Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication



Yüklə 4,8 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə45/106
tarix17.11.2018
ölçüsü4,8 Mb.
#80181
növüYazi
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   106

KİNDÎ’NİN DÜȘÜNCE SİSTEMİNDE MÜZİKAL SESLERLE ÂLEMDEKİ DÜZEN ARASINDAKİ İLİȘKİ
105
geniş bir şekilde yer almaktadır. İslâm filozoflarının düşünce sistemlerinde
Ay üstü ile Ay altı âlem arasında bir ilişki mevcuttur ve söz konusu bu ilişki
de  âlemin  bir  bütünlük  oluşturmasının  neticesi  olarak Ay  üstü  âlemdeki
hareketlerin  Ay  altı  âlemdeki  değişimleri  etkilemesi  şeklinde  ortaya
çıkmaktadır. Konuyla ilgili olarak İhvân-ı Safâ, feleklerin dönmesi, geze-
genlerin hareketlerinin kevn ve fesâd âlemindeki oluş ve bozuluşun nedeni
olduğu  görüşündedir.  Bu  bağlamda  da  gök  cisimleri,  büyüklüklerine  ve
hareketlerinin hızlı ve yavaş olmasına bağlı olarak ve hatta unsurlar âlemi-
ne yakınlık ve uzaklığı sebebiyle Ay altı âlemindeki varlık üzerinde farklı
derecelerde etki eder. İhvân-ı Safâ, zikredilen bu etkiyi mûsikîdeki nağme-
lerin  onu  dinleyen  insan  üzerinde  enstrüman  tellerinin  kalın  ve  inceliği,
uzun ve kısalığı, vuruşların yavaş veya hızlı oluşuna göre etkisiyle muka-
yese eder.
82
Benzer şekilde Kindî de Risâletü’l-Kübrâ’da mûsikînin dinle-
yenler üzerindeki mükemmel tesirinin ancak, udun tellerinin belli oranlar-
da  sıkılıp  gevşetilmesi  suretiyle  muntazam  bir  şekilde  düzenlenmesi  ve
nağmelerin ahenkli olmasına bağlamaktadır.
83
Gerek Kindî’de gerekse İh-
vân-ı Sâfâ’nın düşüncesinde yer alan mûsikî ile Ay üstü âlem ilişkisi, ger-
çekte semavî cisimlerin kevn ve fesâd âlemindeki olaylar üzerindeki etki-
sinin bir yansıması şeklinde de düşünülebilir. Zikredilen bu düşünce aynı
zamanda Ay altı âlemde cereyan eden hayır ve şer gibi birtakım olayların
da semavî cisimlerin ve onların hareketlerinin neticesinde olduğu kabulü-
nü gerektirir. Bu yüzden İhvân-ı Safâ da birtakım üzüntülerin giderilmesi
ve mutlu bir hayatın idamesi için mûsikînin kullanılmasının önemli olduğu
üzerinde durmaktadır. İslâm sûfî düşüncesinde ise semavî cisimler ile mû-
sikî arasındaki ilişki, semavî cisimlerin unsurlar âlemine etkisinden çok,
insan nefsi ile semavî nefisler arasındaki irtibata dayandırılması neticesin-
de ortaya çıkmaktadır.
84
Sonuç
Katharsis ve harmonia kelimelerinin manasından hareketle sesler ara-
sındaki ilişkinin ve seslerin uyumlu kullanılışının ifadesi olan mûsikî, bir
taraftan kosmozdaki düzeni anlatmasıyla, diğer taraftan da hem bir sanat
hem de bir tedavi yöntemi olarak insanın ruhî yapısı üzerindeki etkisiyle
incelenmiştir. İlk olarak İlkçağ’da, Pythagorasçı felsefede, gökteki yıldız-
ların  dairesel  hareketleri  gözlemlenerek,  bunların  muhteşem  bir  ahenk
oluşturduğu sonucuna ulaşılarak, söz konusu bu ahengin de müzikal sesler-
82
Enver Uysal, İhvân-ı Safa Felsefesinde Tanrı ve  lem (İstanbul: MÜ, İFAV Yayınları,
1998), 137-138.
83
Kindî, “er-Risâletü’l-Kübrâ fi’t-teellîf”, 123-125.
84
Ömer  Türker,  “el-Mebdeü’l-Metâfizîkî  li’l-mûsika’s-Sûfiyye”,  Tarâik  ve  Rakâik
içinde, Tilimsan, Cezayir 2006, 38.


DİYANET İLMÎ DERGİ  
· 
 CİLT: 54  
· 
 SAYI: 2  
· 
 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
106
le ortaya çıktığı düşünülmüştür. Daha sonra da mûsikînin Yunan filozofla-
rından Platon ve Aristoteles’in eserlerinde insanın ruhî yapısı üzerindeki
etkisi sebebiyle bir tedavi aracı olarak kullanıldığı söylenmiştir.
İslâm  dünyasında  özellikle  Meşşâî  felsefeye  mensup  Kindî  de
Pythagorasçı felsefenin etkisiyle müzikal seslerle sayılar, gök cisimleri ve
hatta kozmik düzen arasında güçlü bir ilişkinin var olduğu fikrini ortaya
koymuştur. Filozof, mûsikî hakkında yazmış olduğu eserlerinde hem mû-
sikî aletlerinin özelliklerini hem de mûsikî sanatına özgü ritim, nağme gibi
birtakım kavramları kozmolojiden, başka bir ifadeyle gök cisimlerinden,
oluş ve bozuluş âlemindeki varlıklardan ve insanın ruhî ve tabiî yapısından
çeşitli örneklerle mukayese ederek açıklamıştır.
Sonuç olarak mûsikî ilmiyle ilgili kendine özgü yorumlar yapan Kindî,
İhvân-ı Safâ gibi mûsikî ilminde Pythagorasçı felsefenin İslâm dünyasında
temsilcisi konumunda yer almakla birlikte, gerek yazmış olduğu eserleriy-
le gerekse mûsikî sanatına kazandırmış olduğu ilmî terimlerle mûsikî sana-
tında oldukça önemli bir konumda bulunmaktadır.
Kaynakça 
A.  alande. Mevsuatu  alande el-Felsefiyye  Arapça’ya trc. Halil Ah-
med Halil. Beyrut: Menuratu Uveydat, 1996.
Aristoteles. G kyüzü  zerine. trc. Saffet Babür. Ankara: Dost Yayınları,
1997.
------------.
Metaphysica.  Works  of Aristotle  içinde,  İng.  trc.  W.  D.  Ross.
O ford at the Clarendon Press, 1954.
------------.
Ruh  zerine. trc. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa Yayınları, 2001.
Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversi-
tesi Yayınları, 2008.
Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları, 2002.
Cevizci, Ahmet. Felsefe S zlü ü  İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
Cürcânî,  Seyyid  Şerif.  Kitabu’t-Ta’rîfâ   nşr.  Abdurrahman  Umeyra.
Beyrut: 1987; Türkçe trc. Arap a-Türk e Terimler S zlü ü. trc. Arif Erkan.
İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
Çağrıcı, Mustafa. “Âhenk”, Türkiye Diyanet  akfı İslâm Ansiklopedisi 
I: 515-516. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
Çetinkaya,  Yalçın.  İhvân-ı  Sâfâ da  Müzik  Düşüncesi.  İstanbul:  İnsan
Yayınları, 1995.
Devellioğlu, Ferit.  smanlıca-Türk e Ansiklopedik 
at  Ankara: Ay-
dın Kitabevi, 2005.
Fârâbî.  İhsâ ul- l m   nşr. Ali  Bu  Mülhim,  Beyrut:  Dâr  ve  Mektebe-
tü’l-Hilâl, 1996


Yüklə 4,8 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   106




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə