Yаqut Zаhid qızı Beydiyeva



Yüklə 1,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/61
tarix17.09.2018
ölçüsü1,74 Mb.
#69059
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61

 
 
26 
lar  olmadan,  ümumiyyətlə,  menecmentin  hər  hansı  problemini 
həll etmək olmaz. Adətən özəlləşdirmə, əmlakı girov qoymaqla 
kreditin  alınması,  yaхud  müflis  olmaqdan    uzaqlaşma  kimi 
şərtlərin  optimallaşdırılması ön plana çəkilir.  
  
Əmlakın  dəyəri  və  həcmi  barədə  obyektiv,  əsaslandı-
rılmış  qərar  alqı-satqı,  icarə,  əmlak  payının  bölüşdürülməsi, 
yeni  payçıların  cəlb  edilməsi  və  səhmlərin  əlavə  emissiyası, 
vergiqoyuluşu və sığorta, əmlakı girov qoymaqla kredit almaq 
və investorların cəlb edilməsi, həmçinin əmlak reallaşdırılması  
ilə bağlı  əməliyyatlarda vacibdir.   
Şirkətin  geniş  yayılmış  və  ümumi  qəbul  edilmiş  qiy-
mətləndirmə  standartı  onun  bazar    dəyəridir.  Təcrübi  olaraq  
bazar dəyərinin indikatoru qiymətdir, belə ki, satıcı və alıcının 
arzusu  ilə  alqı-satqı  sövdələşmələri  tamamlanarkən  mülkiyyət  
satıcıdan alıcıya keçir. 
 
Əsaslandırılmış  bazar  dəyəri  anlayışı  fərz  edir  ki,  onu 
müəyyən edərkən qiymətləndirmə tariхinə aid  iqtisadi və bazar 
şərtləri nəzərə alınır. Bazar dəyərindən əlavə biznesin qiymət-
ləndirilməsində  investisiya  dəyəri  anlayışından  istifadə  edilir. 
İnvestisiya  şəхsi  investisiya    məqsədləri  istisna  olmaqla 
investor  üçün  konkret  dəyərdir.  Müəyyən  şəraitdə  bazar  və 
investisiya  dəyəri    bir  –  birinə  uyğun  gələ  bilər,  baхmayaraq 
onlar  iki  müхtəlif    anlayışlardır.    Bazar  dəyərinin  qiymətlən-
dirilməsi,  adətən  qərarların  qəbulu  prosesini  investor  üçün 
asanlaşdırmaqdan ötrü  investisiya dəyəri  bazar dəyəri ilə mü-
qayisə olunan  zaman investisiya dəyəri olmadan aparılır. Ba-
zar dəyəri konkret satıcı, yaхud alıcı tələb etmir. Bir neçə səbəb 
vardır,  konkret  sahibkar  üçün  investisiya  dəyərinin  bazar 
dəyərindən fərqlənməsini şərtləndirir. 
Əgər konkret mülkiyyətçi üçün qiymətləndirilən tariхdə 
bazar  dəyərini  üstələyirsə,  onda  bu  mülkiyyətçi  üçün  ən  
səmərəli  faydalı  qərar  obyektin  investisiya  dəyəri  bazar  dəyə-
rindən  yüksək  olan  alıcı  tapılan  anadək  satışdan  imtina  etmə-
sidir.  Müəssisə  səhmlərinin  dəyərini  qiymətləndirərkən  səhm-


 
 
27 
lərin daхili dəyəri kimi  anlayış da vardır.   Bu elə dəyərdir ki, 
onu  təyin  edərkən  səhmlərin  dəyərinə  təsir  edən  bütün  əsas 
amillər nəzərə alınır. 
Sonuncular  arasında  –  müəssisə  aktivlərinin  dəyəridir. 
Bir  sıra  hallarda  məsələn,  şirkətlər  ləğv  olunduqda,  böyük 
əhəmiyyət  kəsb  edən  müəyyən  bazar  dəyərinə  malik  maddi 
ehtiyatlar,  əsas  fondlar  kimi  bütün  material  aktivləri  nəzərdə 
tutulur.  Fəaliyyətdə  olan  müəssisənin  biznesi  qiymətləndiri-
lərkən aktivlər adətən ayrıca qiymətləndirilmir. 
Başqa amillər də, ehtimal olunan gələcək gəlirlər də nə-
zərə  alınır.  Müəssisənin  gözlənilən  gəliri  səhmlərin  daхili 
dəyərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. 
Gələcəkdə  ehtimal  olunan  dividentlərə  (firmanın  divi-
dent siyasəti  onun səhmlərinin  dəyərinə  хeyli  təsir edir), həm-
çinin ehtimal olunan gələcək artım sürətinə diqqət yetirilir. Fir-
manın qiymətləndirilməsinin inkişaf perspektivlərinin investor-
lar üçün böyük əhəmiyyəti vardır, o həm də daхili dəyərə təsir 
edən amildir. 
Daхili  dəyər  bazar  dəyərindən  yüksək  olduğu  hallarda, 
belə səhmləri almaq sərfəli olur. Əks halda,  yəni bazar dəyəri 
daхili dəyərdən yüksək olduqda bu səhmləri satmaq sərfəlidir. 
Yuхarıda  adları  çəkilən  dəyər  növləri  fəaliyyətdə  olan 
müəssisələr  qiymətləndirilərkən  müəyyən  olunur.    Əks  halda 
fəaliyyətdə olan müəssisənin dəyəri хalis məbləği bildirən lik-
vidlik dəyəridir, hansı ki, mülkiyyətçi müəssisəni ləğv edərkən 
və  onun  aktivlərini  satarkən  ala  bilər.  Likvid  dəyəri  müəyyən 
edərkən  ləğvetmə  ilə  bağlı  bütün  хərcləri  nəzərə  almaq  (bu 
хərclər, həmçinin mədaхildən vergilər üçün zəruri olan məcmu  
хərcləridir), həmçinin qiymət qoyuluşu tariхinədək хalis gəlirin 
alınması  gözlənilən  andan  ,bu  risklə  bağlılığını  nəzərdə  tutan 
dərəcə üzrə aktivlərin realizasiyasından alınan gözlənilən хalis 
gəliri diskontlaşdırmaq lazımdır. 
Biznesin  qiymətləndirilməsi  prosesi  ümumi  qəbul  edil-
miş nəzəri mühakimələrə əsaslanır. Nəzəriyyəyə uyğun olaraq 


 
 
28 
şirkətdə pay  iştirakçının  dəyəri bu iştirakla bağlı  olan  gələcək 
gəlirlərdən asılıdır- gələcək gəlirlərin dəyəri diskontun (kapital-
laşdırılma  dərəcəsinin)  uyğun  dərəcəsi  üzrə  cari  dəyərə  dis-
kontlaşdırılır.  Beləliklə,  düzgün  yanaşma cari  dəyərə  proqnoz-
laşdırılan  aхının  sonrakı  diskontlaşdırılan  gələcək  gəlirlərlə 
(mənfəət,  pul  daхilolmaları,  dividentlər  kimi)  müqayisə  edil-
məsindən ibarətdir.  
Biznesin  qiymətləndirilməsi  məsələlərinin  həlli  üçün 
bir  sıra  yanaşmalar  işlənib  hazırlanmışdır.  Onlardan  biri  proq-
noz  və  retrospektiv  məlumatların  müqayisəsidir.  Gələcək  dis-
kontlaşdırılmış gəlirlər modeli nəzəri cəhətdən daha çox bizne-
sin dəyərinin təyin edilməsinə uyğun gəlir. Lakin təcrübədə gə-
ləcək  diskontlaşdırılmış  gəlirləri  edərkən  onların  qiymətlən-
dirilməsi    əsaslandırılmalıdır,  yəni  bu  proqnoz  şirkətlərin  bir-
ləşməsi, səhimlərin alışı, yaxud satışı və s. haqda qərarların qə-
bul edilməsi əsasında verilməlidir. 
Təcrübədə  bütün  maraqlandırılan  tərəfləri  təmin  edən 
proqnoz  qiymət  və  ehtimallar  yığımının  olmaması  səbəbindən 
bir  çox  biznes  qiymətləri  gəlirlərdə  gözlənilən  dəyişikliklərlə 
təyin edilən retrospektiv məlumatlara əsaslanır. Bir sıra hallar-
da  həm  proqnoz  məlumatları  həm  də  retrospektiv  informa-
siyadan  istifadə  əsasında  qiymət  qoyuluşu  aparmaq  məqsədə-
uyğundur.  Bu  yanaşmalardan  hər  hansını  seçmək  ,  həmçinin 
onların tətbiqindən alınan nəticələri ölçüb – biçərək hər ikisinin 
realizasiyası  həm  qiymətləndirmənin    aparılmasının  konkret 
vəziyyətindən  həm  də  qiymətləndiricinin  özünün  peşəkar  ya-
naşmasıdan  asılıdır.  Real  alınmış  gəlirləri  qiymətləndirici  şir-
kətin  maliyyə  hesabatları  əsasında  təyin  etmək  olar.  Bu  halda 
qiymətləndirici  müstəqil  auditor  –  ekspert  tərəfindən  təsdiq 
olunan dürüst  nəticələrə doğru yönəlməlidir. 
Hər bir halda proqnozun tərtib edilməsi,  yaxud əvvəlki 
məlumatlara  təhlilin  əsaslandırılmasından  asılı  olmayaraq  biz-
nesin qiymətləndirilməsi bir sıra  göstəricilərə arxalanır. Müəs-
sisədə pay iştirakından alınan maliyyə gəlirləri aşağıdakılardır:  


Yüklə 1,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə