Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication

KİNDÎ’DE KLASİK PSİKOLOJİ VE TEMEL PROBLEMLERİ
143
Kaynakça
Aristoteles. Metafizik  çev. A. Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
------------.
Fizik  çev. S. Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
------------.
Ruh  zerine. çev. Z. Özcan. İstanbul: Alfa Yay, 2001.
Augustinus.  İtiraflar.  çev.  Ç.  Dürüşken.  İstanbul:  Kabalcı  Yayınları,
2010.
Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi  İstanbul: Say Yayınları, 2009.
Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbu’t-Tarîfât. İstanbul: Eski Baskı, 1300 (h).
De Boer, T.  . “ Abu Yusuf Yakup b İshak Al-Kindî”. İslâm Ansiklopedi-
si. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988.
Deniz, Gürbüz. Anlam ve  arlık  oyutuyla İnsan  Ankara: DİB Yayınla-
rı, 2015.
Eco, Umberto.  rta a  Esteti inde Sanat ve Güzellik  çev. K. Atakay.
İstanbul: Can Yayınları, 1999.
Eş’arî, Ebû’l-Hasen. İlk Dönem İslâm Mezhepleri- Makâlâtü’l-İslâmiy-
yîn ve İhtilâfu’l-Musallîn-. çev. M. Dalkılıç, Ö. Aydın. İstanbul: Kabalcı
Yayınları, 2005.
Fârâbî,    Ebu  Nasr.  El-Medinetü’l-Fâzıla   çev.  N.  Danışman.  Ankara:
MEB Yayınları, 2001.
Fehd, Tevfîk “İlm-i Ahkâm-ı Nücûm” TD  İslâm Ansiklopedisi. İstan-
bul 2000.
Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
İbn Manzûr.  isânu’l-Arab  Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2003.
İbn Rüşd. Psikolo i  erhi  Kitâbu’n-Nefs  çev. A. Arkan. İstanbul:  i-
tera Yayınları, 2007.
İbn Sînâ. Kitâbu’n-Necât  tahk. M. Fahri. Beyrut, trz.
Kaya, Mahmut. “Ya’kûb b. İshak Kindî”. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul:
TDV, 2002.
Kindî, Yakup  b.  İshak.  Felsefî  Risâleleri   çev.  M.  Kaya.    İstanbul:  İz
Yayınları, (tsz).
Kutluer, İlhan. “İnsan”. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 2000.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi  Çev. B. Topaloğ-
lu. ed. Y. Ş. Yavuz. İstanbul: Ensar Yayınları, 2015.
Mirandelo,  Pico  Della.  İnsanın  De eri  zerine  S ylev   çev.  .  Özşar.
İstanbul: Biblos Yayınları, 2006.
Peters, Francis E. Antik  unan Felsefesi Terimleri S zlü ü  çev. H. Hün-
ler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
Petrarca, Francesco. “Secretum Meum (İç Dünyam)”.  atıya  n  eren 
Metinler  der. A. Alatlı. Kapadokya: MYO Yayınları, 2010.
Platon. Phaidon (Toplu Diyaloglar). çev. S.K. Yetgin ve H.R. Atademir.
Ankara: Yargı Yayınları, (tsz).

---

DİYANET İLMÎ DERGİ  
· 
 CİLT: 54  
· 
 SAYI: 2  
· 
 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
144
Râzî, Fahruddîn. Tefsîr-i Kebîr  çev. S. Yıldırım, vd. Ankara: Akçağ Ya-
yınları, 1993.
Shaffer,  erome A.  ihin Felsefesi  çev. T. Koç. İstanbul: İz Yayınları,
2005.
Tarnas, Richard.  atı Düşüncesi Tarihi  çev. Y. Kaplan. İstanbul: Külli-
yat Yayınları, 2011.
Ülken, Hilmi Ziya.  yanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. İstanbul: Ül-
ken Yayınları, 1997.
Warburton, Nigel. Felsefeye Giriş  çev. A. Cevizci. İstanbul: Paradigma
Yayınları, 2008.
Wilhelm, Windelband.  istory of Philosophy. New York: Macmillan
Company, 1901.

---

ÖZ
İlk İslâm filozofu olan Yakub b. İshak el-Kindî’nin
düşünsel aidiyeti öteden beri tartışılan bir konu
olmuştur. Kimi İslâm felsefesi yazarları onu Mu‘tezile
etkisiyle hareket eden bir filozof olarak tanımlarken,
kimileri de İslâm Meşşaî geleneğinin ilk savunucusu
olarak nitelemişlerdir. Biz Kindî’nin bu iki anlayışın
tam olarak neresinde durduğunu, belli başlı birkaç
konu çerçevesinde inceleyecek ve filozofumuzun ilmî
birikimi ve özgün fikirlerinin, onu yalnızca bir noktada
konumlandırmaya müsaade etmeyeceğini açıklamaya
çalışacağız.
Anahtar Kelimeler: Kindî, İslâm Felsefesi, Aristoculuk,
Mu‘tezile.
2018
·
 SA
YI:2 
·
 SA
YF
A 145-164
ARİSTOCULUK VE MU‘TEZİLE 
ARASINDA KİNDÎ
AL-KINDÎ BETWEEN 
ARISTOTELANISM AND 
MU’TAZILAH
ABSTRACT
The intellectual sense of
belonging that Ya ub ibn.
Isha  al-Kindi, the first
Muslim philosopher, had
has been subject to much
debate for a long time.
While some authors in Is-
lamic philosophy describe
him as a philosopher
acting under the influence
of the Mu’tazilah, others
consider him the founder
of the Mashai tradition of
Islam. We will e amine
e actly where al-Kindi
stands between the two
schools of thought with
reference to a number of
subjects, and try to sug-
gest that his accumulation
of scientific knowledge
and genuine ideas may
not allow us to position
him at a fi ed place.
Key words: Al-Kindî,
Islamic Philosophy, Aris-
totelianism, Mu’tazilah.
SIBĞATULLAH İĞDE
ARȘ. GÖR.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAK.

---

DİYANET İLMÎ DERGİ  
· 
 CİLT: 54  
· 
 SAYI: 2  
· 
 NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
146
Giriș*
B
ağdat’ın  bir  ilim  merkezi  konumunda
olduğu  9.  yüzyıl,  içerisinde  Kindî’nin
fikir  dünyasında  iz  bırakan  iki  önemli
kaynak barındırmaktaydı. Bunların ilki, büyüyen
devletin  teknik  ihtiyaçlarını  karşılamak  maksa-
dıyla  dünyanın  değişik  bölgelerinden  getirilen
gayr-ı müslim bilginlerdi. Matematik, mantık, tıp,
astroloji gibi birçok alanda devletin gereksinimle-
rini  karşılayan  bu  bilginler,  aynı  zamanda  Grek
düşüncesinin teolojik tartışmalarını da İslâm dün-
yasına  taşıyan  kimseler  olmuşlardır.  Kindî  için
mühim  olan  bir  diğer  grup  ise,  Basra’da  neş’et
edip  devrin  halifelerinin  desteğiyle  yayılan  ve
kısa bir süre sonra devletin resmi politikası haline
gelen Mu‘tezilî ekoldü. Çalışmalarını, İslâm dini-
ni Müslüman olmayan kimselere karşı savunmak
noktasına  yoğunlaştıran  ve  akla  vurgusuyla  bili-
nen  Mu‘tezile’nin,  İslâm’ı  sorgulayıcı  tarzdaki
fikirlere olan cevap ve reddiyeleri, konuyu tedrici
olarak kelâmî sınırlardan çıkararak felsefî sahaya
yaklaştırmıştır.
Bu  çalışmamızda  Kindî’nin,  dönemindeki  bu
akımlardan ne seviyede etkilendiğini incelemeye
çalışacağız.  İslâm Aristoculuğu’nun  atası  olarak
zikredilen  Kindî’yi,  âlemin  kıdemi,  maddenin,
hareketin,  zamanın  ezelîliği  ve  Tanrı’nın  birliği
gibi  temel  noktalarda  Aristo  ile  karşılaştıracak;
din-felsefe ilişkisi ile tevil anlayışı konularında da
Mu‘tezile’den  ne  kadar  etkilenmiş  olabileceğini
incelemeye çalışacağız.
K N
N N M
A  F
S F Y
 
A
STO 
  G S
İslâm felsefesinin teşekkül sürecinde söz edile-
bilecek en temel nokta Kindî’nin, Aristo’yu oku-
yarak ondan istifade etmesidir. İlk dönem tabakat
yazarlarından olan İbn Cülcül (ö. 994) de bu ko-
nuya  dikkat  çekerek,  İslâm  dünyasında,  Aris-
Bu makale tamamlanmak üzere olan tezimizin bir bölü-
münden üretilmiştir.

---