəb olsa da, ədalətlik və bərabərlik məsələlərinin nəzərə alınması
zəruriliyi meydana çıxır.
Vergi sistemi yüksək gəlir qazananları daha yüksək vergiyə cəlb etməklə yanaşı,
gəlirləri yüksək səviyyədə saxlamaq üçün zəruri stimulu da təmin etməlidir. Bu
zaman vergilərin həcmi məcmu tələbə və məcmu təklifə təsir göstərir. Vergilərin
səviyyəsi, onların strukturu iqtisadi subyektlərin davranışlarına təsir edən əsas amil-
lərdən biri olur. Belə ki, dövlət vergilərin strukturunu dəyişməklə məcmu tələbin və
investisiya xərclərinin həcminə təsir göstərir [2].
Deməli, rasional və səmərəli vergi siyasətinin həyata keçirilməsi üçün vergi sis-
teminin qarşısında duran yuxarıda qeyd edilən vəzifələrin (mühüm vəzifələr) yerinə
yetirilməsi məqsədəmüvafiqdir (nəzərə alınmalıdır):
Qeyd olunanlar həm vergi sisteminin optimallaşdırılması, iqtisadiyyatın vergi
tənzimlənməsinin stimullaşdırıcı rolunun və vergi siyasətinin səmərəliliyinin artırıl-
ması, həm də praktiki tövsiyələrin hazırlanması ilə əlaqədar olan məsələlərə xüsusi
aktuallıq verir. Son illərdə dövlət hakimiyyəti orqanları vergi münasibətlərinin
hüquqi tənzimlənməsinin təkmilləşdiriməsini ictimai proseslərin dövlət idarə -
edilməsi üsullarından biri kimi, yəni müəyyən edilmiş fəaliyyət kimi qəbul edir.
Lakin bu fəaliyyət hələlik sistemli xarakter daşımır, istənilən nəticə verməsi baxımın-
dan kifayət qədər elmi əsasa malik deyildir.
Azərbaycanın vergi sistemi son illər ölkənin inkişaf sürətinə uyğun təkmilləşmə
və tərəqqi yolu keçərək tam institusional quruma çevrilmişdir. “Azərbaycan 2020:
gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması zamanı isə institusional,
texnoloji və sosial modernləşməyə xüsusi diqqət yetirilmişdir. İnstitusional modern-
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
71
ləşmədə məqsəd mülkiyyət hüququnu, rəqabət müqavilələrini qorumaqla bazar mü-
nasibətlərinə dəstək verməkdir. Texnoloji modernləşdirmə intensiv investisiya qoyu-
luşlarını, innovasiyaları və s. təmin etməklə iqtisadi inkişafa şərait yaradır. Sosial
modernləşmə isə informasiya yayımını təmin etməklə, biznes iştirakçıları arasında
partnyorluq münasibətlərini möhkəmləndirməklə, fərdi davranışı ümumi sərvətə çe-
virməklə, resursları səfərbər etməklə cəmiyyətin ümumi məqsədlərinə xidmət edir.
İnstitusional, texnoloji və sosial modernləşmənin məqsədi aktiv vergi siyasətinin
formalaşdırılmasıdır.
Özəl sektorda resursların yerləşdirilməsinə dövlətin müdaxiləsinin minimallaşdır-
masını nəzərdə tutan vergi siyasəti passiv vergi siyasətidir. Bu çərçivədə vergi
güzəştlərinin əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırılması nominal vergi dərəcələrinin
müəyyən qədər azaldılmasını nəzərdə tutur.
Aktiv vergi siyasəti vergi siyasətinə yeni yanaşma olub, təkrar istehsalın
genişləndirilməsini, müasir texnologiyalardan istifadəni, innovativ layihələrin real-
laşdırılmasını, kapitalın və əmək resurslarının məhsuldarlığının yüksəldilməsini,
biznes mühitinin daha da sağlamlaşdırılmasını təmin etməlidir.
Aktiv vergi siyasətinin reallaşdırılması yolu ilə iqtisadi inkişafın təmin edilməsi
və həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi, sosial partnyorluq prinsipinin formalaşdırıl-
ması, cəmiyyətin modern inkişaf mərhələsinə keçidinin təmin olunması nəzərdə tu-
tulur. Aktiv vergi siyasəti vergi siyasətinə yeni yanaşma olub, təkrar istehsalın
genişləndirilməsini, müasir texnologiyalardan istifadəni, innovativ layihələrin real-
laşdırılmasını, kapitalın və əmək resurslarının məhsuldarlığının yüksəldilməsini,
biznes mühitinin daha da sağlamlaşdırılmasını təmin etməlidir. Vergi yükünün təd -
ricən istehsaldan istehlaka keçirilməsində məqsəd sahibkarlıq subyektləri üçün daha
əlverişli mühitin, eləcə də sabit və ədalətli vergi sisteminin yaradılmasıdır [3, s. 178].
Deməli, vergi qanunvericiliyinə dəyişikliklər edilərkən bir tərəfdən qlobal iqti-
sadiyyata inteqrasiyanın təmin olunması, digər tərəfdən isə ölkənin ortamüddətli
hədəflərinə istiqamətlənmiş məqsədlərə xidmət etməklə beynəlxalq normalara
uyğunlaşdırılması məqsədəmüvafiqdir.
6. Nəticə
Müasir dünya təcrübəsi göstərir ki, hər hansı bir ölkənin iqtisadiyyatının davamlı
inkişafı onun yalnız yüksək məhsuldarlıqlı istehsal sahələrinə istiqamətlənməsi ilə
deyil, daha artıq dərəcədə ölkə və dünya bazarını yüksək texnologiya və biliklə təchiz
etmək bacarığı ilə mümkün olur. Çünki hazırkı şəraitdə bilik iqtisadiyyatı istehsalın
öncül bir sahəsinə, bilik və ona əsaslanan texnologiya isə ən çox tələb olunan məh-
sula çevrilməkdədir.
Bu gün qarşıda duran əsas vəzifə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini sürətləndirmək,
neft gəlirlərinin səviyyəsindən asılı olmayaraq qeyri-neft sektorunun yüksək inkişaf
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
72
tempini gələcək illərdə də qoruyub saxlamaq və onun ixrac imkanlarını geniş -
ləndirməkdir.
İnnovasiya fəallığının yüksəldilməsi yolu ilə rəqabətqabiliyyətli məhsul is-
tehsalının stimullaşdırılması, innovasiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri
mexanizmlərin qurulması, innovasiya potensialının səmərəli istifadəsi və inkişafının
təmin edilməsi məqsədi ilə dövlət dəstəyi tədbirləri reallaşdırılmalı və müvafiq qa-
nunvericilik bazası daha da təkmilləşdirilməlidir.
Təbii ki, bu istiqamətdə seçilmiş hədəflərə, yəni davamlı inkişafa nail olmaq üçün
mühüm təsiredici amillərdən biri də vergi məsələləri ilə bağlıdır. Bu baxımdan da,
istehsal və xidmət sahələrinin davamlı inkişafında vergi amili olduqca mühüm
əhəmiyyət kəsb edir. Nəzərə alsaq ki, iqtisadiyyatın tənzimlənməsində və iqtisadi
fəaliyyət növlərinin stimullaşdırılmasında vergi dövlətin əsas dayağıdır, onda iqti-
sadiyyatın davamlı inkişafının təmin olunmasında vergi siyasətinin də üzərinə
müəyyən vəzifələrin düşdüyü aydın olar. Qeyd etməliyik ki, strateji baxımdan vergi
siyasəti müqayisəli üstünlük sahələrinin inkişafına hədəflənməlidir. Bununla yanaşı,
vergi dərəcələrinin və onun strukturunun optimallaşdırılması istiqamətində həyata
keçiriləcək tədbirlər sahibkarlıq fəaliyyəti üçün əlverişli mühitin yaradılmasına şərait
yaradacaqdır.
Ədəbiyyat siyahısı
1. Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi.
2. Kəlbiyev Y.A. (2012). Vergi siyasətinin konseptual əsasları və praktiki aspektləri.
Bakı: “Elm”, 488 s.
3. Rzayev P.Q. (2013). İqtisadiyyatın vergi tənzimlənməsi mexanizminin stimul-
laşdırıcı rolunun artırılması istiqamətləri. Monoqrafiya. Bakı: “İqtisad Univer-
siteti” Nəşriyyatı, 392 s.
4. Aнишенко A.В. (2009). Оптимизация налогов. Moсква. Изд-вo Бухгалтер-
ский учет, 128 с. (Anişenko A.V. (2009). Vergilərin optimallaşdırılması. Moskva.
Mühasibat uçotu Nəşriyyatı, 128 s.)
5. Бобылев С. Н. И др. (2011). Устойчивое развитие: методология и методики
измерения. М: Экономика. 358 с. (Bobılev S.N. və b. (2011). Davamlı inkişaf:
metodologiya və ölçü üsulları. M: İqtisadiyyat, 358 s.)
6. Делия В.П. (2011). Инновационная экономика и устойчивое развитие. Бала-
шиха: Де-По, 256 с. (Deliya V.P.(2011). İnnovasiya iqtisadiyyatı və davamlı
inkişaf. Balaşixa: De-Po. 256 s.)
7. Погорлецкий А.И. (2010). Налоговое регулирование в условиях глобального
экономического кризиса // Налоговые реформы. Теория и практика / М.:
4(124) /2015
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
73
ЮНИТИ-ДАНА, 463 с. (Poqorleçkiy A.İ. (2010). Qlobal iqtisadi böhran
şəraitində vergi tənzimlənməsi. Vergi islahatları. Nəzəriyyə və praktika. M.: YU-
NİTİ-DANA, 463 s.)
8. Самедзаде З.А (2004). «Этапы большого пути - экономика Азербайджана за
полвека, её новые реалии и перспективы», Баку: «НУРЛАР», 936 с.
(Səmədzadə Z.A.(2004) «Böyük yolun mərhələləri: yarım əsr ərzində Azərbaycan
iqtisadiyyatı, onun gerçəklikləri və perspektivləri», Bakı: «NURLAR», 936 s.)
9. Шалмуев А.А. (2006). Теоретико-методологические основы устойчивого
развития региона // Инновация, № 3 - с.28-32 (Şalmuyev A.A.(2006). Regionun
davamlı inkişafının nəzəri metodoloji əsasları. İnnovasiya. №3, 28-32 s.)
10. www.taxes.gov.az - Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi.
Рзаев Парвиз Гафар оглы
д. ф. э., Учебный Центр Министерства Налогов Азербайджанской Республики
Особенности налогообложения обеспечения
устойчивого инновационного развития
Аннотация
Цель исследования – исследованы особенности налогообложения для обес-
печения устойчивого инновационного развития
Методология исследования – системный подход и сравнительный анализ.
Результаты исследования – даны научно-обоснованные предложения по
направлению определения особенностей налогообложения для обеспечения
устойчивого инновационного развития
Ограничения исследования – требуется более широкая научно-обоснованная
разработка с точки зрения альтернативности особенностей налогообложения
для обеспечения устойчивого инновационного развития.
Практическая значимость исследования – использование в качестве на-
учного источника при определении особенностей налогообложения для обес-
печения устойчивого инновационного развития
Оригинальность и научная новизна исследования – определены и научно
обоснованы некоторые особенности налогообложения для обеспечения устой-
чивого инновационного развития
Ключевые слова: устойчивое развитие, инновационная экономика, актив-
ная налоговая политика, оптимизация налоговых ставок.
rzayev Parviz Gafar oglu
Ass. Prof., Training Center of Ministry of Taxes of the Republic of Azerbaijan
features of taxation for ensuring sustainable innovative development
Abstract
Purpose – study of features of taxation for ensuring sustainable innovative de-
velopment.
Design/methodology – systematic approach, comparative analysis.
Findings – the paper has some science-based recommendations to identify the
features of taxation for ensuring sustainable innovative development.
Research limitations – it requires a wide-range research about peculiarities of tax-
ation for ensuring sustainable innovative development.
Practical implications – using as a scientific source in determining of features of
taxation for provision sustainable innovative development.
Originality/value – determining and science-based substantiating of features of
taxation for ensuring sustainable innovative development.
Keywords: sustainable development, innovative economy, active tax policy, op-
timization of tax rates.
Jel Classification Codes: B22, E6, E62, H21
Məqalə redaksiyaya daxil olmuşdur: 27.07.15.
Təkrar işləməyə göndərilmişdir: 03.08.15.
Çapa qəbul olunmuşdur: 31.08.15
74
P.Rzayev
DAVAMLI İNNOVASİYALI İNKİŞAFIN TƏMİN EDİLMƏSİNİN VERGİTUTMA...
4(124) /2015
Dostları ilə paylaş: |