Yenġ-eflatunculuğun tasavvufa etkġlerġ



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/44
tarix23.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#11832
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   44

 
 
24
 
 
tine  geri  dönmesini  gerektirir.  Denebilir  ki  antik  felsefe  Yeni-Eflatuncuların  ve 
Patristiklerin dünyayı tinselleştirme girişimleri ile sona eriyordu.
43
 
B-YENĠ-EFLATUNCULUĞUN KÖKENLERĠ; PLOTĠNUS’UN HAYATI 
VE ESERLERĠ 
Yeni-Eflatunculuğun en önemli filozofu, Mısır‘da doğan ve anadili Yunanca 
olan Plotinustur.  
Yeni-eflatunculuk  erken  Hıristiyan  Evrede  Platonik  ve  Aristotelesci 
düşünceleri  Doğu  düşüncesiyle  birleştirmeye  çalışan  filozoflar  tarafından  geliştirilen 
bir  felsefedir.  Doğuş  yeri  eski  Yunan  düşüncesi  üzerine  dayanan  dinlerin  oluşması 
yönünde  bir  eğilimi  barındıran  İskenderiye‘dir.  (Yunan  ve  Yahudi-Hıristiyan 
felsefelerinin  bağlantı  noktası)  Yeni-Eflatunculuğun,  temel  ilkesi  olarak  Tanrının 
aşkınlığı  öğretisini  kabul  eden  bu  özsel  olarak  dinsel  felsefe,  Yeni-Eflatunculuk  ve 
orta-Platonizmin  mantıksal  uzantısıydı.  Bir  felsefe  olarak  seçmeciydi,  Platonizm, 
Aristotelescilik,  Yeni-Pisagorculuk  ve  Stoacılığın  düşüncelerini  birleştiriyor,  ama 
―Geriye, Platon‘a‖ biçimindeki belgisi tarafından anlatıldığı gibi Platonizmin yönünde 
güçlü bir eğilim gösteriyordu. 
44
 
İskenderiye  Yeni-Eflatuncu  okulunun  ünlü  kurucusu  hiçbir  yazı  bırakmamış 
olan  Ammonious  Sakkas  idi;  ama  ilk  usta  dizgeselleştirici  (sistemli)  olarak  okulun 
gerçek kurucusu ve başlıca savunucusu öğrencisi Plotinus oluyordu. Plotinus milattan 
sonra  üçüncü  yüzyılda  (204-270)  yaşadı.  Mısır‘da  Lykopolis‘te  doğdu.  Ailesi 
                                                           
43
  Sahakian,  a.g.e.,  ss.80-81.;Bkz.  Frank  Thılly,    Felsefenin  Öyküsü  Yunan  Ve 
Ortaçağ Felsefesi, (Çev:İbrahim Şener), 2002, İzdüşüm Yayınları, ss.222-231. 
44
 Sahakian, a.g.e., s.82. 


 
 
25
 
 
hakkında  pek  bir  şey  bilinmemektedir.  Çok  sade  dünya  zevklerinden  uzak  bir  hayat 
yaşadı.  Ömrünü  çok  özlediği  Tanrı‘ya  yükselme  çabası  içinde  geçirdi.  Plotinus‘un 
maddeden  uzak  kalmak  istediği  için  bir  beden  içinde  barındığından  dahi  utandığı, 
heykelini yaptırmadığı söylenir
45
.  
Yeni-Eflatunculuğun  kurucusu  olan  Plotinus‘un  yaşantısı  Roma  tarihinin  en 
felaketli  dönemlerine  rastlar.  Doğumundan  az  önce,  ordu  kendi  gücünden  haberli 
duruma  gelmiş  ve  imparatorları  para  karşılığında  seçme  ve  bir  süre  sonra  bunları 
yerinden  etme  görevini  benimsemişti.  Bu  uğraşılar  askerleri  sınırları  koruyamaz  ve 
kuzeyden  Cermenlerin,  doğudan  Perslerin  şiddetli  akımlarını  önleyemez  duruma 
getirmiş,  savaş  ve  veba  nüfusun  üçte  birini  alıp  götürmüş,  artan  vergiler,  azalan 
kaynaklar,  hiçbir  düşman  kuvvetin  sızmadığı  bölgelerde  bile  mali  bir  yıkıma  yol 
açmıştı.  Özellikle,  kültürü  yaşatan  kentler,  ağır  darbe  yemiş,  asıl  yurttaşlar,  vergi 
toplayıcıdan kurtuluşu kaçmakta bulmuştu. Plotinus‘un ölümüne dek bu durum devam 
etmiştir.
46
 
Plotinus‘un  yapıtlarında,  bunların  hiçbirinden  bahsedilmez.  O,  gerçek 
dünyadaki yıkıntı ve yoksulluk görüntüsünden yüz çevirip, bitimsiz dünyayı başlangıcı 
ve sonu olmayan iyilik ve güzellik dünyasını düşünmeye koyulmuştur. Plotinus bunda, 
zamanının ciddi bütün kişileriyle uyuşuyordu. Hıristiyan olsun, pagan olsun o kişilerin 
hepsi için, pratik işler dünyası umut vermez göründü. Bağlanmaya değen sadece öbür 
                                                           
45
  Macit  Gökberk,  Felsefe  Tarihi,  İstanbul  1996,  s.132;  Vorlander,  a.g.e.,  s.215; 
Sahakian,  a.g.e.,  s.82;  Russell,  a.g.e.  s.287;  Alfred  Weber,  Felsefe  Tarihi,  (Çev: 
H.Vehbi Eralp), İstanbul 1991, Soysal Yayınları, s.110. 
46
 Russell Bertrand, Batı Felsefesi Tarihi, (Çev: Muammer Sencer), 1983, s.285. 


 
 
26
 
 
dünyaydı.  Hıristiyan  için  öbür  dünya,  ölümden  sonra  nimetlerinden  yaralanacağımız 
Cennet‘in  egemenliğindeydi.  Bir  Platoncu  için  o  dünya,  başlangıcı  ve  sonu 
bulunmayan  ideaların  dünyasıydı.  Aldatıcı  görünür  dünyaya  karşıt  olan  gerçek 
dünyaydı.  Hıristiyan  tanrıbilimcileri  bu  görüşleri  ve  Plotinus  felsefesinden  çoğunu 
Hıristiyanlığa katmıştır.
47
 
Yeni-Eflatunculuk  doğa  üstü  güçlere  odaklanır.  Fakat  yine  de  yaşam  değil, 
bazıları tarafından Yeni-Eflatunculuk somut bir gerçeklik olarak tecrübe edilse de bir 
doktrindir.  Fakat  sadece,  yaşayan,  kişisel  Tanrı  ve  kurtarıcı  cennet  mesajını  veren 
Hıristiyanlıkla beraber dinsel özlem, daha geniş insan toplulukları için tatmin edici bir 
yanıt bulabildi. Dördüncü yüz yılda Hıristiyanlık, Roma İmparatorluğunun resmi dini 
oldu. Antik çağ geri çekilmeye, Hıristiyan ortaçağı kendini göstermeye başladı.
48
 
Ammonius‘un  önemli  bir  başka  öğrencisi,  Origen  Adamantius  (185-254), 
Yeni-Eflatunculuğu Hıristiyan tanrıbilim  için felsefi  bir temel  olarak uyarlıyordu.  Bu 
okulun bir başka göze çarpan üyesi Tririan Porfiri idi. İskenderiye okulunun bir ikinci 
dalı Koele-Suriye‘de Porfiri‘nin bir öğrencisi olmuş olan Kalkisli İamblikus tarafından 
kurulmuştu. Okulun bir üçüncü kanadı Atina‘da Plutark tarafından kuruluyordu. Atina 
okulunda Plutark‘ın ardılları öğrencileri olmuş olan Sirianus ve Proklus idiler. 
49
  
 
                                                           
47
 Russell, a.y. 
48
  Gilje,  Nils-Skirbekk,  Gunnar,  Antik  Yunan’dan  Modern  döneme  Felsefe  Tarihi, 
(Çev:Emrah Akbaş-Şule Mutlu), s.136. 
49
 Sahakian, a.y. 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   44




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə