Yeni ekoloji tehlukesiz prosesler-2
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
47 protonlaşması Markovnikov qaydası üzrə gedir ki, bu da 25-29 kcoul/mol istiliyin udulmasına səbəb olur. CH 3 − CH = CH 2 + H + CH 3 − C + H − CH 3 ...(2.13) Alkenlərin reaksiyaya girmə qabiliyyəti əmələ gələn karbokationun davamlılığından asılı olur və aşağıdakı sıra üzrə artır: CH 2 = CH 2 < R − CH = CH 2 < R 2 C = CH 2 Hazırda hesab edilir ki, qatı və duru sulfat turşularında karbokationların yaşama müddəti o qədər böyükdür ki, aromatik birləşmə ilə σ - kompleksi əmələ gələnə qədər karbokationlar onlara xas olan bütün çevrilmələrə (kationun miqrasiyası, hidrid yerdəyişməsi, protonun ayrılması) məruz qalırlar. Katalizator kimi Lyuis turşuları istifadə edildikdə intermediat ion cütü olur. σ - σ + σ + σ - R − CH = CH 2 + AICI 3 → R CH CH 2 ... AICI 3 .....( 2.15 ) Bu ion cütünün kationu aromatik substrat ilə qarşılıqlı təsirdə olaraq alkilləşmə məhsulu əmələ gətirir. Olefinlərin protonlar və ya digər müsbət yüklü hissəciklərə hücum etmə sürəti doymamış karbohidrogenlərin əsaslılığından asılıdır. Fəza çətinliyinə səbəb olan R əvəzləyicisi olarsa, alkilləşmə prosesi daha yumşaq şəraitdə gedər. Məsələn, karbokationun əmələ gəlməsi benzolun 2-metilpropenlə 80-90% -li H 2 SO 4 , propilen və etilen ilə müvafiq olaraq 96 və 98% -li H 2 SO 4 iştirakilə alkilləşməsi zamanı baş verir. Bununla belə alkilləşmə reaksiyasının mexanizmi hələ tam aydınlaşdırılmadığına görə bu prosesin qanunauyğunluqlarının öyrənilməsi aktual məsələ olaraq qalır. Əvvəllər, əsasən güman edilirdi ki, AICI 3 + HCI katalizatorundan istifadə etdikdə aralıq məhsul kimi alkilhallogenidlər əmələ gəlir. CH 2 = CH 2 + [ AICI 3 + HCI ] → CH 3 − CH 2 − CI + AICI 3 ...(2.16) CH 3 CH 3 C = CH 2 + H + C + − CH 3 ......(2.14) CH 3 CH 3 48 Son zamanlarda digər nöqteyi nəzəriyyələr də irəli sürülür. Onlara görə katalizatorun olefinlərlə qarşılıqlı təsiri olefinin polyarlaşması hesabına baş verir . Benzolun olefinlərlə alkilləşmə prosesində aralıq kompleksin əmələ gəlməsini ümumi şə kildə aşağıdakı sxem üzrə göstərmək olar. Belə hesab edirlər ki, benzolun olefinlərlə alkilləşməsi BF 3 ⋅ H 2 O iştirakı ilə aparılarsa, katalizatorun aktiv forması H + [ BF 3 OH ] − və ya H 3 O + ⋅[ BF 3 OH ] − komplekslərindən ibarət olur ki, onlar da olefinlərlə qarşılıqlı təsir nəticəsində efirəbənzər komplekslər əmələ gətirirlər. Müəyyən olunmuşdur ki, etilenin BF 3 ilə σ - kompleks əmələ gətirməməsinə baxmayaraq, polyar olefinlər alkilləşmə prosesində iştirak edə bilən σ - və π - kompleksləri əmələ gətirmə qabiliyyətinə malikdirlər. Sulfat turşusunun iştirakilə aromatik birləşmələrin olefinlərlə alkilləşməsi reaksiyasının mexanizmi və komplekslərin əmələ gəlməsi aşağıdakı ardıcıllıqla baş verir. C n H 2n + MX 3 + HY [ C n H 2n+1 ] + [ MX 3 Y ] − [ C n H 2n+1 ] + + [ MX 3 Y ] − H C n H 2n+1 C n H 2n+1 C n H 2n+1 [ ] [ MX 3 Y ] − H + [ MX 3 Y ] − + HY + MX 3 .. (2.17) CH 3 δ+ δ− BF 3 ⋅ H 2 O H + BF 3 OH − C H --- BF 3 OH ......( 2.18) CH 3 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|