Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Bəhs olunan faciələrin, müharibə dəhşətlərinin baş ver diyi məkan - Avropa məkanı idi. Yəqin ki, məhz bu acı tarixi təcrübənin hec vaxt təkrar olunmaması arzusu, faşizm kabusunun külə döndərdiyi xara balıqlar üzərində bu gün ölkələrarası inteqrasiyanım unikal modelini - Avropa Birliyini yaratmağı şərtləndirən ən mühüm amil olmuşdur. Avropa xalqlan Böyük İdeyanı - inteqrasiya ideyasını həyala keçirərək minillərin arzusu kimi mövcud olan layihəni həyata keçirmək əzmini ortaya qoymuşdur. İkinci dünya müharibəsindən sonra Qərbi Avropada gerçəkləşməyə başlayan inteqrasiya prosesləri ötən yüzilliyin sonlarında müasir dünyanın bütün regionlarına yayılmağa başladı. Nəinki Avropa bölgəsinin, hətta bütün dünyada inkişaf və qarşılıqlı əməkdaşlığın başlıca - qlobal meyillərinədən biri nə çevrildi. XXI əsrdə “Avropa Birləşmiş Ştatlan” ideyasını həyata keçirəcəyi “Böyük Avropa”nın təşəkkül tapacağı pers pektivləri artıq o qədər də şübhə doğurmurdu. Lakin Avropada inteqrasiya proseslərinin zirvə nöqtəsi, inteqrasiyanın simvolu olan vahid Avropa Konstitusiyasının qəbul edilməsi ilə bağlı olan proseslər bu modelin də hələlik optimal, universal model olmadığını gündəmə gətirdi, ötən əlli il ərzində ilk baxışda nəzərə alınmayan, inteqrasiyanın həlledici istiqaməti kimi diqqət mərkəzində olmayan problemlər bütün ciddiliyi ilə ortaya çıxdı. - 12 - § 2. Avropada sosial-mədəni inteqrasiya məkanının kəşfi “Polad və daş köm ür birliyindən m ədə niyyətlərin birliyinə doğru". XXI əsrin əvvəllərində həm biitiin dün yada, həm də Avropada baş verən sistem li transformasiyalar, qloballaşma prosesləri nin geniş viisət alınası, inteqrasiya m odelin də özünəm əxsus strategiyanın ayrı-ayrı dö v lətlər, bölgələr, mədəni və m illi birliklər üçün optim al olan variantın axtarışını sü rət ləndirdi. İlk dəfə mövcud olan inteqrasiya proseslərinin bütün istiqamətlərini, tiplərini, qarşılıqlı təsirin mexanizmlərini ye nidən nəzərdən keçirmək imkanı əldə edildi. 1951-ci ildə, apre lin 18-də altı dövlətin (Belçika, İtaliya, Lüksemburq, Niderland. Fransa, Almaniya Federativ respublikası) Parisdə, “Avropa daş kömür və polad istehsalı birliyi” yaratmaq haqda müqavilə sindən başlayan, hələlik dünyada gənc olan inteqrasiya tarixi nin məqamları, uğurları və ziddiyyətlərinin təhlili sadə həqiqət ləri üzə çıxarır. Hamının qəbul edə biləcəyi ümumi, universal təcrübə ilə yanaşı, artıq sınaqdan çıxmayan layihələrin, inteqra siya meylinə əks olan dezintcqrasiya hərakatını doğuran sə bəblərin aradan qaldırılmasına böyük zərurət yaradır. - 13 - “Dəmir pərdələri, Berlin divarlarım" yıxan insanları birlik ideyası, bu ideyanın təntənəsi olan vahid Avropa Kons titusiyasının qəbul edilməsinə necə mane ola bildi? Bu və buna bənzər suallar qloballaşmanın doğurduğu problemlərlə bağlı xüsusilə aktuallaşmışdır. Yarım əsrdən çox qət edilmiş yolun, tarixlə müqayisədə çox gənc, dünyada ilk təcrübə almaq ba xımından çox böyük olan Avropa inteqrasiya modelinin, mövcud əməkdaşlıq mexanizmlərinin əhatəli təhlili çox vacib məsələdir. Bu illər ərzində ilk əvvəl inteqrasiyanın iqtisadi, siyasi, hüquqi mexanizimləri həyata keçirilmişdir. Yeni yüzillikdə inteqrasiyanın Avropa modelinin ən önəmli istiqaməti - mədəni-mənəvi mexanizmlərin hərəkətə gətirilməsi, dünya ölkələri ilə vahid sosial-mədəni məkanın formalaşdırılması ən prioritet məsələ kimi irəli sürülmüşdür. İlk baxışda elə görünə bilər ki, bu problemlər yalnız bəhs edilən məkanla bağlıdır. Əlbəttə ki, yox. Məsələ bura sındadır ki, iqtisadi, siyasi, hüquqi inteqrasiya sahəsində səmə rəli təcrübəsini bütün dünyada tətbiq edilən hüquqi dövlət qu ruculuğunun, liberal bazar iqtisadiyatının yüksək inkişaf etdiyi qabaqcıl ölkələrdə inteqrasiyanın qarşısında duran problemlər bu gün, ümumiyyətlə, Qərb demokratiyasının optimal model olduğunu, onun həyatiliyini sübut etmək üçün ən ciddi sınağa çevrilmişdir. Bir qədər dəqiq desək, iqtisadi və siyasi məkan ların birliyi Avropada mexaniki mədəni, mənəvi məkanların da qovuşmasım təmin edə bilmişdir. Mövcud problemlərin həllinin sadalanan sahələrdə bü tün mexanizmləri, infrastrukturu formalaşdınlsa da mə dəniyyətin inteqral potensialı arxa planda qalmışdır. Nəticədə Avropa iyirminci yüzilliyin əvəlində də, uzaq keçmişdə olduğu - 14 - kimi həqiqi birlik idealından hələlik çox uzaqda olduğunu dərk etmişdir. Bunu yalnız sosial-mədəni, mənəvi amillərdən qay naqlanan kütləvi iğtişaş və qalmaqallar deyil, həm də ictimai rəy sorğuları da aşkar göstərmişdir. Avropa sakinlərinin problemə münasibətdə bədbin və nikbin mövqelərdə demək olar ki, bərabər bölünməsi inteqrasion modelin tənqidini güc ləndirdi. Ziddiyyətlərin zahiri təzahürünü beynəlxalq hüquqla milli hüquq sistemləri arasındakı uğursuzluq şərtləndirdi. Bö yük Avropa Konstitusiyası yaradıcıları tərəfindən, inteqrasiya prosesinin iştirakçısı olan bütün dövlətlərin milli qanunveri ciliyində artıq mövcud olan demokratik prinsiplərin daha dol ğun ifadəsi kimi səciyyələndirilir. Ən başlıcası isə. rəsmi bə yanatlarda deyildiyi kimi, Avropanın insan hüquqları sahəsində əldə etdiyi əsas uğurlar burada tətbiq olunmuşdur. Qlobal iqtisadi, siyasi və s. təsirlərə qarşı duran səmərəli mexanizmlər sistemi yaradılmış, nəhayət, yeni şəraitin idarə olunması üçün zəruri olan əlaqələndirici institutlar təsis edilmişdi. Avropa Konstitusiyasının yaradılması üsulu doğrudan da spesifik haldır. Onun əsasında milli hüquq deyil, beynəlxalq müqavilələr və beynəlxalq hüquq durur. Dünya inkişafının tamamilə yeni xüsusiyyətlərlə sə- ciyyələnməsini göstərən əlamətlər çoxdur. Bu gün yalnız tarixən, uzun müddət mövcud olan birgəyaşayış formaları nın dəyişməsi baş vermir. Hətta yaşı cəmi yarım əsri haqlayan inteqrasiya prosesinin Avropa modelinin də artıq səmərəli tətbiqi üçün çox ciddi əngəllər olduğu ortaya çıx mışdır. Bu da öz növbəsində həmin modelin, inteqrasiyanı monolit birliyə çevirən bağların hansı həlqəsindən zəiflə məsini, həqiqi birlik üçün hansı amilin nəzərdən qaçırıldı Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|