Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
KİNDÎ VE BAZI ÂYET YORUMLARI 169 çalışmanın ana çerçevesini bu risâle oluşturacaktır. Bunun yanı sıra onun diğer makalelerinde açıktan dile getirdiği âyetler ve kullanıldıkları bağ- lamları incelenerek onun âyetlerle ilişki biçimine dair de fikir edinebilir. Bu ilişkiyi daha derinlemesine görebilmek için ise bir ileri düzeyde maka- lelerinde açıktan kullanmasa da ortaya koyduğu fikirlerin alt yapısını oluş- turmuş olabilecek muhtemel âyetler tespit edilebilir. Ancak bu son aşama bir makalenin sınırlarını aşacak ve bir lisansüstü tez olabilecek mahiyette görünmektedir. Çalışmamızın bu safhasında Kindî’nin ilgili risâlesini tefsir usûlü açı- sından değerlendirerek, bu âyete dair yaptığı yorumların tefsir sayılıp sayı- lamayacağı tartışılacaktır. Bu nedenle öncelikle bir âyetin tefsirinde hangi yöntemin izlenmesi gerektiği ortaya konulmalıdır. Dolayısıyla Kindî’nin sözlerinin hangi kıstaslara göre değerlendirileceği açıklanmış olacaktır. Kur’ân’ın bir âyetini anlamaya çalışırken öncelikle Kur’ân’ın kendisi- nin bu konuda ne dediğine bakmak gerekir. Bu noktada üç boyutlu bir in- celemeye ihtiyaç vardır. Bu boyutlar âyet çerçevesi, siyak-sibak çerçevesi ve Kur’ân’ın bütünlüğü çerçevesi olarak adlandırılabilir. 8 Bunun yanında tefsir işlemi, Kur’ân dışı araçlara da zorunlu olarak ihtiyaç duymaktadır. Bunlardan ilki, hatta ön şart denilebilecek olan Arapça’dır. Ardından Hz. Peygamber’in sünneti, sahabe görüşleri ve tarih bilgisidir. 9 O halde değer- lendirmede esas olacak kriterler şu şekilde sıralanabilir: 1. Âyet içerisindeki kelimelerin, o âyetteki taşıdıkları anlamlarının tes- pit edilmesi, 2. Âyetin âyete dair erken dönem naklî verileri/rivâyetleri ile düşünül- mesi. 3. Âyetin kendi içerisinde (başıyla-sonuyla birlikte) incelenmesi, 4. Âyetin siyakı ve sibakı ile birlikte incelenmesi, 5. Âyetin Kur’ân bütünlüğünde düşünülmesi. Bu maddelerdeki ilk amaç, âyet içerisindeki bir kelimenin dil açısından sahip olabileceği anlamlardan hangisinin o âyette var olduğunun tespitidir. Zira Arapçada bir kelimenin birden çok anlamı olabilir. Ancak ilk olarak ‘ilgili âyet çerçevesinde bu kelime nasıl bir anlamda kullanılmıştır ’ soru- sunun cevabı aranmalıdır. Bu sorunun cevabı sadece sözlük çalışması yap- makla bulunamayabilir. Çünkü Kur’ân, her kelime için olmasa da bazı ke- limelere, sözlük anlamları ile irtibatlı olmakla beraber bunlardan farklı bir boyut kazandırmış ve onları Kur’ânî bir kavram haline dönüştürmüş olabi- Felsefî kunuşu, 92. Çalışmamızda yapmak istediğimiz bir iş de onun bu risâlesinin (tefsir ilmi çerçevesinde) tefsir niteliği taşıyıp taşımadığının değerlendirilmesi ola- caktır. 8 Halis Albayrak, Kur’ân’ın ütünlü ü zerine -Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri- (İstan- bul: Şûle Yay., 2009), 43. 9 Albayrak, Kur’ân’ın ütünlü ü zerine, 135-136. DİYANET İLMÎ DERGİ · CİLT: 54 · SAYI: 2 · NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018 170 lir. Bu nedenle ilgili kelimenin bulunduğu konumdaki anlamı, siyâk-sibâk çerçevesinde ve Kur’ân genelinde yapılacak bir inceleme ile bulunabilir. Kur’ân bütünlüğü çerçevesinde de dikkat edilmesi gereken iki boyut var- dır. Birincisi Kur’ân genelinde bir kelimenin hangi anlamda ya da anlam- larda kullanıldığı ya da bir konunun nasıl işlendiği meselesidir. İkincisi ise Kur’ân’ın ana hedefinin insanlığı doğru yola iletmek olduğunun zihinde canlı tutulmasıdır. Yani bir kelime ya da konu Kur’ân bütünlüğü çerçeve- sinde incelenirken, kelimenin/konunun Kur’ân genelinde taşıdığı anlam tespit edilmeli ve aynı zamanda bu kelimenin ya da konunun ne amaçla zikredildiği, asıl hedefe hizmette nerede bulunduğu görülmeye çalışılmalı- dır. Âyetin tefsirinde dilin yanı sıra önemli iki kaynak da nakil yoluyla ula- şabildiğimiz peygamber ve sahabe görüşleridir. Bunlara tâbiûn görüşlerini de dâhil edebiliriz. O halde âyet içerisindeki kelimelere ya da bütün olarak âyete dair Hz. Peygamber’den, sahabeden ve tâbiûndan herhangi bir söz aktarılıp aktarılmadığının tespiti gerekecektir. Yine âyetin indirildiği döne- min şartları ve âyetin ilk muhataplarının onu anlaması da dikkate alınması gereken bilgilerdir. Bu incelemelerden sonra elde edilen veriler ışığında ve dilin imkânları çerçevesinde kişinin bireysel donanımını kullanarak dirâyet ile yaptığı yorumlar tefsir ilmi çerçevesinde dile getirilmiş yorumlar olarak kabul edilecektir. Yukarıda açıklamaya çalışılan/verilen ölçülere göre Kin- dî’nin risâlesi incelenmeye başlanabilir. Bu incelemede öncelikle ilgili risâleden seçilen kesitler/paragraflar akta- rılacak, ardından bu kesitler/paragraflar hakkında değerlendirmeler yapıla- caktır. “Şânı yüce ve isimleri kutsal olan Allah’ın ıldızlar ve a a - lar secde ederler ’ mealindeki âyetinin, aklın verileriyle yo- rumunu öğrenmeyi ne kadar çok arzuladığını senin ifadele- rinden anlamış bulunuyorum.” “Hayatıma yemin olsun ki, gerçekten sâdık olan Muham- med’in (s.a.s) şanı yüce Allah’tan getirdiklerinin hepsi aklın verilerinde (el-makâyısu’l-akliyye) mevcuttur. Öyle ki bütün insanlar arasında bu gerçeği ancak akıldan yoksun olanlar ve cehaletle yoğrulanlar inkâr edebilir. Ne var ki Muhammed’in (s.a.s) peygamberliğine inanan ve onu tasdik eden birinin, sonra kalkıp Peygamber’den aldıklarının yorumunu yapan din ve akıl sahiplerine karşı çıkması açıkça onun ayırt etme gücünün (aklının) zayıf olduğunu gösterir. Çünkü o, ya bu konuda farkına varmadan yaptığını yıkmaktadır veya Pey- gamber’in (s.a.s) getirdiği vahyin dilini ya da dilde benzer isimlerin bulunabileceğini, çekim kurallarını ve etimolojiyi Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|