Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 29 29 29 yaradacaq yeni beynəlxalq norma və təsisatların yaradılması, qaçılmaz sayılan işlərdən idi. Bu səbəbdən də transmilli korporasiyaların sayı durmadan artmağa başladı. 1960-cı illərdə indiyədək onların sayı təxmini olaraq 7 mindən 40 minə çatdı. Xüsusilə ABŞ, Yaponiya, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Çin, Cənubi Koreya kimi dövlətlərin nəhəng transmilli şirkətləri prosesi fəal iştirakçılardır [135, 12]. Dünyanın geosiyasi və geoiqtisadi xəritəsində qloballaşma prosesinin əsas Şimali Atlantik, Sakit okean hövzəsi və Cənub makro iqtisadi məkanında qruplaşdırmaq olar. Bu üçbucaqda isə qloballaşmanın aparıcı qüvvəsi kimi dövlət tənzimlənməsindən kənar maliyyə–bank və digər transmilli korporasiyalar fəaliyyət göstərir [113, 7]. Qeyd etdiyimiz kimi, qloballaşma iqtisadi, siyasi, mədəni, texnoloji, hərbi, hüquqi inteqrasiya nəticələri olan bir prosesdir. Qloballaşma ilə birlikdə yeni dünya düzəninini dizaynetmə funksiyasını üzərinə götürmüş millətüstü, dövlətüstü qurum və quruluşlar ortaya çıxmaqdadır. Son illər Şimali Amerika və Qərbi Avropa ölkələrinə məxsus şirkətlər sürətlə inkişaf etməkdə olan ölkələrlə rəqabət aparmağa çətinlik çəkirlər. Bunun əsas səbəblərindən biri işçi qüvvəsinin qiymətində olan fərqdir. Nəticədə Çin, Hindistan, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 30 30 Yaponiya, Cənubi Koreya və s. ölkələrin istehsalat və xidmət göstərən şirkətləri dünya bazarlarının getdikcə daha artıq hissələrini zəbt edirlər. Məsələn, Avropa bazarlarına yaxınlaşmaq üçün bu şirkətlər Şərqi Avropa ölkələrinə külli miqdarda sərmayə qoyurlar. Rəqabətə tab gətirmək məqsədilə dünya nəhəngləri sayılan şirkətlər getdikcə işçi qüvvəsinin baha olduğu ölkələrdə işçilərinin sayını azaldır və ya strategiyasını dəyişirlər. Son dövrlərdə bilgi sahibi və daşıyıcısı olan insan yaradıcılığını əldə etmək şirkətlərin əsas məqsədinə çevrilir. Daha sonrakı məqsəd «zəka sahibinin» qorunması və şirkət daxilində saxlanması problemini həll etməkdir. Amma belə birləşmələr həmişə uğurlu olmur. Buna səbəb «mədəni fərqlər»in və ya daha doğrusu, «mədəni atmosferə uyuşmazlığın» ortaya çıxmasıdır [5, 11]. Miqrasiya və inkişaf dinamikasının daha yaxşı mənimsənilməsi və idarə olunması inkişaf etməkdə olan dövlətlərin ehtiyatlarını azaltmadan bu ölkələrdən olan ixtisaslı əməkçilərin inkişaf etmiş dövlətlərdə işlə təmin edilməsinə imkan verəcək. Belə çıxır ki, zəka axını istiqamətində birgə fəaliyyət göstərən inkişaf etmiş və etməkdə olan ölkələrdə ixtisaslı kadrların hərəkəti və təyinat ölkələrində insan resurslarının inkişafı sahəsində zəruri www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 31 31 31 səviyyəyə çata bilər. Adi əməkçilərin hərəkətinə də eyni diqqətin göstərilməsi zəruridir. B. Makkinli əlavə edib ki, bütün əlaqədar tərəflər birgə işləməli və ümumi yanaşmaya malik miqrasiya siyasəti irəli sürməlidirlər. Bu təqdirdə miqrasiyanın həqiqi potensialından istifadə etmək olar [3]. Miqrasiya siyasətinin müəyyənləşdirilməsi, bu problemin elmi-nəzəri aspektlərinin təhlili ilk növbədə bu fenomenin mahiyyəti, forma və növləri, struktur və tipologiyası, miqrasiyanın formalaşma qanunauyğunluqları haqqında kompleks araşdırmalar aparılmasını zəruri edir. Bu da ilk növbədə sadalanan məsələlərə dair elmdə mövcud olan mövqe və konseptual şərhlərə bələd olmağı, onlara münasibət bildirməyi şərtləndirir. Müasir miqrasiya proseslərinin milli və qlobal təhlükəsizlik faktorlarından birinə çevrilməsi, son dərəcə intensiv sürətlə dinamikaya uğraması yeni xüsusiyyətlərin üzə çıxarılmasına səbəb olub. Miqrasiyaya dair elmdə mövcud olan anlayış, təsnifat və tipologiyanı müqayisə etmədən, yeni təzahürlərin real vəziyyəti və perspektivləri haqda mühakimə yürütmək qeyri-mümkündür. Bəşər tarixinin inkişafında çox mühüm rol oynayan miqrasiya prosesləri hər bir ölkənin üzləşdiyi çoxşaxəli, mürəkkəb hadisə kimi olduqca müxtəlif elmi aspektlərə malikdir. Məhz buna görə problemin nəzəri-metodoloji təhlili, anlayış- www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 32 32 kateqorial aparatının dəqiqləşdirilməsi tələb olunan ilk məsələlərdəndir. Müasir inkişaf üçün bütün səviyyələrdə reallığın dinamik dəyişməsi səciyyəvidir. Bu baxımdan cəmiyyətin inkişafı ilə paralel miqrasion situasiya da çevik transformasiyaya uğrayan sahə olduğu üçün onun tədqiqində istifadə olunan anlayışların məzmunu yeniləşir, adekvat ifadəsini tələb edir. "Miqrasiya" termininin mahiyyəti və təkamülünü müəyyənləşdirməsi, tipoloji-təsnifat məsələlərinə yaxından bələd olmağı gündəmə gətirir. "Miqrasiya" - latın sözü olub (miqratio") "bir yerdən başqa yerə (yaxın və uzun müddətli) hərəkət etmək, köçmək, yerini dəyişdirmək" mənalarını verir ("miqro" - keçirəm, köçürəm) və bir qayda olaraq insanların öz yaşayış yerlərini dəyişmələri ilə əlaqədar olan bir prosesdir. Bəzi tədqiqatlara görə miqrasiyanın elmi izahı ilk dəfə XIX əsrdə E. Ravenşteyn tərəfindən verilib və onu "insanın öz yaşayış yerini daimi və ya müvəqqəti dəyişməsi" kimi şərh edib. "Miqrasiya" sözün ilkin mənasında ingilis dilindəki "miqrateo"- piyada gəzmək, səyahət etmək" feli ilə də bağlıdır. Anlayışın geniş və dar mənalarda tətbiqi məlumdur. Dar mənada daimi yaşayış yerinin tərk edilməsi "köçüb getmək", geniş mənada isə müddət, mənbə, məqsəd və davamlığından asılı olmayaraq ərazi-məkanlar, ölkələrdaxili və dövlətlərarası əhali hərəkətini ifadə edir [86, 26]. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|