Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 23 haqqında müxtəlif elmi mülahizələr irəli sürmüĢlər. Azərbaycanda bu abidənin tədqiqinə ötən əsrin 30-cu illərindən baĢlanılmıĢdır. Son yetmiĢ ildə aparılan elmi tədqiqatlar nəticəsində sübut olunmuĢdur ki, epos VII əsrdə Azərbaycanda baĢ verən tarixi hadisələrlə səsləĢir və həmin dövrün tarixi, mədəni abidəsidir. Dastanın əldə olan əlyazmalarının yazıya bir neçə əsr sonra köçürüldüyünü də mütəxəssislər elmi araĢdırmalarla təsdiq etmiĢlər. Ona görə də ötən əsrin sonlarında Azərbaycanda "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının 1300 illiyinin təntənəli surətdə qeyd olunması zərurəti yaranmıĢ, bu məsələ Azərbaycan dövlətinin diqqət mərkəzində olmuĢdur. Təsadüfı deyildir ki, Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyev eposun Azərbaycan mədəniyyəti tarixində xüsusi yer tutduğunu, bu yubileyin Azərbaycan xalqının, butün türk dünyasının qədim və zəngin mədəniyyət və ədəbiyyatının təbliğinə xidmət edən beynəlxalq əhəmiyyətli hadisə olduğunu nəzərə alaraq "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının 1300 illiyinin yüksək səviyyədə keçirilməsi məqsədilə 20 aprel 1997-ci il tarixli fərman imzalamıĢ, yubileyin keçirilməsi üzrə dövlət komissiyası yaradılmıĢdır. Komissiya fəaliyyət göstərdiyi bir neçə il ərzində dastanın yubiley nəĢrlərini hazırlamıĢ, dünyanın Moskva, Paris, Ankara, Berlin və sair kimi tanınmıĢ mədəniyyət mərkəzlərində "Kitabi-Dədə Qorqud"un 1300 illiyinə həsr olunmuĢ beynəlxalq elmi simpozium və konfranslar təĢkil etmiĢ, dastanın öyrənilməsi və təbliği iĢinə yeni təkan vermiĢdir. 2000-ci ilin aprelində Bakıda təntənəli yubiley tədbirləri keçirilmiĢ, dünyanın bir çox ölkələrindən gəlmiĢ ĢərqĢünas alim və mütəxəssislər bu qəhrəmanlıq abidəsinin tarixi, elmi, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 24 24 ədəbi və bədii məziyyətləri barədə məruzələrlə çıxıĢ etmiĢlər. Yubileylə əlaqədar dastanın tarixi, elmi-ədəbi və bədii əhəmiyyətinə dair yeni tədqiqatlar nəĢr olunmuĢ, "Kitabi- Dədə Qorqud"un türk xalqlarının tarix və ədəbiyyatındakı rolu hərtərəfli araĢdırılmıĢdır. Bütün bunlar qədim abidəmizə marağın heç vaxt azalmadığını sübut edir. Bütün bunlar həm də onu sübut edir ki, illər, əsrlər keçsə də "Kitabi-Dədə Qorqud" nəinki aktuallığını itirmir, əksinə dastanın öyrənilməsi və tədqiqinə maraq daha da artır. Dastanın 1300 illiyi ilə əlaqədar aparılan tədqiqat iĢləri, nəĢr olunan elmi əsərlər bu fikri bir daha təsdiq edir. "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanı haqqında elm aləminə ilk dəfə alman ĢərqĢünası Fridrix Fon Dits məlumat vermiĢdir. O, 1815-ci ildə Drezden Ģəhərində dastanın əlyazmasını aĢkar etmiĢ və "Basatın Təpəgözü öldürdüyü boy"unu almancaya tərcüməsi ilə nəĢr etdirmiĢdir. "Kitabi-Dədə Qorqud"un görkəmli tədqiqatçılarından olan M.H.Təhmasib yazırdı ki, "Dits əlyazmasını yaxĢı oxuya bilmədiyi üçün tərcümədə bir sıra yanlıĢlıqlara yol vermiĢ, bəzən ayrı-ayrı sözləri, bəzən də bütöv cümlələri, fikirləri təhrif etmiĢdi" (65, 5). 1859-cu ildə məĢhur alman ĢərqĢünası Teodor Neldeki əlyazmasının bütünlüklə üzünü köçürmüĢ, onu almancaya çevirmiĢ, lakin bir sıra çətinliklərlə rastlaĢdığından bu iĢi baĢa çatdırıb nəĢr etdirə bilməmiĢdir. 1892-ci ildə daha bir tanınmıĢ ĢərqĢünas alim V.V.Bartold T.Neldekinin yarımçıq qalan iĢi ilə tanıĢ olmuĢ, abidə ilə maraqlanmıĢ, özü yenidən əlyazmasının üzünü köçürmüĢdür. 1894-cü ildə Bartold əsərin bəzi boylarını rusca tərcüməsi ilə birlikdə nəĢrə baĢlamıĢdır. Lakin o, bu iĢi baĢa çatdıra bilməmiĢdir. Bartold vəfat etdikdən sonra əsərin bütün mətni www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 25 çapa hazırlanmıĢ Ģəkildə onun arxivindən tapılmıĢdır. Bartoldun tərcüməsi 1950-ci ildə Bakıda Nizami adına Ədəbiyyat və Dil Ġnstitutu tərəfindən nəĢr edilmiĢdir. 1916-cı ildə Kilisli Rifət eposu Drezden nüsxəsi əsasında ərəb əlifbası ilə Türkiyədə nəĢr etdirmiĢdir. Lakin naĢir əsərin bir sıra yerlərini oxuya bilməmiĢ və boĢ saxlamıĢdır. 1938-ci ildə daha bir türk alimi Orxan ġaiq Kökyay əsəri nəĢr etdirmiĢdir. Həmin ildə əsər görkəmli alimimiz Həmid Araslının rəhbərliyi ilə Azərbaycanda latın əlifbası ilə çap olunmuĢdur. 1962-ci ildə H.Araslı dastanı nisbətən dürüstləĢdirilmiĢ və təkmilləĢdirilmiĢ Ģəkildə ikinci dəfə nəĢr etdirmiĢdir. Göründüyü kimi hələ ötən əsrin 20-30-cu illərindən baĢlayaraq türk dünyasında dastanın yazıya alınmıĢ nümunələrinin oxunması, nəĢri, tərcüməsi və tədqiqi sahəsində ciddi elmi iĢ baĢlanmıĢdır. 1950-ci ildə Ġtaliya alimi Ettori Rossi Vatikan kitabxanasında "Kitabi-Dədə Qorqud"un altı boydan ibarət yeni bir əiyazmasını tapmıĢ, 1952-ci ildə onun italyanca tərcüməsini nəĢr etdirmiĢdir. Dastan sonrakı illərdə bir neçə dəfə Türkiyədə nəĢr olunmuĢdur. Dastanın öyrənilməsi və nəĢri sahəsində görkəmli türk alimi Məhərrəm Erkinin xidmətləri böyükdür. "Kitabi-Dədə Qorqud"un tədqiqinə Azərbaycanda H.Araslıdan sonra M.H.Təhmasib, Ə.Dəmirçizadə, Ə.Sultanlı, M.Seyidov, F.Zeynalov, S.ƏIizadə, ġ.CəmĢidov, T.Hacıyev, P.Xəlilov, K.Vəliyev, K.Abdullayev və baĢqaları çox böyük əmək sərf etmiĢ, dastanın məziyyətləri barədə sanballı monoqrafiya və məqalələr yazmıĢlar. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|