Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 29 Kitabın giriĢ sözündə mütərcimlər bu qiymətli əsərin ingilis dilində iĢıq üzü görməsində professor Əhməd Temirə, Cahid Öztelliyə, Ġstanbul Universitetinin professoru Velidi Toqana, Kaliforniya Universitetinin professoru Tələt Tekinə təĢəkkürlərini bildirir, onları məĢhur qorqudĢünaslar kimi təqdim edirlər. Yazıçı və folklorçu alim Barbara K.Uolkerə də təĢəkkür izhar olunmuĢdur. Göründüyü kimi, kitab sanballı bir kollektivin müĢtərək yaradıcılıq iĢidir və bəlkə də buna görədir ki, verilmiĢ elmi izahlar ən adi boĢluqları belə doldurmuĢdur. Ön sözdən, 16 səhifəlik giriĢdən, proloqdan, 12 boydan, qeydlər və biblioqrafiyadan ibarət olan bu tərcümə üzərində iĢ 8 il davam etmiĢ, kitab Texas Universitetində hazırlanmıĢ, qeyd olunduğu kimi, 1972-ci ildə çapdan çıxmıĢdır. Axırda verilmiĢ biblioqrafiyadan aydın görünür ki, kitabın çapına məsul olan Ģəxslər dünya qorqudĢünaslığını diqqətlə izləmiĢ, zəngin materiallardan istifadə etmiĢlər. Ön sözdə deyilir ki, tərcümədə iki əsr ərzində ortaya çıxmıĢ bütün tədqiqatlara istinad olunmuĢdur. Dastanın Drezden və Vatikan nüsxələrinə baxıldığı, əvvəlki tədqiqatçıların əməyindən bəhrələnildiyi də vurğulanmıĢdır. "Kitabi-Dədə Qorqud"u müxtəlif illərdə tədqiq etmiĢ F.Köprülünün, H.Araslının, Ə.Dəmirçizadənin, E.Rossinin, M.Erkinin adları çəkiimiĢ, dastanın 1958-ci ildə Sürixdə alman dilində nəĢri, V.Bartoldun epos üzərində iĢi barədə söhbət açılmıĢdır. Bütün bunlar tərcümə üzərində gərgin iĢ aparıldığından xəbər verir. Tərcüməçilər bu kitabı dastanın ingiliscəyə ilk tam nəĢri kimi təqdim etmiĢlər. Qeyd etmək yerinə düĢər ki, 1971-ci ildə Moskvanın "Proqres" nəĢriyyatının ingilis dilində buraxdığı "Azərbaycan www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 30 30 poeziyası antalogiyası"nda "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanından da nümunələr verilmiĢdir (70, 535-539). Dastanın "Müqəddimə" və "Qanlı Qoca oğlu Qanturalı boyunu bəyan edər" hissələrini L.Zelikov bütövlükdə ingilis dilinə çevirmiĢdir. Bu tərcümə də tədqiqat baxımından maraqlıdır. Dastanın tam Ģəkildə ingilis dilinə ikinci tərcüməsi Cefri Lyuisə məxsusdur. Mütəxəssislərin rəyinə görə, 1974-cü ildə Londonda "Penguin Books" kompaniyası tərəfindən nəĢr olunmuĢ tərcümənin orijinalla müqayisəsi göstərir ki, C.Lyuis dastanların dilini və üslubunu diqqətlə tədqiq etmiĢ, əsərdə cərəyan edən orta əsrlər tarixini öyrənmiĢ, dastan haqqında elmi-tədqiqat iĢlərinin bir çoxunu gözdən keçirmiĢ və tərcümə iĢinə böyük məhəbbətlə giriĢmiĢdir. Digər həmkarları kimi C.Lyuis də tərcüməsinə ön söz və izahlar yazmıĢdır (78). Azərbaycan-ingilis ədəbi əlaqələrini araĢdıran tanınmıĢ alim ġahin Xəlilli qeyd etmiĢdir ki, C.Lyuisin ön sözündə qədim oğuzların mənĢəyi, VIII və IX əsrlərdə bu böyük elatın ictimai və siyasi həyatında tarixi hadisələrə alim mövqeyi fakt zənginliyi ilə diqqəti cəlb edir (33, 101). Tədqiqatçı Seyran Əliyev "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının ingilis dilindəki hər iki mətnini akademik H.Araslının tərtib etdiyi 1977-ci il Bakı və Məhərrəm Erkinin tərtib etdiyi 1971- ci il Istanbul nəĢrləri ilə müqayisə edərək bu qənaətə gəlmiĢdir ki, Lyuisin tərcüməsi istər dəqiqlik, istərsə də dastanın dilini və ruhunu saxlamaq baxımmdan daha müvəffəqiyyətli və orijinala daha yaxındır (22). Müəllifin yazdığına görə, professor Vaqif Aslanov da dastanın ingilis dilinə bu tərcüməsini öz bədii keyfiyyətinə, fikir və hadisələrin verilməsinin dəqiqliyinə görə indiyə qədər olan www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 31 bütün tərcümələrdən üstün hesab etmiĢdir. Dastanın hər iki əlyazmasından məharətlə istifadə edən və özünün dediyi kimi daha "mükəmməl hesab etdiyi hissəni" həssaslıqla seçməyə çalıĢan Lyuis tərcümə zamanı nə ifrat sərbəstliyə varmıĢ, nə də lüğətin köməyinə arxalanaraq quru bir tərcüməyə nail olmuĢdur. Ġngilis dilinin zənginliklərinə arxalanan tərcüməçi xalqımızın bu böyük mənəvi sərvətini beynəlxalq bir dildə böyük oxucu auditoriyasına təqdim etməklə əvəzsiz zəhmət çəkmiĢdir. C.Lyuisin tərcüməsinin uğurlu alınması təsadüfi deyildir. Onun bioqrafiyası ġərqlə bağlı olmuĢdur. Tədqiqatçı 1920-ci ildə Londonda anadan olmuĢ, Oksford universitetində təhsil almıĢdır. C.Lyuis təhsilini baĢa vurduqdan sonra bir sıra Ģərq ölkələrində olmuĢ, Ģərq xalqlarının mədəniyyətini, Ģərq dillərinin öyrənməyə həvəs göstərmiĢdir. O, Oksforda qayıdandan sonra ərəb və fars dillərini daha mükəmməl öyrənməyi qarĢısına məqsəd qoymuĢdur. "Türkiyə" (1955), "Həqiqətin müvazinəti" (1957), "Türk qrammatikası" (1967) kimi əsərlər yazmıĢ doktor C.Lyuis türk dilinə və ədəbiyyatına yaxından bələd olan erudisiyalı və səriĢtəli türkĢünas kimi tanınmıĢ, bir müddət Oksford Universitetində türk dili və ədəbiyyatı üzrə mühazirə oxumuĢdur. ġahin Xəlillinin qənaətinə görə, "ingilis C.Lyuisin poetik tərcüməsi F.Sümer, A.E.Uysal və U.S.Uolkerin tərcüməsi ilə müqayisədə həm fikir, ideya, həm də orijinal mətnə yaxınlıq" baxımından xüsusilə dəyərlidir. O, dastandakı poetik parçaların C.Lyuisin tərcüməsində daha uğurlu verildiyini xüsusi vurğulamıĢdır (32, 135). ġ.Xəlilli tarixi həqiqətlərə ―söykənən‖ C.Lyuisin Oğuz tarixi və onların mövqeyi haqqındakı fikirlərini yüksək Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|