Siyasətin mənəviyyatla sintezi müəllifə görə məhz
mədəni siyasətdir.
Dialoq özü mədəniyyət fenomenidir. Buna görə də
müasir dünyada siyasətin bütün istiqamətləri zorakılıq, mü
daxilə və savaşa alternativ olan dialoq üsuluna əsaslanır. Belə
olmadıqda dialoq adı altında baş verən nə varsa, əslində mono
loqdur, öz baxış, mədəniyyət və dəyərlərini başqa tərəfə zorla
qəbul etdirmək siyasətidir. Demokratiya dialoq mahiyyətlidir.
Məhz buna görə də XX əsrin ortalarında gündəmə gələn dialoq
problemi heç vaxt aktuallığını itirməmiş, əksinə, onun əhəmiy
yəti hər gün yenidən vurğulanır.
Bu məsələ həm dövlətlərarası, həm də dövlətdaxili mə
dəni siyasətin mühüm məqamlarım əhatə edir. Mədəniyyətin
inkişafında dövlətin və cəmiyyətin birgə fəaliyyəti, Azərbayca
nın qlobal mədəniyyət məkanına uğurla daxil olmasına kömək
edən bütün sahələrə önəm verilməsi, informasiya cəmiyyətinin
tələblərinə uyğun innovasion mədəniyyət strukturunun forma
laşmasını təmin etmək, vətəndaş cəmiyyətinin ən mühüm
göstəriciləri kimi mədəni novatorluğun, yaradıcı təşəbbüslərin,
plüralizmin və özünəməxsusluğun dəstəklənməsi, ən müasir
texnologiyaların tətbiqi və mədəniyyət sahəsində kadr poten
sialının peşəkarlığının armasını təmin etmək yolu ilə sosial-mə
dəni siyasət və idarəetmədə effektiv nəticələrə nail olmaq -
günün vacib məsələlərindəndir. Məhz belə olan təqdirdə, mə
dəniyyət siyasəti Azərbaycanda sosial-mədəni inkişafın yeni
səviyyəsinin əldə edilməsinə nail olmaq, dinamik keyfiyyət
dəyişikliklərini həyata keçirmək, ölkənin qlobal mədəniyyətə
uğurlu inteqrasiyasını təmin elmək olar.
Azərbaycan dövləti formalaşmış dünya düzənində müs
təqilliyin möhkəmləndirilməsi istiqamtində yorulmadan çalış-
-
6 8
-
d,ğı bir dövrdə, mədəniyyət siyasətin ölkəmizin beynəlxalq
aləmdə mədəni potensialına, əlverişli tərəfdaş obrazına, mənəvi
nüfuzuna dair təsəvvürləri hər gün daha böyük qətiyyətlə for
malaşdırmağa səy göstərməlidir. Çünki Azərbaycan tarixən
yalnız malik olduğu maddi-təbii sərvətləri ilə yanaşı, həm də öz
zəngin mənəvi irsi ilə tanınmışdır.
Bu baxımdan “beynəlxalq mədəni inteqrasiya” mövzu
sunun müzakirəsi, tədqiqi və tədrisi mühüm yer tutur. İstər
bütün dünyada, istərsə də MDB məkanında “beynəlxalq müna
sibətlər” elmi sahəsində hazırda ən geniş tədqiq olunan yeni
istiqamətdir. “Beynəlxalq humanitar əlaqələr” adlandırılan
konkret ixtisas çərçivəsində “Müasir dövr və beynəlxalq mə
dəni inteqrasiya problemləri” ayrıca tədris olunur.
Burada mədəni inteqrasiyanın məzmunu, başlıca meyil-
ləri, onun beynləxalq siyasətdə statusu və müasir dünya inki
şafında rolu hərtərəfli təhlil edilir.
Müasir inteqrasiya proseslərinin modelləri, mövcud hu
manitar, siyasi-hüquqi mexanizmləri, coğrafi bölgələr üzrə, si-
vilizasion amillərə görə (dövlətlərarası, mədəniyyətlərarası,
mədəni-tarixi regionlararsı və s.) ayırd edilərək nəzərdən
keçirilir.
Mədəniyyətlərarası münasibətlərdə ziddiyyətlərin həlli
nə müxtəlif yanaşmalar (etnosentrizm, mədəni relyativizm, mə
dəni inteqrasiya və s.) təhlil olunur. Müasir dövrdə mədəni
mübadilənin dövlətlərarası münasibətlərdə oynadığı rola aydın
lıq gətirilir. Mədəniyyətin ən mühüm sahələri: siyasi mədə
niyyət və hüquqi mədəniyyətin tarixən formalaşmış tiplərinin
müqayisəsi aparılır. “Mədəni diplomatiya”, onun məzmunu və
funksiyaları müəyyənləşdirilir. Müasir beynəlxalq münasibət
lərin humanitar mədəni-məzmun daşımasına diqqət cəlb edilir.
-
6 9
-
XXI əsrdə beynəlxalq mədəni inteqrasiya prosesləri hər
bir ölkənin dünyada mədəni-pozitiv obrazının yaranmasından
başlayır. Bu istiqamətdə çoxşaxəli, elmi əsaslara söykənən,
kommunikasiya texnologiyalarının imkanlarından istifadə et
məklə aparılan fasiləsiz fəaliyyətin konsepsiyası olmalıdır. Öl
kənin pozitiv, potensial tərəfdaş obrazına, hər şeydən əvvəl,
onun mədəni imkanlarının təbliği, geniş yayılması rolu isə nail
olunur.
Beynəlxalq siyasətdə qlobal dövrün tələbləri, sual və
çağırışları, bir sözlə, ifadə etmək istəsək, məhz mədəni ca
vabların, problemlərin mədəni inteqrasiya meydanında həll
olunmasını önə çəkir.
Bunun üçün kifayət qədər əsas vardır. Hər şeydən öncə,
sərhədləri olmayan qlobal mədəni məkanda mədəni identiklik
və müxtəlifliyin təmin olunması problemi gündəmdədir.
Mədəni inkişafa xas olan müasir meyillər həm obyektiv,
həm də subyektiv mənbələrdən yönəldilən çoxşaxəli təsir və
təzyiqlər altında radikal konservatizm, millətlilik, dini funda
mentalizm kimi cavab reaksiyalarını şərtləndirir. Elm və tex
nika ən yaxın perspektivdə nə qədər güclü inkişaf etsə də,
dünyada qeyri-sabitliyi şərtləndirən sosial və humanitar prob
lemləri həll etmək iqtidarında deyil.
Dünyanın hətta ən güclü, fövqəl sayılan dövlətlərinin
qlobal problemləri təkbaşına həll edə bilməməsi gerçək faktdır
və bütün səyləri mədəniyyətin kəşf etdiyi mexanizmlərə: in
teqrasiyaya, dialoqa, dözümlülüyə, həmrəyliyə yönəltməyi dik
tə edir. Siyasi və hüquqi mədəniyyətin tamamilə yeni səviy
yəsinə keçməyi tələb edir. Yalnız ümumbəşəri, mənəvi-əxlaqi
meyarlarla və prinsiplər üzərində qurulan siyasət dünyanı xilas
edə bilər. Sivilizasiyanın yaxın perspektivləri mədəniyyətlər
-
7 0
-
dünyasından, vahid, rəngarəng dünya mədəniyyətinin forma
laşması imkanlarından birmənalı şəkildə asılıdır.
"Mədəni siyasət” anlayışı və onun idarə etdiyi məzmun
nisbətən son dövrlərdə gündəmə gəlmişdirsə də, bu istiqamətdə
fəaliyyət tarixin bütün dövrlərində mövcud olmuşdur. İnsan
yaşadığı bütün dövrlərdə, hökmən hər hansı mədəni məkanda
mövcud olmuş, bu məkanı hər hansı ideya və ya prinsiplər
əsasında təşkil etmişdir.
Mədəni siyasətin çoxşaxəli, fövqəlmürəkkəb sahə olma
sına "mədəniyyətə verilən təriflərin artıq 1000-ə çatması” gös
tərir (М.С.Кагаи. Философия культуры. СПб., «Петро
полис», 1996, s.416). Mədəniyyətin dünya siyasətinə nüfuzu
nun artırılması məqsədi ilə BMT və YUNESKO tərəfindən
"Mədəniyyət və inkişaf üzrə Ümumdünya Komissiyası” yara
dılmışdır. Komissiyanın başlıca məqsədi “Mədəniyyət və inki
şaf’ arasındakı qarşılıqlı əlaqə və dinamikanın öyrənilməsidir.
Demokratik dövlət quruculuğu gedişində Azərbaycanda
dünyada mövcud olan mədəni inteqrasiya modellərinə və me
xanizmlərinə yüksək həssaslıq göstərilməsi, onların təcrübə
sinin öyrənilməsinə önəm verilir. Bununla yanaşı, Azərbay
canda mədəni-mənəvi inteqrasiyanın tarixən formalaşmış hu
manitar mexanizmlərinin dünyaya çatdırılması istiqamətində
də işlər görülür. Mədəni siyasət heç bir zaman problemlərin
həllinin hazır reseptləri demək deyil, fasiləsiz yeniləşmə və
ünsiyyətin baş verdiyi məkanda birgəyaşayış qanunlarının
müəyyənləşməsi deməkdir. Burada Azərbaycanın tarixən varisi
olduğu kommunikativ təcrübənin rolu əvəzsizdir.
Mədəniyyət bütövlükdə gerçəkliyin, xüsusilə də siyasi
gerçəkliyin qavranılmasıntn özünəməxsus formasıdır. Dünya
nın məhz mədəni məkan kimi görmək arzusu və qabiliyyətidir.
-71
-
Dostları ilə paylaş: |