Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication



Yüklə 4,8 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə55/106
tarix17.11.2018
ölçüsü4,8 Mb.
#80181
növüYazi
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   106

KİNDÎ’DE KLASİK PSİKOLOJİ VE TEMEL PROBLEMLERİ
129
nülmesine yol açmıştır. Çağdaş zihin felsefesi çalışmaları da klasik söy-
lemden devraldığı bu mirası, zihin tasavvuru üzerinde yoğunlaştırmış ve
bu konuda da oldukça verimli neticelere ulaşmıştır. Ama zihin, bilinç ya da
ruh düzleminde mesele ne kadar tartışılırsa tartışılsın son tahlilde kavram-
ların ve zihinsel aktivitelerin neliği probleminin doğrudan zihin felsefesini
diğer disiplinlerden daha çok ve daha temelde metafizikle ilişkilendirme-
si,
10
aslında Aristocu felsefe tanımlamasında metafiziğin neden ilk felsefe
olduğu tezini ya da paradigmasını oldukça haklı ve gerekçelendirilmiş kıl-
maktadır.
. . Nefs Teleolo isinde Metafiziksel Öz
Bu kısım Kindî’ye dair yapacağımız açıklamaların hem epistemolojik
ve hem de daha temelde ontolojik alt yapısını oluşturmaya matuftur. Bu
sebeple daha fazla aksiyolojik açıdan değer vermemiz gerekir. Gaye neden,
Aristocu metafiziğin en fazla kafa yorduğu ve diğer metafiziksel açıklama-
larında bu eksen etrafında yine Aristo tarafından sıkı eleştiriye tabi tutul-
maktadır. Çünkü amaç neden İyi olanı ifade eder
11
ve tabiattaki her türlü
değişim en iyiyi bulma ereği ile varlığa gelir
12
ve amaç en üstün İyi’dir.
13
 
Eski Grekçe’de telos kavramı, teleolojinin de temelini oluşturur. Oldukça
zengin içeriğe sahip olan terim, temelde kemale erme, son, gaye, hedef gibi
anlamlara  gelir.
14
 Kavram, Anaksagoras,  Platon  ve Aristoteles’te  tematik
içeriğini bulur; ama sistematik içerik, kavrama kendi metodolojisinde bek-
lenilenin  ötesinde  çok  temel  anlamlar  yükleyen Aristo’nun  literatüründe
bulunmaktadır.
15
 Kozmolojinin,  kelime  anlamı  itibariyle  de  düzen  ifade
ettiğini ve bu düzenin de iyi ve En Üstün İyi için evrileceğini ve bu evril-
me, erekselliğini de kendi teleolojisi bağlamında yapacağını klasik metafi-
ziğin imkânları doğrultusunda rahatlıkla savunabiliriz. Tabiatın işleyişine
nousun/aklın yön verdiği bir kozmolojik sistem de
16
nefsin bu yön verişten
uzak kalması beklenemez ki böyle bir durum yaşansaydı, ontolojiden bir
kozmolojik yapı olarak söz edilmesi ne kadar rasyonel olabilirdi.
Platoncu tanımlamada nefsin ya da ruhun sahip olduğu metafiziksel öz,
ruh ve beden bağlamında en keskin ifadesi ve ayrımı ile Phaidon diyalo-
ğunda kendini gösterir. Platon şöyle der:
10 
erome A. Shaffer,  ihin Felsefesi, çev. T. Koç (İstanbul: İz Yayınları, 2005), 22.
11 
Aristoteles, Metafizik, çev. A. Arslan (İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996) , 83
12 
Aristoteles, Metafizik, 89.
13 
Aristoteles, Metafizik, 83; Fizik, çev. S. Babür (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001),
63, 81.
14 
Francis E. Peters, Antik  unan Felsefesi Terimleri S zlü ü, çev. H. Hünler (İstanbul:
Paradigma Yayınları, 2004), 369.
15 
Peters, Antik  unan Felsefesi Terimleri S zlü ü, 370-371.
16 
Peters, Antik  unan Felsefesi Terimleri S zlü ü, 370.


DİYANET İLMÎ DERGİ  
· 
 CİLT: 54  
· 
 SAYI: 2  
· 
 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
130
Ruh, en çok tanrılık olana, ölümlü olmayana, düşünülebile-
ne, yalın olana, dağılmayana, her zaman aynı kalana benzer;
ten de en çok insanlık olana, ölümlü olana, düşünülemeyene,
çok şekilli olana, dağılana, asla kendisinin aynı kalmayana
benzer.
17
Böyle bir metafiziksel öze sahip olan ruhun yöneliminin tanrısallık ola-
cağı da akabinde kendini gösterir. Bu yönelimin, “ruhun kendisine benze-
diği, görülmeyene, tanrılık olana, ölmeyene ve bilgiye doğru giden”
18
ol-
duğunu  söyleyebiliriz.  Bütün  bunlara  erişen  ruhun  kendisi  de
saçmalamaktan, manasızlıktan, korkulardan, yabani sevgilerden ve diğer
bütün  kötülüklerden  kurtulmuş  olur.  Böyle  bir  ruha  sahip  olan  insanın
erenler sınıfına gireceğini haber veren Platon, bu ruhların geri kalan ömrü-
nü tanrısal dünyada geçireceğini haber verir.
19
Özselliği, yönelimi ve eyle-
mi böyle olan bir ruhun arzusunun ölüme gitmek olduğu, yani tenden ay-
rılmak  olduğunu  ve  bunun  da  kelimenin  oldukça  anlamlı  ifadesi  ile
felsefenin ta kendisi olduğunu ifade eden Platon açısından bizim, felsefe-
nin işlevinin daha doğrusu asıl işlevinin özü gereği tanrısal olana yönelmek
olduğu şeklinde bütüncül ve felsefi tutarlılığı kendinde olan bir açıklama
ile karşı karşıya olduğumuzu söyleyebiliriz. Nitekim felsefenin bu tarz bir
açıklaması Kindî tarafından da kabul edilir ve felsefenin nasıl bir etkinlik
olduğu şeklinde bir tanımlama içerisinde kendine yer bulur.
20
Platoncu  ruh  paradigmasını  olduğu  gibi  kabul  eden  Kindî,  nefse  dair
tüm  açıklamalarını  bu  bağlamdan  hareketle  konumlandırır  ve  inşa  eder.
Kindî’nin nefsten anladığı şey, Platon’un ruhtan anladığı şeyin ta kendisi-
dir.
21
Nefsin kendi cevherini Yüce Yaratıcı’nın nurundan aldığını söyleyen
Kindî, bu cevherin ilahî ve nurani olduğu konusunda çok net cümleler ku-
rar.
22
Ancak yapılan Kindî analizlerinde Kindî’nin her felsefi ya da rasyonel
önermeyi ait olduğu dünya görüşün temel önermeleri ile uygunluk arz ede-
cek  şekilde  içkin  bir  okuyuş  sergilediği  genelde  gözlerden  kaçar.  Kindî
Risâle fî’l-İbâne an suc di’l-cirmi’l-aksâ  G klerin Allah’a Secde ve İtaat 
Edişi” adlı yayımlanmış risalesi dışında görebildiğimiz kadarıyla doğrudan
ne  bir  Kur’ân  âyetine ve  ne  de  hadise  göndermede bulunur.  Bu  risalede
kendisine  referansta  bulunduğu  Kur’ân  âyeti,  Rahman  suresinin  (55/6)
“Yıldız ve ağaç secde eder” mealindeki âyettir.
23
Gerek İbn Sînâ gerekse
17 
Platon, Phaidon (Toplu Diyaloglar), çev. S.K. Yetgin, H.R. Atademir (Ankara:Yargı
Yayınları, tsz), 96.
18 
Platon, Phaidon, 97.
19 
Platon, Phaidon, 97.
20 
Kindî, “Tarifler Üzerine”, Felsefî Risâleler, 66.
21 
Kindî, “Nefs Üzerine”, Felsefî Risâleler, 132.
22 
Kindî, “Nefs Üzerine”, Felsefî Risâleler, 131-132.
23 
Kindî, “Göklerin Allah’a Secde ve İtaat Edişi Üzerine”, Felsefî Risâleler, 113.


Yüklə 4,8 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   106




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə