Yalanci şAİRİn göZÜyle yalana bakiş: klasik edebiyatimizda yalan saadet karaköSE

Yalancı Şairin Gözüyle Yalana Bakış   

 

 

              

 

          

TAED 

51* 149 

 

 

Sen dahı iy saltanat da‟vî kılan  

Cehd it da‟vî ki olmaya yalan (Ahmedi, s. 461). 

(Ey saltanatı olduğunu iddia eden kişi, çalış da davan yalan olmasın.)  

Girmesün câna „adû efsâne ile koynuña  

„Âşık-ı sâdık geçer ammâ sakın yalan çıkar (Atâyî, s. 248, G. 71). 

(Ey sevgili, düşman yalan söyleyerek koynuna girmesin. Sakın! Sâdık âşık geçinir ama 

yalan çıkar.) 

Dediler bî-haberler bâğ-i cennet kûyuña benzer  

Haber verdi baña andan gelen âdem yalandır bu (Fuzuli, s. 246, G. 236). 

(Habersiz  olanlar  “senin  köyün  cennete  benzer”  dediler.  Cennetten  gelen  Ādem  bana 

bunun yalan olduğunu söyledi.). 

Şair mugâlata-ı maneviye  sanatıyla beyti daha farklı açıklamaya  meydan  vermektedir. 

“Andan  gelen  âdem”  ile  cennetten  gelen  Âdem  (a.s.)  ve  sevgilinin  köyünden  gelen  birisi 

anlamlarına  gelebilir.  Her  hâlükârda  sevgilinin  köyünün  cennete  benzetilmesine  mukabil, 

cennetten güzel olduğunu öne sürmektedir.  

10.

 

Devlet, Saltanat: 

Haşmet,  Külliyatında  Donanma  nazırı  sıfatıyla  kandilleri  teftiş  eden  zatın  latifesini 

naklederken, samimi itirafına yer verir: 

“Ben  bu  kevkebe-i  debdebe-i  kâzibem  ile  kırk  seneden  mütecâvizdir  ki  zügürdlük 

âteşine  cânımı  yakıyorum  da  sen  donanma-yı  hümâyûnda  beş  kanâdîl  ziyâde  yakmaga  kâdir 

olamadıñ mı?” (Haşmet, s. 444). 

Düşüñ miydi ya hayâl miyidi ol na‟îm-i nâz  

Devlet didükleri degül ise yalan kanı (Şeyhi s. 40, tr 5-III). 

(O varlık içinde nazlı büyüyen (talih) rüyan mı yoksa hayalin miydi? Devlet dedikleri 

yalan değilse, yalan nedir!) 

Devlet bahârı ayşına aldanma kim bu nûş  

Bir baldır ki illet-i nîş-i belâ imiş (Ahmed Paşa, s. 68, t.1-I). 

(Devlet baharı içkisine aldanma. Bu içki, bela zehrinin sebebi olan bir bal gibi görünür.) 

---

150

* TAED

 51 

 

 

 

 

 

 

 

 

Saadet KARAKÖSE 

 

 

Şair devleti bahara ve içkiye benzeterek insan dimağı üzerndeki etkisini vurgulamaktadır. 

İkbâle verme kalbini kim bî-bekâdır ol  

Görmez misin ki kalbi onun lâ-bekâ imiş (Ahmed Paşa, s. 68, t. 1-I). 

(Kalıcı  olmayan  ikbale  gönlünü  verme.  Onun  varlığının  geçici  olduğunu  görmez 

misin?)  

Cân-ı „azize Mısr vücûdunda rûzigâr  

Şerbet yerine sundugı zehr-i fenâ imiş (Ahmed Paşa, s. 68, t. 1-I). 

(Zamanın Mısır bedeninde azizin canına şerbet diye sunduğu yokluğun zehri imiş.) Hz. 

Yusuf  kıssasına  telmih  yapılarak  Mısır  azizinin  ölümü  devletin  yalan  olduğuna  örnek 

verilmiştir.  Şerbet  ile  zehir  arasındaki  tezat,  devletin  zahirdeki  yüzünün  şerbet,  batındaki 

yüzünün zehir olduğunu anlatmaktadır. 

Âdeme bir zevk kalur bu dünyede bir yahşi ad 

Saltanat bâkî kalur dirlerise bu yalandır (Cem Sultan, s. 34, K. 9). 

(Bu dünyada insanın yanına bir yaşadığı zevk ve bıraktığı iyi adı kalır. “Saltanat sürekli 

kalır” derlerse bu yalandır.)  

Cihânun izzet ü ikbâlini efsâne bil Yahyâ  

Yolundan kalma kim „âkil o yalan ile eglenmez (Ş. Yahya, s. 173, G. 148). 

(Ey  Yahya,  dünyanın  ululuk  ve  ikbalini  efsane  say.  Yolundan  uzaklaşma;  akıllı  olan 

kimse bu yalan ile oyalanmaz.). 

Dil-tîregân-ı câhıñ inanma dürûgına 

Zinhâr gitme giceler âteş fürûgına (Nevres-i Kadîm, s. 202, G. 124). 

(Makamın gönlü karalarının yalanına inanma. Sakın geceleri ateş ışığına gitme.). 

Saltanat didükleri ancak cihân gavgâsıdur 

Olmaya baht u sa„âdet dünyede vahdet gibi (Muhibbî, s. 763, G. 2627). 

(Saltanat  dedikleri  ancak  dünya  kavgasından  ibarettir.  Dünyada  birlik  gibi  baht  ve 

mutluluk yoktur.) 

 

 

---

Yalancı Şairin Gözüyle Yalana Bakış   

 

 

              

 

          

TAED 

51* 151 

 

 

11.

 

Güzellik: 

Sâkî zamân-ı hüsnün için bir piyâle sun 

Bir vakt ola ki diyesin ol bir zamân imiş (Ahmed Paşa, s. 63, G. 26). 

(Ey saki, güzellik çağının hatırı için bir şarap sun. Bir zaman gelecek “o da bir zaman 

içinmiş” diyeceksin.) 

Serseri Neyzen‟in aklınla kulak ver sözüne 

Girmemiştir bu ahvalim bu bedayi gözüne 

Cehlinin kudreti baktırmadı kendi özüne 

Pir olur saki-i gül-çehre bakılmaz yüzüne 

Hak olur pir-i mugan zemzeme-i dem de geçer (Neyzen Tevfik, Türk Klasikleri, C. 11-

45). 

(Serseri  Neyzen‟in  sözüne  aklınla  kulak  ver.  Benim  bu  hâlim  onun  güzel  gözüne 

çarpmadı.  Bilgisizliğinin  gücü  kendi  özüne  baktırmadı.  Gül  yüzlü  saki  yaşlanır,  yüzüne 

bakılmaz olur. Yaşlı meyhaneci toprak olur; içki nağmeleri de biter. 

12.

 

Umut: 

Emeller aldatıp avutmuş beni 

Mehtaplı geceler uyutmuş beni 

Sevdiğim çehreler unutmuş beni  

Bana  hiç  birinin  yokmuş  vefası  [Rıza  Tevfik  Bölükbaşı,  Beste  Şerif  İçli,  makam 

kürdilihicazkar (www.inleyennagmeler.com) ]. 

Baña inanmaz ümîd-i visâle düşdügüme 

Vefâya va„de ider itmez o yalan bu yalan (Tokatlı Kânî 257,G.139). 

(O vuslat umuduna düştüğüm konusunda bana inanmaz. Bağlılığa söz verir vermez “o 

yalan bu yalan”, der.) 

13.

 

Çok Söz: 

Ya anun hüsnidür sâdık ya andan artugı kâzib 

Ya anun vechidür bâkî ya anun gayridür fâni/Nâmûsî (Canpolat,1982, s. 9). 

(Onun  güzelliği  gerçektir;  ondan  başkası  yalandır.  Onun  yüzü  kalıcı,  ondan  başkası 

geçicidir.) 

 

---