www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını”
61
61
61
«oğurlanması»–missiyanın məxfi qrif altında saxlanılan
hesabatları vacib şərtlərdən idi.
«ALSOS» qrupunun agenti, Hitler Almaniyanın paket
mərkəzinin baş mühəndisi Vernar fon Brounun hazırladığı
siyahı üzrə II Dünya müharibəsi illərində 4–5 min arası
savadlı kadr ABŞ-da işlə təmin olunmuşdu [107, 22-23].
Amerika ordusunun generalı «ALSOS» missiyasının
rəhbərlərindən biri olmuş L. Qrovsın 1933-cü ildə gördüyü
işlərlə bağlı yazdığı xatirələrdə zəkaların ABŞ-xüsusi xidmət
orqanları tərəfindən necə «oğurlanmasını»qeyd edir. O, Hitler
Almaniyasının ən zəkalı insanlarından biri sayılan, dünya
şöhrətli fizik Berner Reyzenberqin ələ keçirilməsini
Amerikanın qələbə çalmasının başlıca səbəblərindən biri
hesab edirdi. [97, 36-63].
Qloballaşma prosesi gücləndikcə məlum olur ki, bütün
dünya üzrə elm-təhsilin keyfiyyəti inkişafdan geri qalır.
Amerikanın ən nüfuzlu ali və elmi müəssisələri savadlı kadr
qıtlığı ilə üzləşməli olublar. Sənaye, iqtisadiyyat texnika və s.
sahələrdə tanınan şirkətlər işçiləri arasında elmi potensialı
güclü olan gəncləri görməkdən ötrü külli miqdarda vəsait sərf
edirlər, tədqiqat mərkəzləri, elmi laboratoriyalar bir-birinin
ardınca iflasa uğramaqdadır. Dünyanın bir sıra tanınmış
şirkətləri
novatorçu
kadrların
olmaması
səbəbindən
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını”
62
62
bağlandığını elan ediblər. Şirkətlər tam iflasa uğramamaq
naminə birləşir, yaxud öz səhmlərini ucuz qiymətə birjalara
çıxartmağa məcbur olurlar [130, 80-93].
2000-ci ildən etibarən ABŞ «zəka axını» qəbul edən
dövlətlər içərisində birinciliyi ələ alır. XX əsrin 60-cı illərdə
ABŞ-a «zəka» verən əsas «donorlar» Kanada və Qərbi Avropa
dövlətləri idisə (99%), 1990-cı illərdən başlayaraq, Latın
Amerikası, Rusiya, MDB dövlətləri Amerikaya «zəka» ixrac
edən dövlətlər oldu. Bu gün ABŞ-da düşünən beyinlərin 85%-
i məhz bu ölkələrdən olanlardır.
Birləşmiş
Ştatlara
mühacirət
edən
alim
və
tədqiqatçıların sayı hər il artır. 1999-cu ildə əcnəbilər ABŞ-da
çalışan alim və mühəndislərin 15 faizini təşkil edirdilərsə,
2003-cü ildə onların sayı 22, 5 faizə çatıb. ABŞ Milli Elm
Fondunun apardığı araşdırmalar zamanı bəlli olub ki,
sözügedən təmayül bundan sonra da güclənəcək. Belə ki,
1983-cü ildən bəri ABŞ universitetlərində elm və istehsalat
üçün kadrlar hazırlayan texniki, riyaziyyat və digər
fakültələrdəki əcnəbi tələbələrin sayı 19 faizdən 27 faizə çatıb.
Birləşmiş Ştatlardakı aspirantlara gəldikdə isə, onların 32 faizi
əcnəbilərdir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını”
63
63
63
Bu zaman kompüter elmləri, riyaziyyat və kənd
təsərrüfatı sahəsində elmlər doktoru almış şəxslərin 43, faizi
mühəndis elmləri sahəsində isə 55 faizi əcnəbilərdir.
Ölkəsindən xaricdə təhsil almaq qərarına gələn
tələbələrin 40 faizi hazırda ABŞ universitetlərində təhsil
alırlar. ABŞ hər il 65 min alim və mühəndis mühacirət edir.
Onlar üçün «H–İB» tipli xüsusi viza da mövcuddur [124].
Bu məqsədlə Amerika konqresi 115 min xüsusi vizanın
illik sayının 195 minə qaldırmaq üçün 2002-ci ildə qərar qəbul
edib. ABŞ –dan başqa «zəkaları» öz ölkəsində görmək istəyən
dövlətlər içərisində ön yerlərdən birini də Kanada tutur. Alma-
niya informasiya texnologiyaları genetik tədqiqatlar üzrə
mütəxəssis sayılan şəxslər üçün «Green Card»–sistemini daha
da fəallaşdırmışdır. Bunun nəticəsində 2001-ci ildə 10 min
düşünən beyini qeyd edilən istiqamət üzrə Almaniyada
vətəndaşlıq alıbdır.
İnkişaf etmiş dövlətlər siyahısına daxil olan Sinqapur və
Malayziya da öz qapılarına «zəka axını» üçün açmışdır. Çin
bu məqsədlə bir sıra güzəştlərin dövlət səviyyəsində
verilməsində maraqlı olduğunu bəyan etmiş, Yaponiya isə
2001-ci ildə 222 min xarici mütəxəssisi öz ölkəsinin vətəndaşı
edibdir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını”
64
64
2001-ci ildən başlayaraq dövlətlərin zəkaları öz ölkəsinə
cəlb etməsində apardıqları siyasət bir sıra sahələrdə xüsusən
tibb sahəsində problemlər yaratdı. Hazırda dünya da tibb
«personalı qıtlığı» probleminin aradan qaldırılması üçün daha
4 milyon həkimə ehtiyac vardır.
Milli və dövlətlərarası siyasət miqrasiya prosesləri ilə
sıx əlaqələndirilməzsə, qlobal dünyada sosial inteqrasiya bir
məqsəd kimi əlçatmaz olaraq qalacaq. Mühacirlərin əsas rol
oynadığı müasir cəmiyyətimizlə bağlı müəyyən gerçəkliklər
bütün səviyyələrdə əlaqəli miqrasiya siyasətinin tətbiqini
zəruri edir. Bu ehtiyac BMqT-yə üzv olan dövlətlər tərəfindən
prioritet kimi müəyyənləşdirilib. Miqrasiyanın ticarət, əmək,
təhlükəsizlik, səhiyyə, sosial təminat, humanitar yardım kimi
bir çox sahələrlə kəsişməsinə baxmayaraq, bu sahələrdən
birinə zərər vurmadan digərinin siyasətini təmin edəcək siyasi
əlaqələndirmə əksər hallarda ya yoxdur, ya da nəzərə
çarpmayan səviyyədədir. Bu əlaqələndirmə və qarşılıqlı əlaqə
nəinki milli, hətta regional və beynəlxalq səviyyələrdə də
mövcud deyil.
Milli və qlobal səviyyədə planlaşdırılan siyasətə
yardımçı faktor kimi əlavə olunan miqrasiya siyasəti ticarət,
səhiyyə, təhlükəsizlik, insan hüquqları və inkişaf da daxil
olmaqla bütün sahələrdə ciddi nəzərə alınmalıdır [119].
Dostları ilə paylaş: |