Yadelli işğalçılara qarşı mübarizəsi t a r I x I n d ə N



Yüklə 431,94 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/16
tarix18.06.2018
ölçüsü431,94 Kb.
#49712
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16

M üqavilə  Giriş və II maddədən ibarət idi. Girişdə İb- 

rahim   xan  və  Sisianov  təntənəli  şəkildə  müqavilə  bağ- 

ladıqlarını bəyan edirlər.

M üqavilənin  I-ci  maddəsində  deyilirdi  ki,  İbrahim 

xan İrandan və ya hər hansı bir digər dövlətdən asılı olma- 

m ağa and içir.  İkinci maddəyə görə Rusiya imperatoru özü 

və varisləri  adından  xanın və varislərinin,  mülklərinin  qo- 

runmasm ı vəd edirdibr.

M üqavilənin  beşinci  maddəsinə  görə  Rusiya  xanı  və 

onun  ailəsinin  mülklərini  qorumaq  üçün  Şuşada  500 

nəfərlik  rus  hərbi  dəstələri  yerləşdirilməli  idi.  Böyük  təh- 

lükə yaranarsa baş Komandan əlavə qüw ələr göndərilməli 

idi.  Altıncı  maddədə  deyilirdi  ki,  Şuşada  yerləşdirilən  qo- 

şun hissəsinin bütün xərcləri xanların üzərinə düşürdü.

Müqavilənin  şərtinə  görə  Qarabağ  və  Şəki  xanları 

müstəqil  xarici  siyasət  yeritməkdən  imtina  edir  və  Qaf- 

qazdakı  Rus  qoşunlarımn  komandam  ilə  əw əlcədən  razı- 

laşdırmadan  qonşu  hakimlərlə  əlaqə  saxlamamalı  idi,  əgər 

onlardan  elçilər  və  yaxud  məktublar  gələrsə  olduqca 

mühümlərini  baş  komandan  göndərməli,  bəziləri  barədə 

(yəni  az  əhəmiyyətlisi)  isə  xanın  yanında  qoyulmuş  rus 

zabiti ilə məsləhətləşməli  idi.

Səkkizinci  maddədə  Qarabağ  xanının  rusiya  xəzinə- 

sinə  ödəyəcəyi  xərcin  miqdarı  və  ödəmə  qaydası  müəy- 

yənləşdirildi.  8000  əşrəfı  miqdarında  xərac  verilməli  idi. 

Həmin maddədə  hom  də  qeyd  edilirdi ki,  İbrahim  xan

54



özünün  ikinci  oğlu  Məhəmməd  Həsən  ağanın  böyük  oğlu 

Şükurullahı  girov sifətilə Tiflisə göndərilməlidir.

İbrahim  xanın  Rusiyanm  hakimiyyətini  qəbul  etməsi 

şah  saraymın  kəskin  qəzəbinə  səbəb  oldu.  Kürəkçay  mü- 

qaviləsi  imzalandığından  az  sonra,  yəni  1805-ci  il  iyun 

ayında  Qacarların  hərbi  birləşməsi  Xudafərin  Körpüsün- 

dən Araz  çayını keçərək Qarabağ  ərazisinə  soxuldu.  Artıq 

iyun  aymda  Pirqulu  xan  Qacarın  başçılıq  etdiyi  10  min 

nəfərlik  İran  ordusunun  ilk  dəstələri  tərkibində  Qarabağ 

atlıları  olan  rus  qoşunu  ilə  döyüşə  girdi.  Bu  döyüş  barədə 

damşan  Mirzə  Camal  yazırdı:  -  Qızılbaşlar  Cəbrayıl  bağ- 

ları  yaxınhğında Qarabağ və Rus  əskərlərinə  rast  gəldilər, 

olduqca  bərk  vuruşma  oldu.  Üstünlük  qazana  bilməyən 

Qarabağ  ordusu  geri  çəkilməyə  məcbur  oldu.  Bu  döyüşdə 

qalib  gələn  İran  ordusu  Qarabağda böyük  dağıntılar törət- 

dilər.  Mərhum  Məhəmməd Həsən  ağa  Şuşa  qalasmın  mü- 

hafızəsini təşkil etmək üçün təcili qalaya qayıtdı.

(  Qarabağnamələr  1-ci kitab.  B.  1989 s. 104-148)

Beləliklə Rus  höküməti  elə  ilk vaxtdan Qarabağ xan- 

lığını müdafıə etmək haqqında öz üzərinə götürdüyü öhdə- 

liyi yerinə yetirmədi.  Lisaneviç və İbrahim xan Qarabağda 

vəziyyətin  olduqca ağır olduğunu general  Sisianova bildir- 

dilər.


Sisianov  polkovnik  Karyagini  topçu  alayla  birlikdə, 

habelə  polkovnik-leytenant  Kotliyarevskini  Qarabağa 

göndərdi.

57



M .X əzani  yazırdı:  “Ruslar  Şahbulağa  çatdıqları  gün 

Əli  qulu xan Əskəran  səmtindən,  Abbas Mirzə isə Çanaxçı 

kəndindən  Şuşa  üzərinə  hücuma  keçmişdilər.  Karyagin 

dərhal  Ə skəran  tərəfə  həmlə  etdi.  Abas  Mirzə  də  ordusu 

ilə  Ə skərana  hərəkətə  başladı.  Qızılbaş  qoşunu  rus  hərbi 

dəstələrini  m ühasirəyə  alıb onları bir neçə  gün mühasirədə 

saxladılar.  Əks  hücum   təşkil  edən  ruslar  çoxlu  insan  itir- 

dilər.  K aryagin  və  Kotliyarevski  yaralandılar.  Rus  hərbi 

dəstəsinin  yarıdan  çoxu  həlak  oldu  və  bir  çoxu  yaralandı. 

Yaralanan  və  xəstə  düşən  bir  çox  rus  əskəri  aclıq  və 

susuzluqdan  əziyyət  çəkirdi.  Rus  toborunda  yüzbaşı  sifəti 

ilə  xidm ət  edən  Qarabağ  ermənisi  məlik  Vanya  bir  neçə 

erm əniyə b ələd çilik  edərək gecə ruslan  Şahbulağa apardı, 

onlann  bələtçiliyi  ilə Ruslar Şahbulaq  qalasından  çıxdılar. 

Xəlvəti  yol  ilə  M urov dağdan keçərək ermənilərin kömək- 

liyi  ilə G əncəyə gəldilər.



(Bax;  M .M ehdi  Xəzarıi,  Jfitabi  tarixi 

Qarabaği 

“Q arabağnam ələr”.  I I  cild 1991).

Qarabağ  diyarında  əldə  edilən  qələbələrdən  ruhlanan 

şah  ordusu  Qarabağ  və  Gəncədən  keçərək  Gürcüstan  üzə- 

rinə  hücum a  keçm əyə  cəhd  göstərdi,  lakin  xeyli  itki  ve- 

rərək  İrəvan  qalasına  çəkilməyə  məcbur  oldular.l805-ci 

ilin  sonuna yaxın  rus  ordusu,  artıq  demək  olar ki,  Car-Ba- 

lakən,  Gəncə,  Qarabağ,  Şəki və  Şirvan xanlıqlarmı  ələ  ke- 

çirərək öz mövqelərini xeyli möhkəmləndirə bilmişdi.  İndi 

qarşıda  duran  əsas  vəzifə  çox  mühüm  strateji  və  iqtisadi 

əhəmiyyəti  olan Bakı xanlığınm ələ keçirilməsi idi.  Lakin

58

Ə

S

G

Ə

R

A

N

 

Q

A

L

A

S

I



1806-cı  il  fevral  ayında  general  Sisianovun  Bakınm  Qala 

divarı  yaxınlığmda  öldürülməsi  bu  problemin  həllini  bir 

qədər ləngitdi.

General  Sisianovun  Bakıda  öldürülməsi  xəbəri  şah 

sarayında  cənubi  Qafqazda itirdiyi  mövqelərini qaytarmaq 

ümidini  daha  da  artırdı.  1806-cı  ilin  yazmda  Abbas  Mir- 

zənin Komandalığı  ilə  20  minlik  qoşun  yenidən  Qarabağa 

hücuma keçdi.

İran şahlığmın bu dəfə əsas diqqətini  Şuşamn tezliklə 

alınmasına  yönəldilmişdir.  Abbas  Mirzə  döyüşə  başlama- 

mışdan  ə w ə l  İbrahim  xanı  öz tərəfınə  çəkmək üçün  onun 

göndərdiyi nümayəndələr xanı dilə tutmağa və ona bolluca 

vədlər verməyə  başlamışlar.Çoxsaylı  orduya  qarşı  çıxmaq 

üçün  kifayət  qədər  ordusunun  olmaması  və  rus  qoşunla- 

rındakı  böhranlı  vəziyyətlə  bağlı  İbrahim  xan Qarabağ  el- 

ləri  və  kəndlərinin,  xüsusən  Şuşanın  ayaq  altında  qalma- 

ması  naminə  İran  tərəfi  ilə  xoşluqla  və  olduqca  yumuşaq 

rəflar  etməyə  başladı.  Bundan  dərhal  istifadə  edən  şah  or- 

dusu  Şuşam  mühasirəyə  almağa  başladı.  Vəziyyətin  get- 

dikcə  ağırlaşdığını  görən  İbrahimxəlil  xan  öz  ailəsini,  qo- 

humları və yaxın adamlarmm təhlükəsizliyini təmin etmək 

üçün  şəhəri  müvəqqəti  tərk  etmək  qərarına  gəldi.  0   Şuşa- 

mn  4  kilometrliyində  yerləşən  Xan  bağı  adlı  yerə  gəlib 

orada  düşərgə  saldı.  Həddindən  artıq  narahat  olan  ruslar 

xanın  dərhal  Şuşaya qayıtmasmı  tələb  etdilər.  Xan  Şuşaya 

öz oğlu Mehdiqulu xanı göndərməyi qərara aldı. Mir Meh- 

di  Xəzani  yazır  k i h ə m i n   gecə  şeytanhq  peşəsi  olan  şər

61



Yüklə 431,94 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə