Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
emosional reaksiyam da mədəniyyət müəyyənləşdirir. Burada siyasi mədəniyyət, hüquq mədəniyyəti, biznes etikası və s. kimi nəhəng mədəni sistemin ünsürləri iştirak edir. Bu baxımdan informasiyanın ötürülməsi və qəbul edil məsində həssas məqamlan nəzərə alan “informasiya mədə niyyəti” kimi yeni elmi istiqamət kimi inkişaf edir. Son illərdə kütləvi informasiya vasitələrində informasiyanı verən tərəf üçün adi sayılan, “söz azadlığı” pərdəsi ilə maskalanan cəhdlər üzündən Avropada iğtişaş və qalmaqallar seriyası səngimək bilmir. Bütün bunlar hər hansı bir mədəniyyətə yabançı olan informasiya verilməsi üsullarının mövcudluğunu, siyasi, kom mersiya və s. fəaliyyətin yad standartlarını qəbul edən ölkədə münasibət kimi problemə həssaslıqla yanaşmanı gündəmə gətirir. Müasir Qərbdə ictimai şüurun və rəyin formalaş- dınlmasının məqsədyönlü sistemi artıq yüz ilə yaxın tarixə malikdir. “Public relation” kimi mövcud olan sahənin mütəxəs sisləri bu gün malik olduqları nəzəriyyə və təcrübəni ən fəal surətdə tətbiq edirlər. Belə ki, şüura təsir etmək, insanların dəyərlər sistemini dəyişdirməyə cəhd etmək, sözün əsl məna sında, ətrafdakı maddi aləmi dəyişdirməyin nəticələri ilə müqayisədə daha artıq mənfəət gətirir. Məcazi mənada deyilsə, maddi nemətləri, qızıl, və s. sərvətlərin ələ keçirilməsi daha sərfəli olmuşdur. İnformasiya bir tərəfdən, hər bir insana öz şüurunu məqsədyönlü inkişaf etdirmək imkanını yaratsa da, digər tərəfdən, ənənəvi mənada idarəetmə və nəzarəti qeyri- mümkün edir. Şüura təsir texnologiyalarının, nəzəriyyə və praktikanın zənginliyi, tarixi təcrübə, mədəniyyət məqamına da təsir baxı mından qeyri-bərabər imkanlar formalaşdırır. Bu sadə təcrübə - 5 6 - hər bir dövlətin mədəniyyət siyasətinə, milli maraqlarına mane olan problemlər dairəsini daraldır və əksinə təsir imkanlarını çox artırır. Yəni, bir tərəfdən, qarşıda duran strateji vəzifələrin həllinə bütün qüvvələri cəmləməyə imkan verir; digər tərəfdən isə, təsir obyektləri arasında, ayn-aynlıqda iş aparmaq ehtiya cından azad edir. Ayrılıqda hər kəsi məcbur etməyə ehtiyac qalmır, birtərəfli informasiya axınına başlanğıc verilir, nəticədə insanlar özləri, könüllü surətdə cavab təşəbbüsünü göstərirlər. Hər kəsin zövqünü, tələbatını, dünyagörüşünü dəyiş dirməyə göstərilən cəhd nəticəsində, bütöv insan kütlələrinin rəyi dəyişdirilə, yeniləşdirib bilər. Nəticədə insanla həyati vacib məsələlərə biganəlik göstərə və əksinə, vecsiz faktlardan məmnunluq duya, onları seyr etməyə üstünlük verə bilərlər. Bütün bunlar sosial texnologiyaların mədəniyyət və dünyagörüşünə təsirini ardıcıl olaraq təkmilləşdirməyə, tətbiq dairəsini genişləndirməyə səbəb olmuşdur. ABŞ-da XX əsrin 90-cı illərindən belə bir deyim geniş yayılmışdır: “Varlı olmaq istəyirsənsə, yeni din yarat və təbliğat et!". Bu gün artıq bu bir zarafat deyil, gerçəklikdir. İctimai şüura təsir texnologiyaları həm lokal, həm də beynəlxalq, qlobal səviyyələrdə aparılır. Siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni maraqların müdhiş çulğaşması şəraitində aparılan "informasiya müharibələri" bu prosesin başlıca spesifikasını təşkil edir. Təbiəti, dünyanı dəyişməklə inkişaf elməkdən, daha çox öz dünyagörüşünü, şüurunu dəyişməklə inkişafa meyillənmək - bu yaşanılan bütün inqilabların (mədəni, mental, informasiya və s.) müqəddəm şərti, əsas spesifikasıdır. Əsas problem müasir dünyanın, inqilabların gedişatı və qanunayuğun nəticə lərinin hələ tam dərkedilmə səviyyəsindən çox uzaqda olma sıdır. - 5 7 - Şüurun formalaşdın İmasına təsir edən miqyaslı, xaotik və çoxşaxəli proseslər burada tarixən formalaşmış reallıq anlayışının, insanın yaşadığı, dayaqlandığı sabit məkan anlayı şını tamamilə unutdura bilər. Düşüncədə, fəaliyyətdə aydın hədəflərin və müəyyənliyin itməsi, bu gün ayaqlar altındakı torpaq-məkanın itməsi deməkdir. Yaşanılan tarixi-mədəni məkanın unutdurulması, real dünyanın real problemlərini ikili standartlara yol vermədən həll etmək əvəzinə, onları texnoloji imkanlara əsaslanaraq virtual, təbliğat və mədəni məkana müdaxilə vasitəsilə həll etmək cəhdində özünü göstərir. - 5 8 - § 8. Dünyanı dəyişən inqilablardan, dünya görüşü dəyişdirən texnologiyalara... Öz inkişafında görünm əm iş yüksəkliyi \>ə m ürəkkəbliyi qət edən sivilizasiya, bu gün həm də sanki miqyaslı və ziddiyyətli problem lərin y a ratdığı uçurum qarşısındadır. Bu vəziyyət ilk növbədə, dünyaya m ünasibətim izə, dünyaya b a xışım ıza yenidən nəzər salmağı tələb edir. Deməli, dünyanın gələcəyi birmənalı şəkildə dünyagörüşün m əzm unundakı dəyərlərdən, m ə dəniyyətdən. təhsil səviyyəsindən, onların m əz m unlu və geniş yayılm asından birmənalı şəkildə asılı olacaqdır. Yeni dünyada davranışın ümumi, birgəyaşayış qayda larını müəyyənləşdirmək üçün, ilk növbədə, baş verənlər dərk olunmalı, yaşanılan indiki məqam gərgin seçimlər, gələcək isə sonsuz imkanlar məkanı kimi təsəvvür edilməlidir. Həyatın bütün sahələrinə nüfuz etsə də, dəyişikliklər, ilk növbədə, insana ünvanlanmış olur. Çünki bunu dərk edən də, ən həssas və ağrılı münasibəti hiss edən də insandır. Mədəniyyətin inkişafı və təkamülündə yeni sistemlərin yaranması, avtonomluğa və lokal sərhədlərdə mövcudluğa ehtiyac duyması meyilləri kimi differensiasiyaya və əksinə, bir-birini tanıma, əməkdaşlıq və bağlılıq meyillərinin ifadə etdiyi inteqrasiya prosesləri tarixən, bir-birini əvəzləmişdir. - 5 9 - Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|