____________Milli Kitabxana____________
1
Yaşar RZAYEV
AZƏRBAYCAN ROMANI :
SİYASƏT VƏ MİLLİ DÜŞÜNCƏ
( 1930-1955-ci illər)
Bakı – “Elm” – 2010
____________Milli Kitabxana____________
2
Elmi redaktoru və
“Ön söz”ün müəllifi : HİMALAY
ƏNVƏROĞLU
filologiya elmləri
doktoru,
professor
Rəyçilər : ELMAN QULİYEV
filologiya elmləri
doktoru,
professor
TƏYYAR
SALAMOĞLU
filologiya elmləri doktoru, professor
VAQİF YUSİFLİ
filologiya elmləri doktoru
Yaşar Rzayev. “Azərbaycan romanı: Siyasət və milli düşüncə”.
“Elm” nəşriyyatı, Bakı, 2010. 296 səh.
İSBN 978-9952-453-15-7
Bu kitabda 1930-1955-ci illər yeni Azərbaycan romanının təşəkkülü və
inkişafı haqda elmi-nəzəri mövqe ortaya qoyulur. Siyasi-ideoloji proseslər və
milli-mənəvi ideallar kontekstində dövrün romanının bədii-estetik xüsusiyyətləri
araşdırma predmetinə çevrilir. Mülahizələrin incələndiyi bu araşdırmada
tədqiqat materialları çağdaş ədəbi fikir müstəvisinə çıxarılmış, bir sıra mühüm
elmi-nəzəri nəticələr əldə edilmişdir.
Monoqrafiyanın elmi qənaətlərinin filologiya fakültəsi tələbələri, magistrlər,
həmçinin doktorantlar, gənc ədəbiyyatşünaslar və bədii-estetik fikir tariximizin
sözü gedən dönəminin bədii özəllikləri ilə maraqlananlar üçün faydalı olacağı
gümanındayıq.
4603000000
_______________
655(07) - 2010
____________Milli Kitabxana____________
3
ÖN SÖZ
Sovet dövrü (1920-1990) Azərbaycan ədəbiyyatının çağdaş
ədəbi düşüncə müstəvisində yenidən araşdırılması bu gün
ədəbiyyatşünaslığın qarşısında duran başlıca vəzifələrdən hesab
olunur. Belə ki, sözü gedən çağın bütün mürəkkəbliyinə, siyasi-
ideoloji basqılarına, sosialist realizmi metodunun doğurduğu gerçək
sıxıntılara baxmayaraq, Azərbaycan ədəbiyyatı inkişaf etmiş,
özündən əvvəlki ədəbi təcrübəni davam etdirmiş və daxili
mündəricəsi ilə doxsanıncı illər müstəqillik dövrünə qovuşmuşdur.
Daha doğrusu,
əlbəttə, həmin dövrün siyasi-ideoloji
“prinsipləri”ədəbiyyata öz mənfi təsirini göstərsə də, bununla belə,
poeziyanın, nəsrin, dramaturgiyanın bir çox qiymətli nümunələrinin
yaranmasını əngəlləməsi mümkün olmamışdır. Məsələnin bu cəhəti
Azərbaycan romanının inkişaf problemlərinin tədqiqatçılarından
M.Hüseynin, M.Arifin, B.Nəbiyevin, Q.Xəlilovun, S.Əsədullayevin,
Y.Seyidovun, X.Əliyevin, H.Quliyevin, Y.İsmayılovun, Elçinin,
A.Hüseynovun, N.Paşayevanın, T.Əlişanöğlunun, V.Yusiflinin,
T.Salamoğlunun və “Ön söz” müəllifinin kitablarında, ədəbi-tənqidi
məqalələrində araşdırma predmetinə çevrilmişdir. Yaşar Rzayev isə
“Azərbaycan romanı: siyasət və milli düşüncə” monoqrafiyasında
sovet dövrü Azərbaycan romanının (1930-1955-ci illər) yaranması
və inkişaf prosesini izləmiş, həmin dönəmdə yaranan örnəkləri yeni
elmi ədəbiyyatşünaslıq düşüncəsi müstəvisində tədqiq etmişdir.
Y.Rzayev Azərbaycan romanının 25 illik bir möhtəşəm inkişaf
____________Milli Kitabxana____________
4
yoluna konseptual mövqedən yanaşmış, dəyərləndirmələrində yeni
ədəbi-estetik baxış sərgiləmiş, otuza yaxın romanı yarandığı dövrün
siyasi-ideoloji prosesləri və milli-mənəvi idealları kontekstində
incələmişdir.
Monoqrafiyanın “Siyasi-ideoloji proseslər və roman” adlı
birinci fəslində dövrün siyasi-sosial mənzərəsi kontekstində yeni tipli
romanın yaranması və inkişafını ehtiva edən amillər – ədəbi
mərhələ xüsusiyyətləri, ideya-estetik prinsiplər, iyirminci ildən
başlayaraq gündəmə gətirilən metodoloji yönəltmələr, sosialist
realizminin ləngitmə “konsepsiyası” və s. məsələlər elmi-nəzəri
izahını tapmışdır. Bu sırada romanı milli bədii təfəkkürün böyük
nailiyyəti kimi dəyərləndirən müəllif, onu həm də mühüm ictimai-
tarixi hadisə baxımından şərh edir.
Məlum olduğu kimi, 1930-1955-ci illərin Azərbaycan romanı
bədii düşüncə örnəyi olaraq ümumsovet məkanında və konkret
siyasi-ideoloji prinsiplərin sərt tələbləri şəraitində meydana
gəlmişdir. Buna görə də müəllifin araşdırdığı romanların
mövzularının və qəhrəmanlarının həmin prinsiplər əsasında
yaradılmasınin çeşidli səbəblərini müstəviyə çıxarması başa
düşüləndir. Məhz bu kontekstdə müəllif təsdiq edir ki, həmin dövrün
ünlü yazıçılarının romanlarının daxili süjetində canlı həyatın nəfəsi,
gərgin, sıxıntılı qəlbin döyüntüləri mövcud olmuş, gerçək problemlər
və konfliktlər, canlı insan xarakterləri bədii tədqiq obyektinə
çevrilmişdir. Y.Rzayev yeni Azərbaycan romanının yaranması və
Dostları ilə paylaş: |