Yazı yazmaq möcüzədir. Gördüklərin, eşitdiyin söh- bətlər, yaddaşında iz buraxmış irili-xırdalı təəssüratlar
Yüklə 4,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ANTONYAN, NAZARETYANLAR, OVANNİSYAN VƏ DERLUQYAN 2008-ci İLDƏ
- MİNA VƏ DİVAR
- HANI BİZİM SİMONİNO SİMONİNİ
- PUTİN MUXTAR
- MARSA KİM UÇACAQ
- BANQLADEŞİN YAŞIDI
- KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR
- Fuad Babayev
128 8.8.8 və … 12-ci ilin 21 fevralında Canik Fayziyevin çəkdiyi “Səkkizincinin avqustu” filmi Rusiya ekranlarına çıxdı. Növbəti 23 fevral bayramı ərəfəsində belə bir film kassa uğuru qazana bilərdi. Ən azı rus silahının növbəti qələ- bəsi ilə nəticələnmiş 5 günlük Rusiya-Gürcüstan müha- ribəsindən bəhs etdiyinə görə… Fayziyevin filmi kassa uğuru qazana bilmədi. 20 mil- yon dollara başa gəlmiş filmin prokatı xərclənən vəsaitin yalnız yarısını qaytarıb. O ki, qaldı 8-ci ilin 8-ci ayının 8-ci günündə başlan- mış müharibədən sonrakı mərhələdə Abxaziya və Cənu- bi Osetiyanın payına düşən uğurlara, burada da vəziyyət ürəkaçan deyil. Bu iki “respublika”nı hələlik yalnız Rusiya, Nika- raqua, Venesuela və Nauru Respublikası (!) tanıyıb. Hər iki “dövlət”in “iqtisadiyyat”ı Rusiyanın sayəsin- də mövcuddur. Cari təqvim ilinin əvvəllərində Dmitri Medvedev 2014-cü ildən etibarən 3 il ərzində Moskva- nın Abxaziyaya və Cənubi Osetiyaya ümumilikdə 6 mil- yard rubl ayıracağı ilə bağlı sənədə imza atıb. Biz sözlə, bu “respublika”lar nə siyasi çəkiyə malik deyillər, nə də iqtisadi. Necə deyərlər, gəlir-filan yoxdur. Olan gəlir də təqribən belə olur. Məsələn, 2013-cü ildə Cənubi Osetiyanın büdcəsində 4,7 milyard rublluq gəlir nəzərdə tutulurmuş. Elə həmin il, Rusiya bu tanınmayan təsərrüfata 4,2 milyard pul xərcləməli olub… Siyasi və iqtisadi potensialı sıfır həndəvərində var- gəl edən bu qondarma respublikalar Rusiyanın nəyinə 129 lazımdır axı? Və yaxud, “bəs yaxşı, Məşədi İbadın nəyi və harası Rüstəm bəyə xoş gəlib ki, əziz qızı, madmazel Gülnazı ona ərə verir?” Bu suala cavab tapmaq elə də çətin deyil. İyun ayının sonlarında Cənubi Osetiya “Donetsk Xalq Respublikası”nı tanıyıb. Özü də bu məsələ ilə bağ- lı qərar “respublika”nın “Təhlükəsizlik Şurası” adlandı- rılan qurumunda müzakirələrdən sonra verilib. Görünən budur ki, düz 6 il bundan əvvəl başlanmış 5 günlük müharibədən sonra, cin şüşədən çıxıb. Bu cini yenidən tutub zərərsizləşdirmək və şüşədəki yerinə qay- tarmaq vaxt alacaq. Amma, müvafiq təhlükəsizlik tədbirlərimiz preventiv olaraq həyata keçirilməlidir. İnanıram ki, elə keçirilir də. www.1905.az 8 avqust 2014-cü il 130 ANTONYAN, NAZARETYANLAR, OVANNİSYAN VƏ DERLUQYAN 2008-ci İLDƏ Bir neçə il bundan əvvəl Rusiyada Humanitar Təhsil Uni- versiteti Federal Cəzaçəkmə Xidmətinin Hüquq və İdarəet- mə Akademiyası ilə birlikdə kompleks tədqiqat həyata keçi- rib. Bu tədqiqatda terror cinayətlərinin motivasiya məsələləri ilə bağlı yeni unikal nəzəri və empirik materialların yer aldığı söylənilir. 2 kitab nəşr edilib bu tədqiqatın materialları əsasında. 2006-cı ildə “Etnik dini terrorizm”, 2008-ci ildə isə “Etnik dini terrorizmin təbiəti” kitabları. Hər iki kitab hüquq elmləri doktoru, professor Antonyanın redaktəsi ilə işıq üzü görüb. 2008-ci ildə Moskvada amerikalı psixoloq Arlin Oderqo- nun “Müharibə” mehmanxanası. Silahlı münaqişələrin psixoloji dinamikası” kitabı çap edilib. Kitabın elmi redakto- ru Rusiya Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun baş elmi işçisi, professor Akop Nazaretyandır. Rus dilinə tərcüməni isə həmçinin Nazaretyan soyadını daşıyan 2 nəfər həyata keçirib. Yenə də 2008-ci ildə “Territoriya buduşeqo” Nəşriyyat evi Uilyam Mak-Nil adlı məşhur müəllifin “Qüdrət uğrun- da. “XI- XX əsrlərdə texnologiya, silahlı qüvvə və cəmiyyət” adlı kitabını nəşr edib. Kİtab nəşriyyatın “Aleksandr Poqo- relskinin universitet kitabxanası” seriyasında işıq üzü görüb. Rus dilinə tərcümə Tiqran Ovannisyanındır. Ön sözü Çikaqo- dakı Nordvestern Universitetindən Georgi Derluqyan yazıb. Vəssalam. www.1905.az 2 dekabr 2014-cü il 131 MİNA VƏ DİVAR Vaxt vardı Türkiyə ilə Suriya sərhəddi dünyada ən yaxşı qorunan sərhədlərdən biri idi dünyada. Çünki Ankara təhlükəsizliyini qorumaq və qaçaqçı- lığı önləmək üçün 1952-ci ildən etibarən Suriya sərhə- dindəki əkin-biçin torpaqlarında 3,5 milyon dönümlük (1 dönüm – 0.1 hektardır) ərazidə eni bəzən 1 kilometrə çatan minalı şərid yaratmışdı. 2003-cü ildə Türkiyə Ottava müqaviləsini imzaladı. Və 2003-cü ildə məlum oldu ki, 51 il ərzində sərhəd kəndlərində yaşayan 3 min adam qolunu ya da qıçını iti- rib bu minalı şəriddə. Və elə 2003-cü ildə, Hafiz Əsə- din ölümündən 3 il sonra 51 yaşlı şəridin ləğvi məsələsi gündəmdə idi. Məlum olmuşdu ki, minaların təmizlən- məsi bu bölgənin kənd təsərrüfatı potensialını əhəmiy- yətli dərəcədə artıra bilər. 350 000 hektarlıq əkin sahəsi zarafat deyil axı. Üstəlik, minalı şəridin öz missiyasını tam yerinə ye- tirə bilməməsi ilə bağlı fikirlər səslənməyə başlamışdı. Heç demə iki ölkənin sərhədində basdırılmış 600 000 mina öz işində imiş, qaçaqmalçılar da öz işində. Suri- ya ilə sərhəddə 2 (!) Kipr adası boyda əkinə yararlı tor- paqların uzun illər istifadəsiz qalmasının vurduğu zərər haqqında çox danışmaq olar. Üstəlik, bu minalar təkcə Suriya ilə sərhəddə basdırılmayıb axı. 2013-cü ilin mayında Türkiyənin müdafiə naziri İs- mət Yılmaz 1 150 297 kvadratmetrlik ərazinin minalar- dan təmizlənməsi barədə açıqlama verib 10 951 minanın zərərsizləşdirildiyini dedi. Və qeyd etdi ki, 2004-2011- 132 ci illərdə 204 türk hərbçisi minaların partlaması üzündən həlak olub, 742 hərbşi isə yaralanıb. Ottava müqaviləsinə görə Türkiyə ötən ilin 1 martına qədər öz ərazisində torpağa basdırılmış minaları təmiz- ləməli idi… Bu gün Türkiyə Suriya ilə sərhəddə beton divar tikməkdədir. 7 tonluq beton bloklar yan-yana dü- zülür. Üstəlik, divarlar Avropada da hörülür. Baş verənlər Fultonda Baltik dənizindən Adriatik də- nizə qədər (Ştettindən Triyestə kimi) uzanan “dəmir pər- də”dən danışan Uinston Çörçillin sağlığında yaşansay- dı, ingilis siyasətçisi bu divarlara nə ad verərdi görəsən? www.1905.az 4 dekabr 2015-ci il 133 HANI BİZİM SİMONİNO SİMONİNİ? Umberto Ekonu hamı tanıyır. Hər halda, onu tanı- maq, oxumaq və ondan öyrənmək istəyən adamların ha- mısı bu italyan yazıçısının yaradıcılığından xəbərdardır. O ki qaldı onu tanımaq istəməyənlərə, onlar bəlkə də heç nə itirməyiblər… Umberto Ekonu oxumaq əslində asan deyil, onun 1-2 il əvvəl işıq üzü görmüş “Praqa məzarlığı” adlı 6-cı ro- manının mütaliəsi isə azərbaycanlı üçün az qala əzabve- rici ola bilər. Niyə? Ona görə ki, Umberto Ekonun 6-cı romanında anti- semitizm məsxərəyə qoyulur. Və Simonino Simonini adlı bir personajın yəhudilərə qarşı törədilmiş dəhşətli soyqırım aktlarına rəvac verən “sənəd”ləri hazırlaması, həqiqətləri saxtalaşdırması haqqında danışılır. Üstəlik, Ekonun təxəyyülünün məhsulu olan Simoni- ni bunu real tarixi şəxsiyyətlərlə təmasda ola-ola (əlbəttə ki, romanın səhifələrində) edir. Və yəhudilərə nifrət edən Simonini fransızların da, almanların da, italyanların da düşmənidir. “Sion müd- riklərinin protokolları”nı uydurduğu iddia edilən Simo- nini az qala bütün insanlara nifrət edir. Bu kitabı oxumaq niyə bizim üçün əziyyətli olmalı- dır? Ona görə ki, dünya ədəbiyyatında azərbaycanlılara qənim kəsilmiş iyrənc erməni millətçisi obrazı yoxdur və ola bilsin heç olmayacaq da. Və bu vahiməli boşluğun 134 əslində bizim üçün nə qədər təhlükəli olduğunu “Praqa məzarlığı”nı oxuyanda çox aydın təsəvvür etmək olar… Yəhudi xalqına qarşı törədilmiş dəhşətli soyqırımı hamı pisləyir. Ağlı başında olan adamların hamısı holo- kostun bəşəriyyət əleyhinə misli-bərabəri görünməmiş cinayət olduğunun fərqindədirlər. Buna baxmayaraq, ola bilsin unutmağa meylli adamları məlumatlandırmaq məqsədilə Simonino Simoninilər – təkcə yəhudiləri de- yil, bütün insanları yer üzündən silmək niyyətli “qəhrə- man”lar yaradılır… Təcrübə məqsədilə 13 yaşlı azərbaycanlı uşağın də- risini diri-diri soyub onun neçə dəqiqə yaşayacağını müəyyənləşdirən, üstəlik bu barədə öz kitabında (!) ya- zan Zori Balayan və onun kimi iyrənc erməni cəllladla- rının obrazları da dünya oxucusu üçün maraqlı ola bilər. Dünyada az qala yeganə monoetnik dövlətin – tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaradılmış Ermənistanın uzaq və yaxın tarixində o qədər belə personajlar var ki. Özü də Simoninidən fərqli olaraq tam real personajlar. Bəs bu personajlar nə vaxt dünya ədəbiyyatına gələ- cək? Bəlkə, bu personajları dəvət etmək lazımdır? Necə bilirsiniz? www.1905.az 7 yanvar 2016-cı il 135 PUTİN MUXTAR Qahirədə yaşayan Muxtar soyadlı jurnalistin oğlu olub. Və ata oğluna Putin adını qoyub. Beləliklə, bu gündən etibarən Misirdə Putin adlı, Muxtar soyadlı bir körpə böyüyür… Südəmər Putinin atasından uşağa niyə Vladimir adını qoymadığını soruşan tapılıb. Gənc ata sualı cavablandıraraq deyib ki, dünyada yüzlərlə Vladimir var, amma Putin cəmi bir nəfərdir. Bu cavabın orijinallığı və sərhəd tanımayan məntiqi yersiz sualı verən adamı təqribən “Putin atalı-analı böyüsün, toyuna gələk” parametrli arzu səsləndirməyə məcbur edib. Bu yaddaqalan hadisə haqqında xəbəri günorta vaxtı yayan fontanka.ru saytı hadisənin 12 saat əvvəl baş verdiyini qeyd edib. Demək, balaca Putin dünyaya ya Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günündə gəlib, ya da bu günün astanasında. Və Suriyanın Kobani şəhərindən olan 3 yaşlı Aylan Kür- dinin cansız cəsədinin Bodrum çimərliyində aşkar edildiyi 3 sentyabr 2015-ci il tarixindən 9 ay sonra…. Düzü bilmirəm, Aylanı xatırlayan varmı? Böyük Britaniyanın Lesterşir qraflığından olan 4 yaşlı Madlen Makken 2007-ci ilin mayında Portuqaliyada, ailəsi ilə istirahət edərkən yoxa çıxdı. Madlenin axtarışları hələ də davam edir… Xocalı soyqırımında 63 uşaq öldürülüb, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirib. 26 uşa- ğın taleyi bu günə kimi məlum deyil. Bəlkə doğrudan da düz eləyib Muxtar soyadlı qahirəli jurnalist? Necə bilirsiniz? www.1905.az 1 iyun 2016-cı il 136 MARSA KİM UÇACAQ? Tesla Motors və SpaceX adlı iki məşhur qurumun rəh- bəri İlon Mask bildirib ki, onun kosmik kompaniyası artıq 2025-ci ildə insanın Marsa uçmasını təmin edə biləcək. Kosmik gəmi 2024-cü ildə yola düşəcək, 2025-ci ildə də çatacaq dördüncü planetə… Əgər cənab Mask vədinə əməl edə bilsə, cəmi 9 ildən sonra Marsın “fateh”lərinin adları vaxtilə rəhmətlik Yuqi Qaqarinin adı çəkilən qədər hallandırılacaq… İyunun 15-dən Azərbaycanda yay turizm mövsümünə start verilir. “Bizim yol” qəzeti yazır ki, Xaçmaz rayonundakı Nab- ran qəsəbəsində yerləşən “Palma” İstirahət Mərkəzinin nü- mayəndəsi Azərbaycanda yay turizm mövsümünə start veril- diyi gündən sonra qiymətlərin bahalaşacağını bildirib: “Bir nəfər üçün yer 50 manatdır. İyunun 15-dən etibarən bu qiymət 60 manata olacaq. Bu qiymətə yalnız səhər yeməyi daxildir. Gündə üç dəfə yemək bir nəfər üçün 100 manatdır. Mərkəzdə iki hovuz, attraksionlar və diskoteka fəaliyyət göstərir”. Qəzetdə ölkəmizin başqa gəzməli, görməli yerlərində istirahət etmə qiymətləri də var… Batumifun.com saytı yazır ki, iyun ayında Gürcüstanın Batumi şəhərində bir insan 8 gün dincəlmək üçün cəmi 195 dollar ödəyə bilər. Qiymətə aeroportdan transfert, oteldə yaşama, səhər yeməyi və Batumidə yaxtada axşam gəzin- tisi xərcləri daxildir. Görəsən İlon Mask kimi uçurdacaq Marsa? Çox maraqlıdır. www.1905.az 2 iyun 2016-cı il 137 BANQLADEŞİN YAŞIDI 71-ci ildə anadan olmuşam. 1971-ci ildə. Ömrümün 46-cı ilini yaşayıram. Və yaş üstünə yaş gəldikcə həm də 60-cı illərin sonlarında və 70-ci illərin əvvəllərində bu fani dünyaya təşrif buyurmuş insanları- mız haqqında düşünürəm. Mənsub olduğum nəsil haqqında. Bu nəslin, həyatda olanları 50-ni aşırmağa doğru gedən nəslin bəxtinin gətirməməsi haqqında çox eşit- mişəm. Amma bilirəm ki, buna bənzər fikirlər az qala bütün nəsillər haqqında deyilib. Həm də ona görə ki, in- san həyatı həmişə və əsas etibarilə itirilmiş imkanlardan ibarət olur... Qorbaçovun “perestroyka” prosesi başlayanda biz yeniyetmə idik. Berlin divarı uçurulanda mənim 18 yaşım vardı. (Çox sonralar, 2003-cü ildə birinci və yəqin ki, sonuncu dəfə Berlində oldum və məşhur divarın turistlərin şəkil çək- dirmələri üçün saxlanılmış hissəsini gördüm. Həmin his- sənin üzərində gərək ki, “Mersedes” ulduzlu “Trabant” şəkli vardı, bir də Leonid İliçlə Xonekkerin lazım ola biləcəyindən xeyli artıq həvəslə öpüşmələrinin şəkli.) Sonra da 20 yanvar gəldi...Bakıda deyildim. Təhsil aldığım uzaq Rusiya şəhərində Azərbaycan tələbələrinin yürüş-mitinqi də yadımdadır, 24 yanvarda Bakıya uçan boş təyyarə də. Və köhnə “Moskviç” sürücüsünün 20 yanvara keçən gecə baş verən dəhşətlərdən danışması, asfaltın üzərinə düzülmüş qərənfillər... 138 Müstəqil olduq! Üçrəngli Bayrağımızın başımız üstə dalğalanması qədər fərəhləndirici nə ola bilər? Müharibə gedirdi. Bakıdan bir neçə yüz kilometr qərbdə və həm də elə bil ayrı planetdə gedirdi bu mü- harbə. Və insanların şəhid ölümü ilə dünyanı tərk etmələri başladı adiləşməyə. Doğrudur, biz həyatdayıq. Amma şəhid məzarlarında uyuyan bizimkilər də çoxdur. Müharibə, indi ona bəzən Birinci Qarabağ müharibə- si deyirlər, başlayanda bizimkilər 20 yaşın astanasında idilər. Və elə o yaşda da qalanlarımız oldu. Azərbayca- nın çox yerində şəhidlərimizin uyuduğu xiyabanlar var. Başdaşlarındakı doğum tarixlərinə nəzər salsanız görə- cəksiniz... Mən də o yaşdayam... Bu yaxınlarda Salman Rüşdinin “Gecəyarı doğulan- lar” romanını oxudum və bildim ki, Banqladeş yaranan ildə doğulmuşam. Banqladeşin də çətinlikləri çoxdur. Bilməmiş olmaz- sınız. Məsələn, Vikipediyada yazılıb ki, əhalisinin sayı- na görə 8-ci yerdədir dünyada bu ölkə, ərazisinə görə də 92-ci yerdə. Elə bu iki fakt öz-özlüyündə o qədər çətin- liklərdən xəbər verir ki. Arzular və imkanlar heç də həmişə üst-üstə düşmür. Rəhmətlik Qaydayın filmindəki tost yadınızdadır da? www.1905.az 1 avqust 2016-cı il 140 “Banqladeşin yaşıdı”nın möcüzəsi ....................... Sonsuz maşın «şou»muz ...................................... Sürüşdürmə “epidemiya”sı başlasa ...................... Sosial liftiniz işləyir? ........................................... “Kiçik toy”dan geçikmiş “reportaj” ..................... Toponimik təklif ................................................... Mali malı ............................................................... Metro “adam”ı ....................................................... Potensial poliqlotlar ölkəsi ................................... Kim kimdir? ......................................................... Rüşdikimilər ......................................................... Neoqarğışlar .......................................................... Doqquzmərtəbəli evin doqquzuncu mərtəbəsi ..... Gündüz müəllim üçün hədiyyə ............................ Nə Fukuyama haqlı çıxdı, nə də Hantinqton?! ......... Əvvəlcə digital-first, sonra da digital-only ............ 7 ............................................................................ 2500 metrlik körpünün imici ............................. İtaliyada ildə bir dəfə, bizdə hər gün?! ............... Yerin qiyməti ........................................................ Oğlanın evi varmı? .............................................. 6 232 099 ............................................................... Ağıllı adamlar necə pul qazanırlar ...................... Vaşinqton və Tomsk ............................................. Əskinas məsələsi ................................................. 5 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR 141 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 110 Mübarizin arzusu ................................................ Feysbukabad ......................................................... Kredit tarixçəmiz ................................................. Filip Kirkorov ..................................................... Perpetuum mobile ................................................ Hippokrat üçün tapmaca ...................................... Toy olsun, bayram olsun…................................... Zəmanəmızın Staxanovu ....................................... Skaner bolluğu ..................................................... Uqo və Bəşər ......................................................... 132 000 000 .......................................................... Futbolçunun 23 yaşlı xanımının bilmədikləri ...... Nesbö və Myusso yoxluğu .................................. Gediş haqqı ........................................................... Şeyx Nəsrullah – 2013 ........................................ “Opel” sürücüsünün qoçaqlığı ........................... SMS xəbərləri ....................................................... “Dərsanə” nağılları ............................................... Manhettenə doğru, irəli?! ................................... Qarabağ arzuları .................................................... Bizim moydodırlar .............................................. 154 - 66 = 88 ......................................................... Mənsur odalar ...................................................... “Cihad” kitabı və üzü tüklü gənc ......................... Balta ...................................................................... Status məsələsi ..................................................... Monopoliya “oyun”u ........................................... 142 Bəşər və bəşəriyyət .............................................. Oda fiyatları ......................................................... Salustiano Sançes-Blaskesin sirləri ..................... Peganum harmala və inkişaf ............................. İxracat imkanlarını artırmaq imkanı .................. Nyusmeyker Balabəy ........................................... AA ......................................................................... Erməni dilli Azərbaycan kitabı haqqında yazı ..... 8.8.8 və … ............................................................. Antonyan, Nazaretyanlar, Ovannisyan və Derluqyan 2008-ci ildə ..................................... Mina və divar ...................................................... Hanı bizim Simonino Simonini? ........................ Putin Muxtar ......................................................... Marsa kim uçacaq? .............................................. Banqladeşin yaşıdı ............................................... 112 114 116 118 120 122 124 126 128 130 131 133 135 136 137 Fuad Babayev BANQLADEŞİN YAŞIDI Məsul redaktor Gündüz Nəsibov Bədii redaktor Mətanət Babayeva Texniki redaktorlar Təmkin Məmmədli Dadaş Musayev Dizayn və səhifələnmə Elviz İsmayilov Fuad Babayev 1971-ci ildə Bakıda anadan olub. 1992-ci ildə Sankt-Peterburq Dövlət Uni- versitetinin fəlsəfə fakültəsini bitirib. Siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktorudur. 2015-ci ildə “Əməkdar jurnalist” fəxri adına layiq görülüb. fuadbabayev@rocketmail.com BANQLADEŞİN YAŞIDI Yüklə 4,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|