KİNDÎ VE ANTİK YUNAN FELSEFE GELENEĞİ
83
Kindî. “Risâle fî Hudûdi’l-eşyâ ve Rusûmihâ”
nşr. ‘Abdu’l-emîr.
el-Mustalahu’l- felsefî ınde’l
- Arab. Kahire: 1989.
------------.
“Fi’l-Fâ‘ili’l-Hakki’l-Evveli’t-Tâm”,
Felsefi Risâleler içinde,
İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
------------.
Resâilu’l-Kindî el-Felsefiyye. nşr. Abdu’l-hâdî Ebû Rîde. Dâ-
ru’l-fikri’l-‘Arabî, 1951.
------------.
“Fi’l-Hîleti idef‘il- Ehzân”
, Felsefî Risâleler içinde, İstanbul:
Klasik Yayınları, 2014 (ss. 295-313).
------------.
“Fi’n-Nefs-i Muhtasar”,
Felsefî Risâleler içinde, İstanbul: Kla-
sik Yayınları, 2014.
------------.
“Risâle fi’l-‘Akl”,
Felsefî Risâleler içinde, İstanbul:
Klasik Ya-
yınları, 2014.
Philoponus.
A ainst Proclus n The Eternity f The orld, İngilizce
çev: Michael Share, ondon: Duckworth, 2004.
Platon. “Phaedo”,
Plato omplete orks içinde. ed. ohn M. Cooper.
İndianapolis Cambridge: Hackett Publishing Company, 1997.
Rashed, R. “Problems of the Ttransmission of Greek Scientific Thought
into Arabic: E amples from Mathematics and Optics”.
istory of Sciences
27 (1989).
Rosenthal, Franz. “Al-Kindi and Ptolemy”.
Studi rientalistici n no-
re Di Gior io evi Della ida 2 (1956).
Şahin, Eyüp.
Sud r-K ken ve Süre A ısından Karşılaştırmalı ir ak-
laşım. Ankara: Yayınevi Yayınları, 2017.
Şulul, Cevher.
Kindî Metafizi i, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
Üsûlûcyâ-
Aristoteles’in Teolo isi, İnceleme ve çev. Cahit Şenel. Ankara:
TÜBA Yayınları, 2017.
ÖZ
İslâm düşüncesinde mûsikîye dair eserleri günümüze
ulaşan ilk müellif Kindî’dir (ö. 252/866 ). Filozof,
mûsikî ile ilgili
on adet eser telif etmiş, ancak dört
tanesi günümüze ulaşmıştır. Onun düşünce sisteminde
mûsikî, kosmosun bir ifadesidir. Ona göre âlemde
mükemmel bir düzen vardır. Kindî, âlemin mükemmel
düzenini tek bir şahıs gibi düşünerek insan organizması
ile mukayese etmektedir.
Kindî, âlemdeki mükemmel düzen ile mûsikîdeki
seslerin uyumu arasında bir ilişki kurmuş, mûsikî
âletlerinin özelliklerini ve mûsikî sanatına özgü
ritim, nağme gibi kavramları kozmolojiden,
yani gök cisimlerinden, maddî âlemden ve insan
organizmasından birtakım örneklerle açıklamıştır. Bu
makalede onun düşünce
sisteminde müzikal seslerle
âlemdeki düzen arasındaki kurduğu ilişki ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kindî, Müzik, Kozmik Düzen,
Âlem.
2018
·
SA
YI:2
·
SA
YF
A 85-108
KİNDÎ’NİN DÜȘÜNCE
SİSTEMİNDE MÜZİKAL
SESLERLE ÂLEMDEKİ DÜZEN
ARASINDAKİ İLİȘKİ
THE RELATIONSHIP BETWEEN
MUSICAL SOUNDS AND
COSMIC ORDER IN THE AL-
KINDÎ’S THOUGHT SYSTEM
ABSTRACT
The first author whose
works related to music
in the Islamic thought
are
available today is
al-Kindî. The philosopher
wrote ten books on
music; however, only four
of them have reached the
day. Music is the way
cosmos e presses itself
according to Kindî’s
system of thought.
According to him, the
universe has a perfect
order.
He also considers
the universe like a human
being and compares it to
human organism.
Kindî has established
a relationship between
the perfect order in
the world and the
harmony of the sounds
of
music and e plains
the characteristics of
music instruments and
concepts such as rhythm
and tune uni ue to music
art through cosmology,
namely celestial bodies,
material artifacts and
human organisms. In
this article,
the relation
between the musical
voices and the order
in the world will be
discussed in his system of
thought.
Key words: al-Kindî,
Music, Cosmic Order,
Universe.
HATİCE TOKSÖZ
DOÇ. DR.
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAK.
DİYANET İLMÎ DERGİ
·
CİLT: 54
·
SAYI: 2
·
NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
86
Giriș
S
esleri kulağa hoş gelecek tarzda tertîb et-
mektir.” şeklinde tanımlanan müziğin
İlkçağ’dan itibaren hem bir sanat hem de
tedavi yöntemi olarak
hep var olduğu bilinmekte-
dir. Belirli düzen kurallarına dayanan müzikte
esas olan ahenktir. Nitekim müziğin sesler arasın-
daki ilişki ve seslerin uyumlu kullanılışına dayan-
dığı görülmektedir. Bu niteliği sebebiyle de müzi-
ğin insanın ruhî yapısı üzerine etkisi bir hakikattir.
Ancak müzikteki bu ahenk ve uyum onu kosmo-
zun bir ifadesi şeklinde de düşünülmesine sebep
olmuştur.
Yunan felsefesinde kosmoz, düzen manasına
gelmektedir. Söz konusu bu düzen ile âlemdeki eş-
siz nizam kastedilmektedir. Âlem hakkında sözü
edilen bu düzen, aynı zamanda mûsikîdeki sesler
arasında da söz konusudur. Dolayısıyla mûsikîdeki
uyum (harmona) ile âlemdeki düzen arasında bir
bağlantı kurulabilir. Konuyla ilgili olarak bazı filo-
zofların mûsikî nağmelerinin âlemdeki ahenkle,
ruhânî ve hatta tabiî varlıklarda yaygın olan ilâhî
yönetimle ilişki kurdukları göze çarpmaktadır.
Meşşâî felsefenin kurucusu ilk İslâm filozofu
unvanına sahip Kindî’nin düşüncesinde mûsikî
önemli bir yere sahiptir. Filozof, mûsikî
ile ilgili
birçok eser kaleme almış, fakat bunların büyük bir
kısmı günümüze kadar ulaşmamıştır. Günümüze
ulaşmış bulunan risâlelerinden Kindî’nin mûsikî
anlayışı üzerinde Pythagoras (M.Ö. 570-495) ve
Platon’un (M.Ö. 427-347) konuyla ilgili düşünce-
lerinin etkili olduğu anlaşılmaktadır. Onun mûsikî
düşüncesinde Pythagoras ve Platon ekollerinin
tesiriyle müzikal seslerle sayılar, gök cisimleri ve
hatta kozmik düzen arasında güçlü bir ilişki göze
çarpmaktadır.
Bu çalışmada, ilk olarak,
mevcut eserlerinden
ve özellikle mûsikî ile ilgili günümüze ulaşmış
risâlelerinden hareketle Kindî’nin mûsikî hakkın-
daki düşünceleri İlkçağ filozofları ve İhvân-ı Safâ
ekolü ile mukayeseli bir şekilde ele alınacaktır.
Ardından da filozofun, mûsikîye dair ortaya koy-
“