Xv ve XVI yüzyılların önemli kaynaklarından olan tahrir defterleri tımar sistemin
Yüklə 264,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar Kelimeler
- Keywords
| 209 Öz XV. ve XVI. yüzyılların önemli kaynaklarından olan tahrir defterleri tımar sistemin- deki çöküntüye bağlı olarak XVII. yüzyılda önemini kaybetmiştir. XVII. yüzyılın ilk çey- reğinden itibaren avârız vergisinin yıllık vergiye dönüştürülmesi ve iltizam sisteminin yaygınlaştırılmasıyla avârız defterleri ön plana çıkmıştır. Bu çalışmada Vize sancağına tabi Kırkkilise, Hayrabolu, Pınarhisar ve Havass-ı Mahmud Paşa kazaları incelenmiştir. Bu kazaların merkez nüfusları ve mahalle yapılanmaları ile kazalara tabi köylerin nüfus- ları ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Ayrıca Vize sancağındaki kazalar ve bu kazalara bağlı köylerdeki askeri ve dini sınıfa mensup kişiler de tablolarda belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Avârız, Vize, Osmanlı Devleti, Sancak, Kaza The Townships of Vize District According to the Avârız Register (Extraordinary Tax Register) Dated 1642 Abstract Tax registers, which were among the important sources of the 15 th and 16 th centuries, lost their importance in the 17 th century as a result of the collapse of the timar system. As avâriz tax (extraordinary tax) was turned into annual tax as of the first quarter of the 17 th century and tax farming became widespread, avâriz registers (extraordinary tax registers) came to the forefront. In this study, Kırkkilise, Hayrabolu, Pınarhisar and Havass- ı Mahmud Paşa townships affiliated to Vize district were examined. The populations of centers of those townships, their neighborhood structures, and the populations of the villages affiliated to the above-mentioned townships were examined separately. Furthermore, those people who were members of military and religious classes in the townships of Vize district and the villages of such townships were tabulated. Keywords: Avâriz, Vize, Ottoman Empire, Sandjak, Town 1642 TARİHLİ AVÂRIZ DEFTERİNE GÖRE VİZE SANCAĞI KAZALARI *) Yrd. Doç. Dr. Namık Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Tekirdağ. (e-posta: volkanerturk@mynet.com)
(*) EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 17 Sayı: 57 (Güz 2013) 210 / Yrd. Doç. Dr. Volkan ERTÜRK EKEV AKADEMİ DERGİSİ Giriş Osmanlı Devletinin Balkanlara açılan önemli bir stratejik noktasında bulunan Vize şehri, coğrafi konumundan dolayı tarih boyunca birçok defa işgal ve saldırılara maruz kalmıştır. Tarihi geçmişi antik çağlara kadar uzanan Vize ve bölgesinin bilinen en eski sahipleri Traklardır (Ceylan, 2011, s. 53-54). Traklar’dan sonra Romalılar bölgeye hâ- kim olmuşlardır (Öztürk, 1959, s. 23-25). M.S. 338’de Bizans İmparatoru I. Kostantin devrinde Bizans hâkimiyetine geçen Vize şehri, Anadolu ve Avrupa arasında bir geçiş merkezi olmasından dolayı birçok defa istilalara uğramış, bunun bir sonucu olarak Bizans devrinde belli bir istikrara kavuşamamıştır (Kurat, 1937, s. 127). 1369 tarihinde Osmanlı Devletinin hâkimiyetine geçen Vize şehri 1 , bu tarihten sonra İstanbul’un en önemli mü- dafaa hatlarından birini oluşturmaya başlamıştır. Osmanlı idari sistemi içerisinde Vize sancağı Doğu Trakya bölgesinde bulunmaktay- dı. Rumeli Beylerbeyliğine bağlı bir sancak olarak tesis edilen Vize sancağı, Gelibolu’dan sonra Rumeli eyâletinde ikinci sancak merkezi olmuştur. Doğu Trakya’nın Osmanlı Dev- leti tarafından tamamen fethedilmesinden sonra bu bölge, yeni idari taksimatta Vize, Kır- kkilise ve Çirmen olmak üzere üç sancağa ayrılmıştır (Gökbilgin, 1952, s. 6-7). Diğer taraftan Vize livası, İstanbul’dan başlayan ve Avrupa içlerine kadar giden sağ, orta ve sol kol yol sistemine dâhildir. Sağ kol üzerinde bulunan Vize, bu açıdan önemli bir mevki işgal etmekteydi (Halaçoğlu, 1981, s. 123). Kanuni Sultan Süleyman devrinde Vize sancağı, Rumeli vilayetine bağlı 33 sancaktan biriydi (İnalcık, 2001, s. 766). 1530 tarihli muhasebe-i vilayet-i Rumili defterine göre Vize livası; Vize, Pınarhisar, Kırkkilise, Hayrabolu, Babaeskisi, Bergoz, Çorlu, Silivri, Hasha-i İstanbul kazaları ile Hatunili nahiyesinden oluşmaktaydı (BOA. TD. 387, s. 245- 318). 1539 tarihli Vize livası ve köylerinin nüfus ve hâsılatını ihtiva eden mufassal def- terin baş sayfasında, yine 1530 tarihli defterde olduğu gibi 9 kaza ve 1 nahiye kayıtlıdır (BOA. TD. 194, s. 1). 1568 tarihli timar icmal defterinde yukarıda bahsedilen kazalara Hasköy kazası da eklenmiştir (TK. KKA. TD. 310, s. 2). Hasköy kazasının Havass-ı Mahmud Paşa olarak geçtiği 1613 tarihli evkaf defterinde ise diğer kazalar isim ve ko- numlarını aynıyla muhafaza etmiştir (BOA. TD. 541, s. 1-464). Vize sancağı kazalarının imparatorluğun başkenti İstanbul’a çok yakın bir konum- da bulunması bölgenin ekonomik olarak Osmanlı devlet ricalinin ilgi alanına girmesine 1) Çalışmalarında Osmanlı kroniklerini yabancı kaynaklarla mukayeseli olarak kullanan Halil İnalcık’a göre Vize şehrinin fethi şöyle gerçekleşmiştir: “770/1369 kışında Sultan Edirne sarayında kalır.
Yıkdığı Osmanlı Rumeli Fetihleri Kronolojisinde Düzeltmeler”, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul s. 49-50. Yüklə 264,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|