Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 13 13 13 ərazilərdə icma halında, daha sonra diaspora çevrilən insanlar barəsində bir çox xalqların şifahi və yazılı ədəbiyyatlarında məlumatlara rast gəlinir. Nəzərə alsaq ki, mövzunun tarixi nöqteyi-nəzərindən mühüm əhəmiyyət kəsb etməsinə baxmayaraq, problemə həsr edilən elmi-tədqiqat işləri yalnız XX əsrin ortalarına qədər ciddi şəkildə işlənməyib. XX əsrin ilk illərindən başlayaraq, dünyanın siyasi mənzərəsilə paralel olaraq elmin müxtəlif sahələrində də ciddi dəyişikliklər baş verdi. Miqrasiya, diaspor, qloballaşma ilə bağlı əsərlər və elmi-tədqiqat işlərinin dünyanın nüfuzlu elmi müəssisələrində çap olunması prosesi fəallaşdı. Xüsusilə, ABŞ, Rusiya, Fransa, Almaniya və Böyük Britaniyada mövzu ilə əlaqədar son hesabatlar və elmi işlərin ictimai müzakirəyə çıxarılması başlandı. I və II Dünya müharibələri illərində qüdrətli dövlətlərin «zəka axını» və diasporlar mövzusuna ciddi fikir verməsi, nüfuzlu alimlərin, ziyalıların və tədqiqatçıların zehinlərinə olan tələbat, onların zəkalarına duyulan ehtiyac elmin istiqamətini problemin öyrənilməsinə yönəltdi. XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq dünya elmi ədəbiyyatında qloballaşma, «zəka axını» və miqrasiya ilə bağlı elm-tədqiqat işlərinin sayının artması prosesi müşahidə olundu. Bu nöqteyi-nəzərdən göstərək ki, A. MacGillivray, R. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 14 14 Kindleberger, D. Fleming, B. Blair, M. Kritz, P. Martin [109; 112; 116; 122; 123] və s. kimi tədqiqatçılar öz əsərlərində qeyd etdiyimiz məsələlərlə bağlı ictimai fikirdə problemin meydana çıxardığı səhvlərin aradan qaldırılması yollarını təhlil etmişlər. Bu alimlərin tədqiqatları qeyd olunan mövzular sahəsində ilk nəzəri və praktik istiqamətləri özündə birləşdirdiyi üçün elmi əhəmiyyətini bu gün də saxlamaqdadır. Keçmiş sovet dövrünün təsiri nəticəsində mövzu ilə əlaqəli dəyərli elmi əsərlər yalnız 1990-cı illərdən etibarən tam əhatəli olaraq çap olundu. Bu dövrdən başlayaraq Y. Klyuçko, A. Savelyev, N. Şlepakov, A. Smirnova, N. Nirel, B. Balkov, P. Balen, L. Maratis, A. Derqaçev, S. Eqerev və s. tədqiqatçıların qloballaşma, miqrasiya, zəka axını və diaspor mövzusuna həsr edilən maraqlı tədqiqat əsərləri yazılıb və çap edildi. [65; 70; 71; 77; 107; 110; 125] Qloballaşma dövründə «zəka axını», onu doğuran səbəblər, problemin işlənilməsinə şərait yaradan amillər və s. məsələlər T. Straubhaar ―Yüksək peşəkarların beynəlxalq səfərbərliyi: ―zəka axını və ya zəka mübadiləsi‖ [133] monoqrafiyasında ətraflı şəkildə təhlil edilib və araşdırılıb. Müəllifin kitabında qloballaşma dövrünün problemləri, miqrasiya prosesləri onun həlli çətin olan istiqaməti və «zəka www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 15 15 15 axını»nı ilə qarşılıqlı təsiri məsələsinə geniş yer verilib. Tədqiqatçı dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinə üçüncü dünya ölkələrindən «zəka axını» prosesinin baş vermə səbəblərini statistik göstəricilər və nüfuzlu təşkilatların hesabatları əsasında araşdırıb. Qloballaşma və miqrasiya prosesləri elmli insanların kapital ardınca öz ailələrini tərk edib xarici dövlətlərdə məskunlaşması, bu işlə məşğul olan xüsusi qrupların fəaliyyəti kimi məsələləri araşdıran Y. Klyuçko və A. Sovelyevun birgə məhsulu olan «Yeni dünya düzəni kontekstində zəka dəyəri» [77] kitabını xüsusi qeyd etmək olar. Müəlliflər yeni dünya nizamında qüdrətli qalmaq üçün kasıb ölkələrin zəka sahiblərini müxtəlif cəlbedici təkliflərlə ərazilərinə dəvət etmə strategiyasına toxunaraq aparılan siyasətin xüsusiyyətlərini öyrəniblər. Azərbaycanda da qeyd edilən mövzulara həsr edilən elmi-tədqiqat işlərinin çap olunması XX əsrin 90-cı illərindən sonraya təsadüf edir. Qloballaşma ilə bağlı akademik Ramiz Mehdiyevin «Azərbaycan: qloballaşma dövrünün tələbləri» kitabında qloballaşma, onun səviyyəsi, xüsusiyyətləri, sosial– iqtisadi və siyasi sahələrində baş verən hadisələr nəzəri və təcrübi çərçivədə araşdırılıb. Müəllif problemlə bağlı www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 16 16 təhlillərində respublika üçün mühüm olan çox qiymətli tövsiyələr verilmişdir. [37] Diaspor və onun problemləri, xaricdəki soydaşlarımızın bugünkü dövlətlə münasibətləri, ümummilli lider Heydər Əliyevin bu istiqamətdəki uğurlu fəaliyyəti barəsindəki məsələlərə V. Həbiboğlunun «Heydər Əliyev və Azərbaycan diasporu» əsərində mühüm yer verilmişdir. Azərbaycan diasporu mövzusuna həsr olunan V. Həbiboğlunun əsərində «Dünyaya açılan pəncərə» və «Əsrlərə nümunə» bölmələri diasporumuzun yaranma yolları, son illərdə xaricdəki soydaşlarımızın fəaliyyəti və azərbaycançılıq ideologiyasının təbliği ilə bağlı fəaliyyəti hərtərəfli şəkildə araşdırılmaqla ulu öndər Heydər Əliyevin bu sahədəki əvəzolunmaz xidmətləri ardıcıl şəkildə təhlil edilir. [30] Diaspor nəzəriyyəsi, Azərbaycan diasporunun tarixi, formalaşması, «zəka axını»nın yayılma coğrafiyasını tədqiq edən Z.Əliyevin «Dünya diasporları» [27] kitabında mövzu ilə bağlı olan məlumatların olması da az maraq doğurmur. Tədqiqatçı əsərində dünyanın aparıcı 12 diasporu ilə tarixi daha qədim dövrlərə gedib çıxan Azərbaycan diasporunun müqayisəli təhlilini aparmış və klassik diasporlara xas olan problemlərin həll edilməsi istiqamətdə gördüyü işlərin strukturunu qeyd etmişdır. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|