Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
KİNDÎ METAFİZİĞİ 65 Kuşkusuz bu tavır, metafiziğin daha sonra Fârâbî’nin Risâle fî a râ- zi’l- akîm adlı eserinde özetle ifade edilecek ve İbn Sînâ’nın Kitâbu’ş- ifâ Metafizik adlı eserinde zirveye dönüşecek metafizik tasvirinin bir parçasını oluşturur. Çünkü metafiziği bir tür “ilahiyat” (teoloji) olarak tasarlar. Nite- kim Kindî metafiziğin konusunu maddeyle ilişkili olmayan, harekete konu olmayan, akılla kavranabilen ve tahayyülde misali bulunmayan mevcutlar olduğunu söyler. Nitekim Aristoteles’in eserlerini tanıtmayı amaçladığı ri- salesinde onun Metafizik kitabındaki amacını kendi metafizik kavrayışı doğrultusunda yorumlar: Maddeyle kâim olmayan ama maddeyle birlikte var olan şeyler ile maddeyle ilişkili olmayan ve onunla birleşmeyen şeyle- ri ayrıştırmak, Allah’ın birliği, güzel isimleri, bütün mevcutların fâil ve gaye illeti olduğu, bütünün tanrısı olduğu, kusursuz yönetimi ve tam hik- metiyle bütünün yöneticisi olduğunu açıklamak. 25 Bilindiği üzere bu tasvir, bizzat Aristoteles tarafından metafiziğin en gözde kısmı kabul edilen ilahi- yat veya teoloji bölümüne tekabül eder. Bu açıdan bakıldığında Kindî, me- tafiziği, “mevcut olmak bakımından mevcudun bilgisi” olarak değil, “Tan- rı bilgisi” (marifetullah) olarak tasarlar. Fakat ona göre eşyanın hakikatlerini insanın gücü ölçüsünce bilmekten ibaret olan felsefe asıl iti- bariyle İlk İllet’i bilmek kapsamında mülahaza edilmelidir. 26 Bu bağlamda metafizikçi genel olarak felsefî ilimleri tahsil edip Tanrı-âlem ilişkisinin niteliğini ve hudûsa gelmiş âlemdeki nedensel düzeni kavrayan kimsedir. Kaynakça Adamson, Peter. Al-Kindî O ford: O ford University Press, 2007. Kaya. Mahmut. “Kindî ve Felsefesi”. Felsefî Risâleler içinde. çev. Mah- mut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. Kindî. “Fî kemmiyyeti kutubi Aristutalis ve mâ yuhtâcu ileyh fî tahsî- li’l-felsefe”. Felsefî Risâleler içinde. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. ------------. “Fî vahdâniyyetillah ve tenâhî cirmi’l-âlem”. Felsefî Risâleler içinde. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. ------------. Fi’l-Akl, Felsefî Risâleler içinde, çev. Mahmut Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. ------------. “Fi’l-fâili el-hak et-tâm ve’l-fâil en-nâkıs ellezî hüve bi’l-me- câz”. Felsefî Risâleler içinde. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayın- ları, 2014. 25 Kindî, Fî kemmiyyeti kütübi Arist tâlis ve mâ yuhtâcu ileyhi fî tahsîli’l-felsefe, Kindî Felsefî Risâleler içinde (İstanbul: Küre Yayınları, 2014), 284. 26 Bkz. Kindî, İlk Felsefe zerine, 139 vd. İleride vahdet-i vücûdcu sûfîler de benzer şekilde metafiziğin konusunu Tanrı olarak belirlediklerinde, bütün insanî yetkinlik sürecini “marifetullah” kapsamında değerlendireceklerdir. DİYANET İLMÎ DERGİ · CİLT: 54 · SAYI: 2 · NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018 66 ------------. “Fi’l-fesefeti’l-ûlâ”. Felsefî Risâleler içinde. İstanbul: Küre Ya- yınları, 2014. ------------. “Fi’l-hudûd ve’r-rusûm”. Felsefî Risâleler içinde. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. ------------. “Fi’l-İbâne an sucûdi’l-cirmi’l-aksâ ve tâatihi lillahi azze ve cel- le”. Felsefî Risâleler içinde. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. ÖZ İslâm Felsefesinin ilk filozofu olmaya layık görülen Kindî’nin Yunan felsefesine dair tutumu bütünüyle sempatik bir görünüm arz eder. Eskileri düşünceye kattıkları şeylerden ötürü şükranla anan Kindî’nin felsefesi Platon, Aristoteles ve Yeni Eflatuncu felsefenin izlerini taşır. Bu makalede Kindî’nin İlk Felsefe Üzerine, Akıl Üzerine ve Nefis Üzerine adlı eserleri temel alınarak, onun Antik Yunan felsefi geleneğe yaklaşımı ele alınmaktadır. Bu düşüncelere karşı kendi felsefi tutumu da kısmen dile getirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Kindî, Antik Gelenek, Metafizik, Nefis, Akıl. 2018 · SA YI:2 · SA YF A 67-84 KİNDÎ VE ANTİK YUNAN FELSEFE GELENEĞİ AL-KINDÎ AND ANCIENT GREEK PHILOSOPHICAL TRADITION ABSTRACT The attitude of al-Kindi, considered the first philosopher in the history of Islamic philosophy, towards ancient Greek philosophy appears completely symphatetic. Al-Kindi, who mentions the ancients with gratitude because of their contributions to thinking, bears strong traces of Platonic, Aristotelian, and Neo-Platonic philosophy. This article deals with al-Kindi’s approach to Ancient Greek philosophical tradition based on a study of his various short works, namely On First Philosophy, On the Intellect and On the Soul. It also discusses al- Kindi’s own philosophical stand vis- -vis these ancient traditions. Key words: al-Kindi, Ancient Greek Philoso- phy, Metaphysics, Soul, Intellect EYÜP ȘAHİN DOÇ. DR. ANKARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAK. DİYANET İLMÎ DERGİ · CİLT: 54 · SAYI: 2 · NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018 68 Giriș A ntik Yunan’dan Arapçaya tercüme edilen eserlerin mahiyeti üzerine yapılan çalış- malar bu eserlerin büyük oranda bilimsel ve bilimsel eserlere nispetle daha az oranda felsefî eserler olduğunu göstermektedir. 1 Bu çalışmalar, astrolojiden simya ve diğer mistik bilimlere; arit- metikten geometri, astronomi, müziğe ve bunlara ilaveten Aristoteles felsefesinin bütün alanlarına uzanan geniş bir yelpazede çeşitlenmiş bilimsel ve felsefî eserler şeklinde iki grup olarak mütalaa edilebilir. Sözü edilen felsefî eserler, Galinos (Ga- len)’in tıbba dair eserleri, Euclydes (Öklid), Pto- lemy (Batlamyus) ve diğerlerinin astronomi ve matematiğe dair eserleri gibi bilimsel pek çok eserlerin sayısına oranla, tercüme edilen eserlerin küçük bir parçasını oluşturmaktaydı. Dimitri Gu- tas’ın tespitiyle, Kühn’ün hazırladığı Galen’in bü- tün yapıtlarının ve Berlin Akademisi’nin yayına hazırlamış olduğu Aristoteles üzerine Yunanca yorumların ki bu kısım çevrilmiş kitapların olduk- ça cüzi bir bölümünü oluşturmaktaydı, yetmiş dört büyük ciltte toplandığı göz önünde bulundu- rulursa, çevrilen malzemenin boyutları ve dolayı- sıyla girişimin azameti çok daha iyi anlaşılır. 2 Bilimsel ve felsefî ağırlıklı tercümeler iki guru- bun himayesinde yürütülmekteydi. Abbasîler ida- 1 Peter, Adamson, “Kindî ve Yunanca Felsefe Geleneği- nin Kabulü”, İslâm Felsefesine Giriş, ed. Peter Adam- son, Richard Taylor, çev. M. Cüneyt Kaya (İstanbul: Küre Yayınları, 2008), 35; Dimitri, Gutas, unanca Dü- şünce Arap a Kültür, çev. ütfü Şimşek (İstanbul: Ki- tap Yayınevi, 2003), 15. (Eser bundan sonra unanca Düşünce olarak kısaltılacaktır.) 2 Gutas, unanca Düşünce, 15. Gutas, bu düşüncesini C. G. Kühn’ün laudii Galeni opera omnia adlı eserinin 1. Dipnotunda (20 cilt, eipzig, 1821-33) künye ile ver- mektedir. Ayrıca Gutas, bu dizilerde yayınlanan Yunan- ca yorumların tamamının Arapçaya çevrilip çevrilmedi- ğinin bilinmediğini, Arap bibliyografyacıların Yunanca- da mevcut olmayan başka yorumlara yaptıkları atıfların fazlalığının aradaki farkı ortaya koyduğunu düşünmek- tedir. Bu düşünce için bkz. unanca Düşünce Arap a Kültür, 189. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|