Yakîn, öncelikle epistemolojik bir kavramdır ve hiçbir kuşku taşımayan kesin bil
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. İman, Tasdik ve Yakîn İlişkisi
- Tabsıratü’l-Edille, fî Usûlid-Dîn
59 KUR’AN’A GÖRE BİLGİ-İMAN İLİŞKİSİ VE YAKÎN KAVRAMI 711/1311) yakînin, hakkın hâlis ve en katıksız hali olduğunu belirtir (İbn Manzûr, t.y: IV, 4963). Taberî (ö. 310/893),
küçük topluluklar vardır.) (Bakara, 2/249. Ay: Hakka, 69/20; Cin, 72/12. Diğerleri için bkz. Fîrûzâbâbâdî, t.y: III, 456). Kavramlar, zihinlerdeki düşünceler ve tasavvurlar olup bunlar, zihin dışına söz kalıpları ile aktarılır. Aynı durum yakîn kelimesi için de geçerlidir. Gerçek bilgiye dayalı kalpte oluşan kesin kanaat, yakîn kelimesi yanında başka kelimelerle de ifade edilir. Şu ikisi bunlar arasında en göze çarpanıdır:
) Bu kelime, sözlükte “kalbin kararsızlıktan sonra sükuna kavuşması” anlamına gelir (Isfahânî, t.y: 317; İbn Manzûr, t.y: IV, 2707). Bu kelimenin yakîn ve kalpte şüphe olmaması anlamına kullanılması istiare yoluyladır ( İbn Âşûr, t.y: XIII, 137.). Bu kelime Kur’an’da farklı formlarda yakîn anlamında kullanılır (Bakara, 2/260; Âl-i İmrân, 3/126; Ra’d, 13/28; Nahl, 16/106).
(İbn Manzûr, t.y: II, 942). Nitekim bu kelime, sülasî ve if’âl bablarından kullanılarak, هَّقحأوُ َرمَلأاُ َّقَح (O bu konuyu yakînen/kesin olarak bildi.),ُهتْقَقْحأوُرمَلأاَُُتْقَقَح (Sen bu konuyu yakînen/kesin olarak bildin.) ُ denilir (İbn Manzûr, t.y: II, 940; Kurtubî, 2006: XX, 223.). İbn Manzûr (ö. 711/1311) yakînin, hakkın hâlis ve en katıksız hali olduğunu belirtir (İbn Manzûr, t.y: IV, 4963). Taberî (ö. 310/893), اًئيشُ قحلاُ نمُ ينغيُ لاُ نظلاُ نإ (Necm, 53/28) âyetindeki hak kelimesine yakîn anlamı vererek âyeti şu şekilde açıklamaktadır: “Şüphe, kesinlikle yakînin yerine geçemez; yakîne ihtiyaç duyulduğu yerde ondan faydalanılamaz.” (Taberî, 2000: XV, 89).
Daha önce de değindiğimiz gibi yakîn, aslında bilgi içerikli bir kavram olduğu halde, Kur’an’da itikadî bir içeriğe daha kavuşur. Buna göre Yaratıcıyı ve O’nun vahiyle peygamberlere bildirdiklerinin doğruluğunu delillerden hareketle (istidlâl ederek) yakînen bilmek, sadece bir tasavvur (Isfahânî, Tafsîl, 1983: I, 88.) değeri taşır. İstidlâle dayanan bu yakînî bilginin iman vasfı kazanabilmesi için tasdik (Necm, 53/28) âyetindeki hak keli- mesine yakîn anlamı vererek âyeti şu şekilde açıklamaktadır: “Şüphe, kesinlikle yakînin yerine geçemez; yakîne ihtiyaç duyulduğu yerde ondan faydalanılamaz.” (Taberî, 2000: XV, 89).
Daha önce de değindiğimiz gibi yakîn, aslında bilgi içerikli bir kavram olduğu halde, Kur’an’da itikadî bir içeriğe daha kavuşur. Buna göre Yaratıcıyı ve O’nun vahiyle pey- gamberlere bildirdiklerinin doğruluğunu delillerden hareketle (istidlâl ederek) yakînen bilmek, sadece bir tasavvur (Isfahânî, Tafsîl, 1983: I, 88.) değeri taşır. İstidlâle dayanan bu yakînî bilginin iman vasfı kazanabilmesi için tasdik edilmesi de gerekir. İmanın temel rüknünün tasdik olduğu, çok az sayıda bir topluluk istisna edilirse, 1 İslam bilginlerinin tamamının ittifak ettiği bir husustur. Tasdik, kalben bir şeye teslim olmak ve onu kabul etmek demektir (Isfahânî, 1988: I, 88). Bu durumda tasdik, kesbî ve ihtiyarî bir durumdur. Buna karşılık marifet, bazen istidlâlde olduğu gibi kesbî ve ihtiyarî bir durum olabilirken, bazen de bu özellikleri ta- şımayan zorunlu bir bilgi olabilir. Mesela, bir kişinin gözünün iliştiği bir cismin bir taş veya bir duvar olduğunu bilmesi, sadece zorunlu bir marifettir.
Aralarında ki bu mahiyet farkına binaen, tasdikin zıddı, inkâr ve tekzib iken marifetin zıddı, cehildir (Tahânevî, 1996: Muhammed Ali, I, 451).
İnkâr ve tekzip; şüphe, bilgisizlik ve kibir gibi çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. İnkâr ve tekzip, sadece şüphe ve bilgisizlikten kaynaklandığı taktirde, ulaşılan kesin bilgi sayesinde tasdik mümkün olabilir. Buna karşılık kibir kaynaklı tekzip, insanı kesin olarak bildiği gerçekleri ısrarla inkâra sevk eder. Ayrıca kibirli kimseler, bilmedikleri ve şüphe duydukları konularda kendilerine sunulan delillere sırt çevirerek inkâr ve tekziplerinde ısrar ederler. Bu tür inkâr, cuhûdî olarak isimlendirilen bir inkâr türüdür (İbn Manzûr, y.y: I, 547). Kibir kaynaklı cuhûdî inkâra birçok âyetle dikkat çekilir. Şu âyetler bunlardan bir kaçıdır: “Kendileri (Firavun ve milleti) de bunların (mucizelerin) hak olduklarını kesin olarak bildikleri hâlde
edilmesi de gerekir. İmanın temel rüknünün tasdik olduğu, çok az sayıda bir topluluk istisna edilirse, 1 İslam bilginlerinin tamamının ittifak ettiği bir husustur. Tasdik, kalben bir şeye teslim olmak ve onu kabul etmek demektir (Isfahânî, 1988: I, 88). Bu durumda tasdik, kesbî ve ihtiyarî bir durumdur. Buna karşılık marifet, bazen istidlâlde olduğu gibi kesbî ve ihtiyarî bir durum olabilirken, bazen de bu özellikleri taşımayan zorunlu bir bilgi olabilir. Mesela, bir kişinin gözünün iliştiği bir cismin bir taş veya bir duvar olduğunu bilmesi, sadece zorunlu bir marifettir.
Aralarında ki bu mahiyet farkına binaen, tasdikin zıddı, inkâr ve tekzib iken marifetin zıddı, cehildir (Tahânevî, 1996: Muhammed Ali, I, 451).
İnkâr ve tekzip; şüphe, bilgisizlik ve kibir gibi çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. İnkâr ve tekzip, sadece şüphe ve bilgisizlikten kaynaklandığı taktirde, ulaşılan kesin bilgi sayesinde tasdik mümkün olabilir. Buna karşılık kibir kaynaklı tekzip, insanı kesin olarak bildiği gerçekleri ısrarla inkâra sevk eder. Ayrıca kibirli kimseler, bilmedikleri ve şüphe duydukları konularda kendilerine sunulan delillere sırt çevirerek inkâr ve tekziplerinde ısrar ederler. Bu tür inkâr, cuhûdî olarak isimlendirilen bir inkâr türüdür (İbn Manzûr, y.y: I, 547). Kibir kaynaklı cuhûdî inkâra birçok âyetle dikkat çekilir. Şu âyetler bunlardan bir kaçıdır: “Kendileri (Firavun ve milleti) de bunların (mucizelerin) hak olduklarını kesin olarak bildikleri hâlde (اَهْتَنَقْيَتْسا), sırf zalimliklerinden ve büyüklük taslamalarından ötürü onları bilerek inkâr ettiler (اَهِبُاو دَحَج)” (Neml, 27/14). “Onlar, bütün âyetleri görseler de ona iman etmezler. Doğru yolu görseler onu yol edinmezler. Ama sapıklık yolunu görseler onu (hemen) yol edinirler.” (A’râf, 7/146); “Eğer sana kağıt üzerine yazılmış bir kitap indirseydik de onlar elleriyle onu tutmuş olsalardı, yine de inkâr ediciler; bu,
1 ) Cehm b. Saffân ve tâbileri, imanın marifet olduğunu savunmaktadırlar. (Nesefi, Ebülmuîn, Tabsıratü’l-Edille, fî Usûlid-Dîn, Tahhik: Hüseyin Atay, Ankara, 2004, II, 415.) sırf zalimliklerinden ve büyüklük taslamalarından ötü- rü onları bilerek inkâr ettiler
edilmesi de gerekir. İmanın temel rüknünün tasdik olduğu, çok az sayıda bir topluluk istisna edilirse, 1 İslam bilginlerinin tamamının ittifak ettiği bir husustur. Tasdik, kalben bir şeye teslim olmak ve onu kabul etmek demektir (Isfahânî, 1988: I, 88). Bu durumda tasdik, kesbî ve ihtiyarî bir durumdur. Buna karşılık marifet, bazen istidlâlde olduğu gibi kesbî ve ihtiyarî bir durum olabilirken, bazen de bu özellikleri taşımayan zorunlu bir bilgi olabilir. Mesela, bir kişinin gözünün iliştiği bir cismin bir taş veya bir duvar olduğunu bilmesi, sadece zorunlu bir marifettir.
Aralarında ki bu mahiyet farkına binaen, tasdikin zıddı, inkâr ve tekzib iken marifetin zıddı, cehildir (Tahânevî, 1996: Muhammed Ali, I, 451).
İnkâr ve tekzip; şüphe, bilgisizlik ve kibir gibi çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. İnkâr ve tekzip, sadece şüphe ve bilgisizlikten kaynaklandığı taktirde, ulaşılan kesin bilgi sayesinde tasdik mümkün olabilir. Buna karşılık kibir kaynaklı tekzip, insanı kesin olarak bildiği gerçekleri ısrarla inkâra sevk eder. Ayrıca kibirli kimseler, bilmedikleri ve şüphe duydukları konularda kendilerine sunulan delillere sırt çevirerek inkâr ve tekziplerinde ısrar ederler. Bu tür inkâr, cuhûdî olarak isimlendirilen bir inkâr türüdür (İbn Manzûr, y.y: I, 547). Kibir kaynaklı cuhûdî inkâra birçok âyetle dikkat çekilir. Şu âyetler bunlardan bir kaçıdır: “Kendileri (Firavun ve milleti) de bunların (mucizelerin) hak olduklarını kesin olarak bildikleri hâlde (اَهْتَنَقْيَتْسا), sırf zalimliklerinden ve büyüklük taslamalarından ötürü onları bilerek inkâr ettiler (اَهِبُاو دَحَج)” (Neml, 27/14). “Onlar, bütün âyetleri görseler de ona iman etmezler. Doğru yolu görseler onu yol edinmezler. Ama sapıklık yolunu görseler onu (hemen) yol edinirler.” (A’râf, 7/146); “Eğer sana kağıt üzerine yazılmış bir kitap indirseydik de onlar elleriyle onu tutmuş olsalardı, yine de inkâr ediciler; bu,
1 ) Cehm b. Saffân ve tâbileri, imanın marifet olduğunu savunmaktadırlar. (Nesefi, Ebülmuîn, Tabsıratü’l-Edille, fî Usûlid-Dîn, Tahhik: Hüseyin Atay, Ankara, 2004, II, 415.) (Neml, 27/14). “Onlar, bütün âyetleri görse- ler de ona iman etmezler. Doğru yolu görseler onu yol edinmezler. Ama sapıklık yolunu görseler onu (hemen) yol edinirler.” (A’râf, 7/146); “Eğer sana kağıt üzerine yazılmış bir kitap indirseydik de onlar elleriyle onu tutmuş olsalardı, yine de inkâr ediciler; bu, apaçık büyüden başka bir şey değildir, derlerdi.” (En’âm, 6/7); “Biz onlara melekleri de 1) Cehm b. Saffân ve tâbileri, imanın marifet olduğunu savunmaktadırlar. (Nesefi, Ebülmuîn, Tabsıratü’l-Edille, fî Usûlid-Dîn, Tahhik: Hüseyin Atay, Ankara, 2004, II, 415.) Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|