Yeni azərbaycan partiyasi gəNCƏ ŞƏHƏr təŞKİlati y u s if o V m ü b a r iZ İm r a n o ğ L u
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
öz təcəssümünü tapır. Məsələn, yoxsul adamın xəzinə tapması haqqındakı düşüncələrində onun həyatının firavan keçməsi arzusu təcəssüm olunur. Bəzən nağıllarda xalqm aşağı təbəqəsini təmsil edən adamlar ağıl, idrak, düşüncə etibarı ilə yuxarı təbəqədən olan bəy, xan, tacir,' vəzir, və şah obrazlarından üstün göstərilir. Bu müqayisə nə üçün verilir? Ona görə ki, doğrudan da sadə xalq içərisində elə ağıllı adamlar tapılır ki, onlar cəmiyyətdə özlərinə layiq olan yeri tuta bilmirlər. Onların yuxarı təbəqədən üstün verilməsi isə aşağı təbəqəni təşkil edən ağıllı adamların yüksək pilləyə qalxmaq arzusudur. İkinci tərəfdən, nağıllarda verilən belə epizodlar xalqın özünün bünövrəsində, mayasında intellektin mövcudluğunu göstərir. Nağıllarda keçəl obrazı da, bir qayda olaraq, çoxbilmiş, uzaqgörən, fərasətli şəxs kimi təqdim edilir. Keçəl, əslində kimdir? Bir qarın çörəyə möhtac qalan, əyninə paltar, başına papaq, ayağına ayaqqabı tapmağa ehtiyacı olan aşağı təbəqənin nümayəndəsidir. Belə olduğu halda, keçəl nə üçün xandan, bəydən, vəzirdən, şahdan ağıllı verilir ? Onə görə ki, keçəl də cəmiyyət üzvüdür. O da özünün sosial ehtiyaclarını ödəmək arzusundadır. Yuxarı təbəqəyə üstün gəlmək onun xəyalıdır. Məsələn, bir nağılda deyilir ki, padşah öz qızını yalan danışmağı bacaran bir şəxsə ərə vermək istəyir. Belə bir meydana bir keçəl girməli olur. Padşah peşman olur. 26 Ona görə vəzirinə buyurur ki, keçəlin yalanlarım doğru kimi qələmə versinlər. Padşah da qızını keçələ verəmsin. Keçəl çox yalanlar uydurur, ancaq qəbul etmirlər. Belə olduğu halda keçəlin başı güdaza da gedə bilər. Odur ki, keçəl çıxış yolu tapır. Böyük bir küpə ilə gəlib padşahın qapısmı kəsdirir və şərt qoyur. Deyir ki, «mənim atam çoxlu xoruz və beçəni satıb dünya padşahlarına küpələrlə qızıl verib. Bu padşaha da həmin qızıldan yeddi küpə düşüb. Əgər doğru sayırsınızsa, qızılı verin, yalan ilə qızı verin». Padşah isə cavabsız qalır. Nəticədə iki şərtdən birini qəbul etməlidir. Ancaq əslində padşah bu şərtlərdən yaxa qurtarmaq üçün deyə də bilərdi ki, doğrudur, belə küpələrdən xəzinədə var... Gəl apar. Xəzinəyə elə küpələr qoyub içini daş, torpaqla doldurub keçəli məğlub edə bilərdi. Doğrudan da keçəlin atasının qızılı harada idi? Qızılı olsa idi oğlu niyə keçəl olurdu? Ancaq xalqm içərisində maddi ehtiyac çəkən adamlar çox olduğundan nağılçı keçələ üstünlük verir. Heç bir nağılda keçəl hökmdarlıq arzusunda, deyil. Çünki onu bir qarın çörək daha artıq maraqlandırır. Koroğlunun keçəli də belədir. Dəyirmanda Koroğlu öz üç qüvvəsinin (qılınc, at, nərə) birindən istifadə edib Qıratı ondan ala bilərdi. Koroğlunun üç qüvvəsindən biri atı idi. O Həmzənin əlinə keçmişdi. İkincisi qılıncı idi. Qılınc Həmzəyə çata bilməzdi. Üçüncüsü nərəsi idi. O nərə ki, Dəli Həsən kiıqi 27
qoçaq bir cəngavər, Dəmirçioğlu və Kürdoğlu kimi igidlər, Ərəb Reyhan kimi bir pəhləvan həmin nərədən basılmışdılar. Nə üçün Koroğlu nərədən İstifadə etmir? Çünki buna ehtiyac yox idi. Keçəl Həmzə nərəyə layiq deyildi. Nərə igidlər üçündür. Keçəl Həmzə isə bir qarın çörəyin quludur. Üstəlik at da ona gərək deyil. Elə Keçəlin məqsədi də atı verib paşa qızını almaq idi. Sonra at necə olur olsun. Hətta Keçəl Düratı qaçırdanda fikirləşirdi ki, «Toqat- da kim nə bilir Qırat hansıdır, Dürat hansıdır». Doğ rudan da Koroğlu Toqata gələndə Keçəl Həmzə «Söz dəyirmandakıdır», deyib özü atı ona təhvil ver di. Koroğlu isə dastanda xalqın ictimai təfəkkürün dən doğan, ictimai düyagörüşün məhsulu kimi forma laşan, əzəmətliliyin, mərdliyin, igidliyin, səxavətlili- yin rəmzidir. Xeyirxahlığın təcəssümüdür. Xalq özü üçün belə bir obrazı yetişdirib ona ümuid çırağı kimi baxır. Koroğlu zülm əlindən dağlara çəkilib. Zülm, haqsızlıq görənlər də Koroğluya pənah gətirirlər. Çünki xalq həmişə ictimai ədalətə möhtac olub. Hakimlərin zülmündən cana doyan insanlar ictimai ədalət naminə Koroğluya üz tutmuşlar. Nağıl və dastanlarda belə motivlər çoxdur. Bunlar xalqın ictimai
təfəkkürünün məhsulu
kimi folklor
nümunələrində canlandırılır. Nağıl və dastanlarda keçəlin və ya sadə adamla rın ağıllı təsvir olunması xalqın daxili intellektual 28 potensialının təcəsümüdür. Koroğlu və Koroğlu kimi şəxslərin igidliyi, mərdliyi, səxavətliyi isə xalqm arzu etdiyi sosial ədalətin ifadəsidir. Xalq ədəbiyyatı xalqm ictimai təfəkkürünün elə bariz, elə canlı ifadəsidir ki, onlar zaman - zaman ya şayır, cilalanır, yazıya köçürülür, öyrənilir, qorunur, mənimsənilir. Belə nümunələr xalqm özünün ruhuna çevrilir və müqəddəsləşir. Xalqm daxilindən gələn bu müqəddəslik ruhu nağıl və dastan qəhrəmanlarını şəxsiyyətə çevirir. Şəxsiyyət tarixdə ictimai hadisə lərin gedişinə təsir edən böyük bir qüvvədir. Nağıl, dastan qəhrəmanlarını müqəddəsləşdirən vasitə isə məhz ictimai təfəkkürdə belə qəhrəmanların şəxsiy- yətləşdirilməsidir. Ramiz Mehdiyev yazır ki, «Zəruri varlıq olan tarixi şəxsiyyət öz zəmanəsinin yetirməsi dir. O xalqm və dövlətin məruz qaldığı çox mürək kəb təbəddülatlar və transformasiyalar dövründə, in kişaf və tərəqqi naminə hadisələrin gedişini və tarixi dəyişdirmək məqsədi ilə siyasət səhnəsinin önünə çı xır. Başqa sözlə desək, tarixi şəxsiyyət xalqm istək və arzusuna uyğun olaraq tarixin gedişini dəyişdirmə yi bacaran, gərəkli anda zamanın tələbini şüurlu su rətdə qəbul edən, öz vəzifəsinə məsuliyyətlə və ya radıc dıqla yanaşan görkəmli liderdir. İctimai fəaliy yətin subyekti kimi belə lider müəyyən tarixi dövrdə 29
Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|