KİNDÎ, FELSEFEYİ KABULÜ VE KONUMLANDIRMASI
23
kabul edecek bir kıvama getirmek) için onların
nefislerini temizlemeyi ve
aydınlatmayı dilemesiyle, onun desteği, ilhamı ve vahyi ile gerçekleşir.
İşte bu bilgi, diğer insanlara değil sadece Peygamberlere özgüdür ve onla-
rın ilginç özelliklerinden yani onları diğer insanlardan ayıran belgelerden
biridir.
Peygamberlerin bilgisi, tahsil sürecine ve başka şeylere gerek kal-
maksızın kendilerini gönderen şânı yüce Allah’ın iradesiyle gerçekleşir. Bu
bilgi, tabiatının ve yapısının üstünde olduğu için insanı peygamberlerin
getirdiklerine boyun eğmek suretiyle itaat ettirir.
Gerçek olaylar hakkında sorulan soruya filozofun verdiği cevabın, pey-
gamberlerinki kadar veciz, açık-seçik, kapsamlı ve kestirme olmadığı gö-
rülür.
39
Daha sonra Kindî âyetlerden hareketle bu iddiasını/kanaatini delil-
lendirir.
40
Bu örnek ve ifadelerinden sonra Kindî, vahyi bilginin felsefî
bilgiden önde olduğunu şu şekilde ifade eder: “Bu âyetlerin buncacık harf-
lerle toplu olarak ifade ettiği manayı hangi insan beşer felsefesi ile ifade
edebilir Nitekim çürüdükten
sonra kemiklerin dirileceği, O’nun kudreti-
nin, gökleri ve yeri yaratmaya yettiği ve bir şeyin kendi zıddından meyda-
na geldiği izah edilmiştir ki mantık dili bunu ifadeden âciz, beşerin en son
gücü onun benzerlerini ortaya koymaktan uzak ve cüz’î akıllar onu kavra-
maktan yoksundur.”
41
Sonuç
Kindî; ilk Müslüman filozof veya felsefeyi kabul eden ilk kimse olarak,
felsefeye ön şartsız bakışı cihetiyle İslâm düşünce
geleneğinde önemli bir
yer işgal etmektedir. Bu konumu, hem toleranslı ve hem de bilgecedir. Me-
tin içinde de müşahede ettiğimiz üzere Kindî hiçbir şeye ön şartlı değil ta-
mamen bilimsel ya da ilme ve bilmeye önem veren karakterde bir kimsedir.
Ona göre; “felsefe ilmini öğrenmek isteyen kimsenin öncelikle anlattığı-
mız sıra düzene göre matematik kitaplarını ve yine anlattığımız sıra düzen
uyarınca mantıkla ilgili kitapları sonra anlattığımız üzere fizik, metafizik,
ahlâk ve nefsi güzel ahlakla eğitip yönetme konusunda (yazılan) kitapları
okuyup kullanması gerekir. Daha sonra geriye burada anlattığımız ilimlere
dayanan anlatmadığımız ilimler kalıyor ki, onlar da şanı
çok yüce olan ulu
Allah’ın güzel yardımı ve her iyiliği cömertçe sunması sayesinde bu anlat-
tıklarımızı bilmekle tamamlanmış olur.”
42
Felsefe bilmek isteyen ve felsefe
yapmak isteyenin felsefe geleneğini, onun kavramlarını ya da terminoloji-
sini bilmesi sonra da inanmış olduğu dinî değerleri kavraması Kindî tara-
fından ön şart olarak öne sürülmektedir.
39
Kindî, “Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine”,
Felsefi Risâleler içinde, 269.
40
Kindî
, “Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine”, 269-270.
41
Kindî, “Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine”, 271.
42
Kindî, “Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine”
, 272.
DİYANET İLMÎ DERGİ
·
CİLT: 54
·
SAYI: 2
·
NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018
24
“İçinde yaşadığımız oluş ve bozuluş dünyasında
değişmezlik ve sürekli-
lik yoktur. Ancak bizim için zorunlu olarak akıl âleminde bulunan değiş-
mezlik ve süreklilik söz konusu olabilir. Öyleyse sevdiklerimizi yitirme-
mek ve isteklerimize ulaşmak istiyorsak akıl âlemini gözetmeli; seveceği-
mizi, elde edeceğimizi ve isteklerimizi orada beklemeliyiz.”
43
Bu
hedefe
Kindî’nin de belirttiği üzere ancak ilahî vahiy ve filozofların aklediş tarzla-
rındaki usûlleri ile ulaşılabilir. Ve Kindî bu hususu şu veciz sözleri ile taç-
landırır: “İlk Sebeb’in bizim ile olan ilişkisi, üzerimizdeki feyzi iledir. Bi-
zim O’nunla ilişkimiz ancak feyzle olduğuna göre, O’nun hakkındaki dü-
şüncemiz, feyzi olanın onu göndereni tasavvuru kadar olabilir.
O halde
O’nun bizi kuşatması, bizim O’nu anlamamız ile kıyaslanmamalıdır. Çün-
kü O, bizi daha güçlü, daha geniş ve daha engin bir şekilde kuşatıp kapsar.
Durum böyle olduğuna göre İlk Sebeb’i cüz’leri bilmez sananlar gerçeğin
çok uzağında kalmışlardır ”
44
Kaynakça
Adamson, Peter. Great Medıeval Thınkers, Al-Kindî. O ford: O ford
University Press, 2006.
Bayrakdar, Mehmet. İslâm Felsefesine Giriş. Ankara: Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, 1999.
Corben, Henry. İslâm Felsefesi Tarihi. çev: Hüseyin Hatemi. İstanbul:
İletişim Yayınları, 2015.
Deniz, Gürbüz. İlahî İsimlerin Müslüman Ahlakına Etkisi, (İslâm Ahlak
Esasları ve Felsefesi). Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
İbn Nedim, Muhammed b. İshak. El-Fihrist. çev.
Mehmet Yolcu ve Sab-
ri Türkmen. İstanbul: Çıra Yayınları, 2017.
İbn Rüşd. Faslu’l-Makal. çev. Bekir Karlığa. İstanbul: 1992.
İzmirli, İsmail Hakkı. İslâm’da Felsefe Akımları. haz. N. Ahmet Özalp.
İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1995.
ackson, Roy. İslâm Felsefesi. çev. Atilla Alan. İstanbul: itera Yayıncı-
lık, 2017.
Kadı Abdülcebbar, Tesbitu Delaili’n-Nübüve. çev. M. Şerif Eroğlu ve
Ömer Aydın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2017.
Kindî, Felsefi Risaleler. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları,
2002.
Saruhan, Müfit Selim. İslâm Meşşaî Felsefesinde Filozof. Ankara: Di-
van Kitap, 2017.
Sheikh, M. Saed. Stadies Muslim Philosophy, ahor: 1973.
Walzer, Richard. Greek into Arabic, Essays on İslâmic Philosophy. O -
ford:
Harvard University Press, 1962.
43
Kindî, “Üzüntüyü Yenmenin Çareleri
”, Felsefi Risâleler içinde, 288.
44
Kindî, “Kindî’nin Hikemiyâtı”,
Felsefi Risâleler içinde, 303.