Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- G İ R İ Ş B
____________Milli Kitabxana____________ 5 inkişafı məsələlərini araşdırarkən özəlliklə müasir ədəbi fikirdə yer alan belə bir elmi-nəzəri qənaətə əsaslanır ki, otuzuncu illərdə təşəkkül tapan yeni Azərbaycan romanı özündə təkcə tarixi zaman anlayışını deyil, həm də bütöv bir mərhələninin sferasını ehtiva etmişdir. Kitabda sosialist realizmi sıxıntıları çevrəsində yaradılan Azərbaycan romanının nümunələrinə və müəlliflərinə tarixi-ədəbi prosesin ümumi inkişaf kontekstində, sənətkarın yaşadığı dövrün ictimai-siyasi mənzərəsi, sosial mühitin təsirləri nəzərə alınmaqla dəyər verilir ki, bu yanaşma özündə yeni baxış bucağını ehtiva edir. “Azərbaycan romanı və milli düşüncə” adlı ikinci fəsildə müəllif elmi-nəzəri qənaətlərini məxsusi rakurslarda əsaslandırmaqla təsdiq edir ki, 1930-1955-ci illər Azərbaycan romanı rəsmi ideologiyanın, sosialist realizminin istəyincə boy atsa da, əslində onların daxili fakturasında milli-mənəvi ideallar önəm kəsb etmiş, mühüm dəyərlər yazıçıların yüksək sənətkarlığı sayəsində mahiyyət müstəvisində öz ifadəsini tapmış, milli xarakter və milli psixologiya bu örnəklərdə kifayət qədər qorunub saxlanmışdır. Tədqiqat əsərində milli-mənəvi idealların Azərbaycan romanında bədii təzahür istiqamətləri müəyyənləşdirilmiş və ümumiləşdirilmişdir. Roman təsərrüfatında Azərbaycan dilinin, Azərbaycan tarixinin məqamı kontekstində milli kolorit, milli mənlik şüuru, yazıçının milli iftixar diyğusu və s. məsələlər barədə konsepsiya formalaşdırılmışdır. Ədəbiyyatda “sinfilik” və “millilik” anlayışları müqayisəli təhlil predmetinə ____________Milli Kitabxana____________ 6 çevrilmiş, sosialist realizminin mütləqləşdirdiyi “sinfilik” prinsipinə rəğmən, romanlarda milliliyin ifadəsinin önəmi xüsusi vurğulanmışdır. Müəllif bu kimi dəyərləri “alt qat”lara enməklə üzə çıxarmaq yolunu tutmuş və könülaçan budur ki, o, qarşısına qoyduğu məqsədinə kifayət qədər nail ola bilmişdir. Mahiyyətinə yönəlik açıqlamalar bizdə belə bir qənaət doğurdu ki, araşdırmada söhbət gedən dövrün Azərbaycan romanının özəl bədii-estetik xüsusiyyətləri monoqrafiyada özünün elmi-nəzəri qiymətini qədərincə ala bilmişdir. Başqa sözlə, tədqiqat müəllifin mövzuya müasir ədəbi təfəkkür səviyyəsindən, özünəməxsus erudik imkanları kontekstində yanaşdığı çox mətləblərdən soraq verir. Müəllifin mühakimə tərzini, özəl təhlil manerasını da nəzərə alsaq belə qənaətə gəlmək olar ki, konseptuallığı ilə fərqlənən bu monoqrafiya Azərbaycan romanının inkişaf problemlərinin tədqiqi istiqamətində yeni, uğurlu araşdırmadır. ____________Milli Kitabxana____________ 7 G İ R İ Ş Bu gün biz ötən XX əsrin Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında nə düşünürük və necə düşünürük? Bu sualın cavabları, təbii ki, birmənalı olmayacaqdır. Yəni burada müxtəlif nəsillərin (yaşlı, orta, gənc) yanaşmalarında fərqlər də, XXI əsrin özünəməxsus ahəngi və cizgiləri də, müstəqilliyə qədərki və müstəqillik dövrünün siyasi, elmi, bədii-estetik təfəkkürü də, iqtisadi inkişafın sıçrayışları və ziddiyyətləri də, ictimai-sosial həyatın, bədii sənətə baxışların, zövqlərin yeni təzahürləri də, elmi-texniki tərəqqinin sürətli inkişafı da mühüm amillər kimi özünü göstərir. Həmçinin ötən əsrin, xüsusən sovet dövrünün ictimai- siyasi mahiyyətinin qiymətləndirilməsində də hələ son akkordların vurulmadığı, bu yanaşmalarda birtərəfliliyin, bəzən tələskənliyin və müəyyən ideoloji maraqlardan irəli gələn motivlərin özünü göstərdiyi, tarixi-elmi və nəzəri-fəlsəfi dəyərləndirmədə mütəhəkkirliyin olması da nəzərə alınmalıdır. Bir-birini inkar edən baxışların, nəzəriyyələrin, müddəaların hansı birininsə mütləq həqiqət olduğu da israr oluna bilməz. Həqiqəti bəlkə də bütün əks baxışların ümumi yekununda axtarmaq lazım gəlir. ____________Milli Kitabxana____________ 8 Ümumiyyətlə isə XX əsr ədəbiyyatına vahid bir dövr ədəbiyyatı, bir tam kimi baxmaq meyli üstünlük təşkil etməkdədir. Yəni XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı dedikdə tam halında M.Ə.Sabirin, C.Məmmədquluzadənin, M.Hadinin, Ə.Hüseynzadənin, N.Nərimanovun, M.Rəsulzadənin, H.Cavidin, C.Cabbarlının, M.S.Ordubadinin, Y.V.Çəmənzəminlinin, Ə.Cavadın, S.Vurğunun, S.Rəhimovun, M.Hüseynin, M.Cəlalın, R.Rzanın, M.İbrahimovun, İ.Şıxlının, İ.Hüseynovun (Muğanna), B.Vahabzadənin, İ.Əfəndiyevin, Anarın, M.Arazın, Elçinin, Ə.Əylislinin, Y.Səmədoğlunun və onlarla digər sənətkarımızın təmsilçisi olduqları ədəbiyyat düşünülür. Və ilk növbədə onların yaratdıqları bədii nümunələrin sənətkarlıq xüsusiyyətləri, poetikası, bədii təcrübənin davamı və inkişafı, milli gerçəkliyimizin real inikası, milli-mənəvi dəyərlərin ifadəsi, ən başlıcası isə oxucuya təsiri, cəlbetmə və estetik zövq səviyyəsi diqqət mərkəzinə keçir. Dövrün siyasi-ideoloji meyarlarının, ədəbi mərhələ xüsusiyyətlərinin, ədəbi cərəyanlar və digər məsələlərin isə ikinci plana keçdiyinin fərqindəyik. Bu gün yeni nəsillər tarixin ötən əsrlərini varaqlayanda Roma imperiyası və ərəb xilafəti də, Azərbaycan Atabəyləri və monqol hücumları, Çingiz xanın və Əmir Teymurun fatehliyi, Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|