nlması, cəmiyyətin bütün sahələrində dövlət tənzimlənməsinin
bərqərar olduğuna inandırmaq sayəsində ölkəmizi dünyaya ta
nıtdırmağa qadir oldu. Bütün bunların bəhrəsi kimi, Azər
baycana, bir çox ölkələr üçün əlçatmaz arzu olan regional lider,
demokratik-dünyəvi dəyərlərə sadiq, fundamental ifratçılıqdan
uzaq olan cəmiyyət kimi qlobal inkişaf layihələrinin ideal
plasdarmı statusunu qazandırdı.
Ölkə daxilində, dövlət-cəmiyyət münasibətlərində po
pulist, bayağı frazeologiya, subyektiv emosional radikalizmdən
uzaq, real elmi əsaslara, həyat fəlsəfəsinə malik hakim elitanın
formalaşdırılması, “elita” sözünün etimoloji mənasına uyğun
olaraq onun "ən yaxşı siyasi idarəetmə keyfiyyətlərinə malik
seçilmiş elita” olduğu göz önündə baş verən uğurun təkamülü
sübut edir. Yaratdığı hakim partiyanın siyasi konsolidasiyası,
xalqla sarsılmaz alyansı, lider amalının milli dövlətçilik ama
lına çevrilməsi yaşadığımız tarixin reallığıdır. Azərbaycan dün
yada gedən proseslərin passiv müşahidəçisindən fəal subyekti
sırasına adladı.
Tarixə və dünya siyasi xəritəsinə suveren Azərbaycanın
adını həkk etdi. Müstəqil dövlətin və dövlət yaratmaq haqqında
elmin əsaslarını yaratdı.
Postsovet məkanındakı başqa ölkələrlə müqayisədə
Azərbaycanın fövqəlmürəkkəb start şərtləri, inkişafın real
laşdırılması istiqamətində onun əl-qolunu bağlayan, “imkanlar
koridoru”nu son dərəcə daraldan Ermənistan-Azərbaycan Dağ
lıq Qarabağ münaqişəsi kimi əlavə ağırlaşdıncı təzyiq fakto
runun mövcudluğu şəraitində baş verməsi, ulu öndərin Azər
baycan qarşısındakı xidmətlərinin misilsiz olduğunu başa düş
məyə kömək edir.
Müstəqillik azad siyasəti, yəni öz inkişafını suveren
-
134
-
milli maraqlardan çıxış edərək qurmağı nəzərdə tutur. Ümum
milli liderin siyasi uğurunun ana xəttini məhz milli maraqların
prioritet hədəf kimi seçilməsi təşkil etmişdir. Hazırda bütün
postsovet məkanında çoxçalarlı “demokratiya” anlayışını bəsit
mənada, kimlərinsə diktə etdiyi universal model kimi başa
düşənlər, öz siyasi proqramlarım qərbə ünvanlayan, hər bir
məsələyə müxtəlif mənbələrdən bildirilən münasibətlər mü
qabilində güzəştə getməyi şüar tutan, buna ümid edən təqlidçi
və təslimçi siyasi qüvvələr məğlubiyyətə uğramış, marginal qu
rumlara çevrilmişlər. Demokratik transferin, .vətəndaş cəmiy
yətinin hazır reseptlər və “ixrac modelləri" əsasında deyil,
Azərbaycanın özünəməxsus tarixi, siyasi, mədəni spesifikasın
dan irəli gələn milli maraq və təməllər üzərində qurulmasım
üstün tutan H.Əliyev siyasi kursu davamlı qələbələrin rəhninə
çevrilmişdir.
Yeni dünya düzənində lider-cəmiyyət qarşılıqlı müna
sibətlərində üzə çıxan yeni keyfiyyət dəyişikliklərindən biri bu
dur ki, siyasi proseslərin yeni subyektləri - xalq, cəmiyyət, in
san qrupları dəyişikliklərin, vətəndaş cəmiyyətinin başlıca
aktorlan kimi siyasi fəallığın episentrini təşkil edirlər.
Belə dönəmlərdə siyasəti və siyasətçiləri, onların mə
ram və missiyalarını insanlara çatdırmaq üçün lider ideya
larının trayektoriyasını davam etdirmək, geniş kütlələrə düzgün
təhlil və təqdim etmək kimi çox mühüm vəzifə ortaya çıxır.
Məhz belə məqamlarda milli liderin siyasətinin xalq üçün
anlaşıqlı dilə, bütün cəmiyyətin həyat devizinə çevrilməsinə
yardımçı olan məsləkdaşlar, siyasi liderlə xalqın arasında
ümumi ünsiyyət məkanının formalaşmasına, üfüqi və şaquli
müstəvilərdə xalq-lider dialoq kanalının yaranmasını, qarşılıqlı
-
135
-
təmas nöqtələrinin davamlılığının təşkil edilməsinə yardımçı
olurlar.
Ulu öndərin rəhbərliyi altında Azərbaycanda vətəndaş
cəmiyyətinin təşəkkülü və formalaşması kimi tarixi hadisənin
baş verməsi, dövlətçiliyin institusional əsaslarını səciyyələn
dirən struktur dəyişiklikləri, cəmiyyəti təşkil edən sosial tip və
stereotiplərin bir-birini əvəzləməsi prosesi kimi mürəkkəb
mövzunun siyasi- fəlsəfi təhlili də müəllifin tədqiqatlarında ilk
dəfə təhlilə cəlb edilmişdir.
Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması XX əsrdə elmi-
texniki inqilabla yanaşı, ikinci - yəni sosial inqilab hesab olu
nur. Ramiz Mehdiyev vətəndaş cəmiyyəti nəzəriyyəsinin, əsa
sən Qərb mənşəli konsepsiya olduğunu vurğulamaqla yanaşı,
onun özünəməxsus Azərbaycan modelinin yaradıcısının məhz
Heydər Əliyev olduğunu, bu nəzəriyyəni praktiki siyasi ger
çəkliyə çevirməsini hərtərəfli təhlil edir. Vətəndaş cəmiyyə
tinin Azərbaycan modelinin formalaşması özəlliklərinə diqqəti
cəlb edərək bu nümunədə həmin nəzəriyyəyə xas olan bəzi
məhdudluqlardan azad olmağa cəhd edilməsini, onu həqiqi mə
nasına yaxınlaşdırmaq məramını önə çəkir.
Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin qurulması prose
sində qarşıya çıxan problemlərin, həm ikiqütblü dünyanın, həm
də yeni və köhnə ideologiyaların kəskin mübarizəsi, bu mə
kanda toqquşan maraqların yüksək gərginliyi fonunda ardıcıl
olaraq həll edildiyi üçün tarixi nailiyyət kimi daha dəyərli
olduğu qeyd edilir. Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması isti
qamətində prioritet hədəfləri müəyyən edən ümummilli liderin
yeni münasibətlərin qurulacağı müstəqil siyasi, iqtisadi, hü
quqi, mədəni, mənəvi məkanını təmin etməsi vurğulanır.
Heydər Əliyevin bünövrəsini qoyduğu vətəndaş cəmiy
-
136
-
yətinin ən başlıca xüsusiyyəti kimi müəllif Azərbaycanda, ilk
növbədə, insanlar arasında Vətəndaş Sülhünün bərqərar olma
sım qeyd edir, bu münasibətlərə ümumi qarşıdurma və və
təndaş müharibəsini aradan qaldırmaqla nail olmasını diqqət
mərkəzinə gətirir. Yeni cəmiyyətin qurulması üçün zəruri olan
siyasi sabitliyə - təkamül pauzasına yalnız vətəndaş sülhünün
imkan yarada biləcəyini fəhmlə sezməsini xatırladır.
Vətəndaş cəmiyyətinin Heydər Əliyev konsepsiyasında
insanlararası münasibətlərin və mütərəqqi inkişafın başlıca
qarantı kimi dövlətin rolunun möhkəmləndirilməsi xüsusi
önəm kəsb etmişdir. Dövlətin vətəndaşların ən müxtəlif maraq
və mövqeləri arasında anlaşma, humanitar ünsiyyət məkanını
təşkil etmək kimi müqəddəm şərtləri təmin etməsinə böyük
əhəmiyyət verilmişdir. Vətəndaş fəallığının, ilk növbədə, və
təndaş mədəniyyəti, demokratik və siyasi mədəniyyətdən
ayrılmaz olduğu, azadlıq və məsuliyyətin kövrək balansının
daim gözlənilməsi, fərdi fəallıqla milli maraqların, dövlətin
qüdrəti və nüfuzunun anması arasında ahəngin saxlanılmasının
vacib olduğu sübut edilmişdir.
Yeni vətəndaş cəmiyyəti təsisatlarının Qərb təcrübəsinə
və Qərbin müxtəlif məzmunlu dəstəyinə əsaslanması təbii bir
prosesdir. Lakin burada vətəndaş cəmiyyətinə süni imitasiya
yaratmaq cəhdlərinin gərəksiz olduğu geniş təhlil edilmişdir.
Əksinə, bu təsisatlar vətəndaş təşəbbüskarlığının, inkişaf strate
giyasında gerçək alternativ variantlar varsa, onlara dair təklif
lərin verilməsi problemlərin müxtəlif baxış bucağından görün
tüsü və konkret həlli yollarının tövsiyə edilməsini əlaqələn
dirən vətəndaş fəallığı mərkəzlərinə çevrilməsi onların həqiqi
təyinatları və məramının reallaşması demək olardı.
Vətəndaş cəmiyyəti hər bir dövlətdə, sadəcə, müəyyən
-
137
-
Dostları ilə paylaş: |