Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 33 33 33 1937-ci ilin əhalinin siyahıya alınma tədbiri "ziyankar kompaniya» elan edilib, bu sahənin tədqiqatçıları repressiyaya məruz qalıb. Demoqrafik-miqrasiya problemi uzun illər təhlükəli, yasaq mövzu sayılıb. 1954-cü ilin "Böyük Sovet Ensiklopediyasında" miqrasiya anlayışının mahiyyəti kölgədə qalıb. Yalnız 1959-cu ildə onun ensiklopedik şərhi bərpa edilib. Ötən yüzilliyin sonlarında miqrasiya qlobal demoqrafik problemlər və beynəlxalq həyatın ən mühüm reallığı kimi geniş qədəm qoyub. Onun neqativ təzahürləri beynəlxalq münasibətlərin və siyasi tənzimlənmənin predmetinə çevrilməyə başlayıb. Bununla da "miqrasiya" termininin sosioloji-hüquqi statusu və mahiyyəti beynəlxalq siyasətdə və qanunvericilikdə rəsmi məzmununun müəyyənləşməsini gündəmə gətirib. BMT tərəfindən 1958-ci ildə nəşr edilmiş lüğətdə miqrasiya "əhalinin demoqrafik planda hərəkəti və yerdəyişməsinin ən mühüm istiqaməti kimi" izah edilib. 1989- cu ildə Miqrasiya üzrə Beynəlxalq Təşkilatın 59-cu sessiyasında "miqrasiya" və "miqrant" anlayışlarına belə şərh verilib: "Miqrasiya hər bir dövlətin inkişafının ayrılmaz hissəsidir. İstər insanların tərk etdiyi, istərsə də yaşamaq üçün seçdikləri dövlətlər, yerdəyişmənin səbəbindən asılı olmayaraq bu proseslərlə üzləşirlər‖. XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq miqrasiya www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 34 34 prosesləri qlobal xarakter almış, planetin bütün qitələrini, cəmiyyətin bütün təbəqələrini və qruplarını, ictimai həyatın bütün sahələrini əhatə etmişdir. Haqlı olaraq ötən əsri «miqrasiya əsri» adlandırırlar. Bu gün miqrasiyanın dünyanın bütün regionlarında siyasi cəhətdən yeniləşməsinin əsas amillərindən biri olması fikri heç kəsdə şübhə doğurmur. Çünki bunu statistika göstəriciləri də sübut edir. Belə ki, bey- nəlxalq miqrantların, yəni öz ölkəsinin hüdudlarından kənarda yaşayan insanların sayı 1990-cı ildə 1965-ci ilə nisbətən 45 mln. nəfər artaraq 120 mln. nəfər olmuş və bu da dünya əhalisinin iki faizini təşkil etmişdir. İnsanlar daha yaxşı həyat şəraitində yaşamaq, sabitliyin hökm sürdüyü ölkələrdə məskunlaşmaq, sosial-məişət şəraitinin geriliyindən şəhərlərə köçmək istədiyindən, doğma yurdlarını tərk etmək məcburiyyətində qalsalar da miqrasiyaya böyük meyl göstərir, miqrant həyatının çətinliklərini qəbul edirlər. 1990-cı ildən XXI əsrin əvvəlinə qədər olan müddətdə beynəlxalq miqrantların sayının 135-140 mln. nəfərə qalxması barədə məlumat verilir. Bununla yanaşı beynəlxalq miqrasiyanın intensivliyi daxili miqrasiya yerdəyişmələrindən xeyli aşağıdır. BMT-nin ekspertlərinin hesablamalarına görə daxili miqrasiya ötən yüzilliyin 80-ci illərindən başlayaraq 750 mln. nəfərdən 1 mlrd. nəfərə yüksəlmişdir. Bu o deməkdir ki, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 35 35 35 planetin hər altıncı sakini daxili miqrantdır. [87, 212]. Miqrasiya adətən, insanların dövlətlər arasında yerini dəyişməsinə deyilir. Miqrasiyanın aşağıdakı formaları vardır: immiqrasiya və emiqrasiya, daimi və müvəqqəti, könüllü və məcburi. Ümumi istifadədə miqrasiya termini, həmçinin, insanların bir dövlətin daxilində də yerdəyişməsini ifadə etmək üçün işlədilə bilinər, ancaq beynəlxalq təcrübə nəzərdə tutur ki, bu cür yerdəyişmələrin leqallaşdırılması miqrasiya qanunvericiliyinə uyğun deyil və miqrasiya agentlikləri tərəfindən təsdiq edilmir. Emiqrantlar (mühacirlər) siyasi, iqtisadi, dini və digər motivlərlə əlaqədar öz ölkələrini könüllü və ya məcburi tərk edib başqa ölkələrdə məskunlaşmış vətəndaşlardır. Mühacirət mühacirin əvvəlki vətəndaşlığının avtomatik itirilməsinə səbəb olmur. Bu məsələ onların vətəndaşları olduqları ölkənin qanunvericiliyi ilə həll edilir. Adətən, siyasi mühacirlərə sığınacaq hüququ verilir. Dövlət reinteqrasiya, yəni güzəştli şəkildə vətəndaşlığı əldə etmək nəticəsində itirilmiş əvvəlki vətəndaşlığı bərpa edə bilər. Əvvəlki vətəndaşlığı itirmiş, lakin yeni vətəndaşlıq qazanmamış mühacirlərin vəziyyəti nisbətən başqa şəkildə olur. Mühacirin köçdüyü ölkənin vətəndaşlığını alması www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 36 36 məsələsi həmin ölkənin qanunvericiliyi əsasında həyata keç irilir. Vətəndaşlığı olmayan ölkədə haqqı ödənilən fəaliyyətlə məşğul olmuş, məşğul olan və yaxud məşğul olacaq şəxslər isə miqrant işçilər adlanır. İki qrup miqrant mövcuddur - sənədləşdirilmiş və sənədləşdirilməmiş. Birincisi, sənədləşdirilmiş (həmçini n nizamlı) miqrant işçilər. Miqrant işçilər o zaman sənədləşdirilmiş hesab edilirlər ki, iş təklif edilən dövlətdə dövlətin qanununa və üzv olduğu beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq onlara həmin dövlətə daxil olmaq, orada qalmaq və haqqı ödənilən fəaliyyətlə məşğul olmaq səlahiyyəti verilsin. Onlar müəyyən müddət ərzində razılaşdırılmış müqavilələr əsasında müvəqqəti miqrant işçilər və yaxud beynəlxalq təşkilatların (birgə şirkətlərin) işçiləri kimi bir ölkədən o biri ölkəyə gedən müvəqqəti, qısa müddətli işləyən ixtisaslı şəxslər ola bilərlər. İkincisi, sənədləşdirilməmiş (nizamsız, qeyri - qanuni, gizli) miqrant işçilər: Miqrant işçilər o zaman sənədləşdirilməmiş və qeyri - qanuni hesab edilirlər ki, iş təklif edilən dövlətdə haqqı ödənilən fəaliyyətlə məşğ ul Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|