Yeni ekoloji tehlukesiz prosesler-2



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/44
tarix07.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#9110
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   44

 
41
Cədvəl 2.2.   
Sodisproporsionlaşma məhsullarının tərkibi 
 
Xammal 
 
n-C
6
H
12
+C
3
H
6
 
 
n-C
6
H
12
+C
4
H
8
-2 
 
C
6
H
12
+ n-C
5
H
10
-1+ 
+ C
5
H
10
-2 
 
Konversiya , % ilə 
46,1 
           35,1 
59,7 
Olefinlərin miqdarı, % 
o cümlədən : 
C
2
 
 
 
6,0 
 
 
             0,1 
 
 
5,9 
C
3
 
28,2 
           12,2 
9,0 
C
4
 
12,6 
40,0 
18,9 
C
5
 
7,7 
2,4 
26,4 
C
6
 
26,0 
24,9 
13,7 
C
7
 
5,1 
5,5 
10,5 
C
8
 
2,4 
6,5 
5,6 
C
9
 
5,5 
0,5 
3,2 
C
10
 
0,3 
4,6 
2,9 
C
11
 
6,2 
3,3 
3,9 
                                                                                                                                         
 C
3

C
6
  tərkibli  olefinlər  və  n-heksenlər  qarışığının  müxtəlif  katalizatorların 
iştirakilə 
sodisproporsiyalaşmasi 
prosesində 
C
3
-C

tərkibli 
n-olefinlərin 
resirkulyasiyasından  istifadə  olunmasına  imkan  yaranır.  Göstərilən  olefinlərdən 
istifadə  olunarkən  ən  effektiv  variantlardan  biri  də  C
3
-C

tərkibli  n-olefinlərin 
etilendən    ayrılması  üçün  absorbsiya  üsulundan  istifadə  olunmasıdır.  Ayrılan  etilen 
yenidən oliqomerləşməyə qaytarılır, C
3
-C
6
 tərkibli n- olefinlər isə disproporsiyalaşma 
prosesində  resirkulyasiya  olunur.  Heksen-1  və  ya  C
6
-C
10
  olefinlər  fraksiyasının 
disproporsionlaşdırılması  prosesinin  texnoloji  sxemi  şəkil  2.2-də  verilmişdir.  1 
xammal  tutumuna  təzə  heksen-1  və  ya  C
6
-C
10
  olefinlər  fraksiyası,  yüngül  C
2
-C
5
 
tərkibli  resirkulyasiya  olunan  olefinlər  fraksiyası  və  həmçinin  də  resirkulyat  verilir. 


 
42
Sonra  1  tutumundan  olefinlər  qarışığı  2  nasosu  vasitəsilə  götürülərək  3 
buxarlandırıcısına  göndərilir.  3  buxarlandırıcısında    xammal  120
0
C  –yə  qədər 
qızdırılaraq  buxarlandırılır  və  4  reaktoruna  daxil  edilir  ki,  burada  da 
disproporsionlaşma  prosesi  gedir.  4  reaktoruna  9  katalizator  kompleksi    hazırlayan 
blokdan  katalizator  da  verilir.  Disproporsionlaşma  prosesi  120
0
C  də  baş  verir.  4 
reaktorundan çıxan reaksiya məhsulları 5-8 rektifikasiya kalonlarında müvafiq olaraq 
C
2
-C
5
,  C
5
-C
7
,  C
7
-C
10
,  C
11
-C
18   
və 
>
C
19
  olefin  karbohidrogenləri  fraksiyalarına 
ayrılırlar. 
5-7 
rektifikasiya 
kalonlarının 
yuxarı 
hissəsindən 
çıxan 
olefin 
karbohidrogenlərinin bir hissəsi resirkulyat kimi 1 tutumuna qaytarılır. 8 rektifikasiya 
kalonunun aşağısından çıxan 
>
C
19 
 olefin karbohidrogenlərinin bir hissəsi də yenidən 
prosesdə 
resirkulyasiya 
olunur. 
C
20 
–C
28 
 
və 
C
6
-C
10
 
olefinlərinin 
disproporsionlaşdırılması  proseslərinin  yüngül  yan  məhsulların  (C
2
-C
5
  olefinləri) 
resirkulyasiyası  ilə  birgə  aparılması  alınan  məhsulun  tərkibinin  tənzimlənməsinə  və 
həmçinin də oliqomerləşmə prosesində yaranan, məqsədli olmayan hər hansı 
α
-olefin 
fraksiyasının  da  emalına  imkan  yaradır.
 
  Bu    halda  prosesin  texnoloji  sxeminə 
izomerləşmə  reaktoru  da  əlavə  olunur.  İzomerləşmə  prosesində  K
2
CO
3
  ilə 
modifikasiya  olunmuş  Na/ 
γ
-AI
2
O
3
  –dən  ibarət  olan  effektiv    katalizator 
kompleksindən istifadə olunur. Bu katalizatorun köməyi ilə olefinin tərkibində olan 2 
qat  rabitə  öz  vəziyyətini  dəyişə  bilir,  lakin    olefin  molekulunun  quruluşunda  isə  heç 
bir  dəyişiklik  baş  vermir.  Katalizator  kompleksinin  bu  xassəsi  alınan  olefinlərin 
yüksək  dərəcədə  xəttiliyini  təmin  edir  və  bununla  da  ilkin  xammalın  məqsədli 
olefinlərə  tam çevrilməsinə, ali olefinlərin tullantısız, çevik istehsal texnologiyasının 
yaradılmasına imkan yaranır.    
 
2.3. Alkilaromatik karbohidrogenlərin istehsalı 
Alkilaromatik karbohidrogenlərin istehsalı və emalı  üzvi sintez sənayesinin əsas 
tərkib  hissələrindən  biridir.  Benzolun  alkilləşmə  prosesi  çoxdan  məlumdur.  Fransız 


 
43
kimyaçısı  Şarl  Fridel  və  onun    amerikalı  əməkdaşı  Ceyms  Krafts  1877-ci  ildə 
təsadüfən  benzolun  xlorpentanlarla  (C
5
H
11
CI)  alkilləşdirilməsi  texnologiyası  ilə 
rastlaşdılar.  Onlar  katalizator  kimi  metal  AI-dan  istifadə  etmişdilər.Bu  reaksiya 
onların  adını  aldı  və  indi  də  Fridel-Krafts  reaksiyası  klassik  olub  benzolun  etilenlə 
alkilləşməsi yolu ilə etilbenzolun alınmasında əsas üsullardan hesab olunur. 
  Alkilaromatik birləşmələr kimya və kimyəvi texnologiyada polimer materiallar, 
səthi aktiv maddələr, yanacaqlara yarımməhsul kimi qatılan yüksəkoktanlı əlavələrin 
alınmasında geniş istifadə edilir. Stirol və 
α−
metil stirol kimi qiymətli monomerlərin 
alınmasında xammal kimi istifadə olunan etilbenzol və izopropilbenzolun daha böyük 
ə
həmiyyəti  vardır.  İzopropilbenzol  həm  də  “kumol”  metodu  ilə  fenol  ilə  asetonun 
birgə  alınması  prosesində  yarımməhsul  kimi  istifadə  olunur.  Polialkilbenzollar 
yağlara aşqar kimi qatılır. 2-ci dünya müharibəsi zamanı izopropilbenzol yanacaqlara 
yüksəkoktanlı əlavə kimi çox geniş istifadə olunurdu. İndi də o üzvi sintezin mühüm 
məhsullarından  biridir.  Alkilaromatik  karbohidrogenlər  istehsalının  durmadan 
artırılması  onlar  əsasında  alınan  məhsullara  olan  böyük  təlabatdan  irəli  gəlir. 
Alkilləşdirici  agent  kimi  təkcə  olefinlərdən  deyil,  həm  də  spirtlərdən,  sadə  və 
mürəkkəb  efirlərdən,  asetilendən  və  alkilhalogenidlərdən  istifadə  oluna  bilər.  Əsas 
üzvi  və  neft-kimya  sintezinin  çoxsaylı  prosesləri  içərisində  benzolun  olefinlərlə 
katalitik  alkilləşməsi  aparıcı  yerlərdən  birini  tutur.  Ümumi  istehsal  olunan  benzolun 
80%-i  alkilbenzollarin  alınmasına  sərf  olunur.  Sənayecə  inkişaf  etmiş  ölkələrdə 
benzolun istifadə quruluşu təxminən eynidir : benzolun 50% -i etilbenzolun, 20% - ə 
qədəri  isə  izopropilbenzolun istehsalına gedir.Odur ki,  bu istehsal proseslərini  ətraflı 
nəzərdən keçirmək vacib və maraqlıdır.   
 
2.3.1. Etilbenzol və izopropilbenzolun istehsalı. 
         
 Aromatik  karbohidrogenlərin  alkilləşməsi  mürəkkəb,    çoxmərhələli    proses 
olub  bir-biri  ilə  qarşılıqlı  əlaqədə  olan  bir  sıra  reaksiyalardan  ibarətdir:  alkilləşmə, 
izomerləşmə,  disproporsionlaşma,  perealkilləşmə,  polimerləşmə  və  sair.  Odur  ki, 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   44




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə