bəqə, müşahidələrə görə son illərdə yeni ictimai sinfi
formalaşdırmaqdadır.
Bu insanlar ayrıca təşkilat, kollektiv və s. qurum
lardan tutmuş bütöv şəhər, region, nəhayət, millət və döv
lətin ən qısa zamanda mütərəqqi inkişaf templərinə qoşula
bilməsini təmin edirlər. Yaradıcılığı özünə peşə seçən su-
perkreativ təbəqənin nüvəsini; alimlər, universitet profes
sorları, elmi işçilər, dizaynerlər, mədəniyyət və elm xadim
ləri ekspert və analitiklər, yazıçı və şairlər, mühəndis və
elmi işçilər, arxitektorlar, rəssamlar və s. təşkil edirlər. Ru
siyada kreativ sinfin 13 milyon nümayəndəsinin olduğu və
dünyada ikinci yerdə durması məlum olmuşdur. Yeni tipli
cəmiyyət - kreativ cəmiyyətdir və müvafiq olaraq kreativ
(yaradıcı) təfəkkürlü şəxsiyyət və fərqli mədəniy-yət, dün
yagörüşü tələb edir. Kreativ şəxsiyyət zamanın nəbzinə uy
ğun düşüncə tərzinə, dünya duyumuna, professional keyfiy
yətlərə malikdir. Yaradıcı, hadisələrin təhlilində milli ma
raqlardan çıxış edən və qlobal miqyaslı təfəkkürə malik
olan kreativ şəxsiyyət tipi - yüksəliş və tərəqqinin kata
lizatoruna çevrilir.
Məlumdur ki, insanın şüuru nisbi müstəqilliyə ma
likdir və reallıqla müqayisədə həm fantastik sürətlə irəli
ləyə, həm də reallığa nisbətən ləng dəyişə bilir. Gerçəkliyi
önləyən şüur daşıyıcıları həmişə nisbi azlıq təşkil etmişdir.
Lakin imkan və potensial hər bir insanda mövcuddur. Bu
günkü sürət ritmi reallığın daha tez dəyişməsini şərtləndirir
və insanların ona reaksiya vermək imkanı nisbi başlanğıcla
nisbi sonluğun arasında disbalans, hətta uçurum formalaş
dırır. Bu proseslərin sürətini yalnız Bili Geytsin dediyi kimi
“fikir sürətli’’ həyat tərzi ilə, zəkanın önləyici fəaliyyəti ilə
-
2 2 2
-
nəzarətdə saxlamaq mümkündür. Bunlar qabaqcıl ölkələrdə
nəzəri deyil, praktiki həyata keçirilən tədbirlərə daxildir.
Kreativ pedaqogika, psixologiya, kreativ menecment zaman
intervalını uzaq üfüqlərdən əhatə etməyə hazır şəxsiyyəti
formalaşdırmağa xidmət edir. Azərbaycanda bu mövzu ge
niş müzakirə olunmalı, yeni, qeyri-ənənəvi təlim və tədris
metodları, təfəkkür texnologiyalarının tətbiqi gündəmə gə
tirilməlidir.
Azərbaycanda innovasion cəmiyyət quruculuğunun
ilk təşəbbüslərindən biri, məhz intellektual elitanın, ziyalı
ların öz sıralarında nə qədər kreativ fəaliyyətə yönümlü,
gələcəyi qurmağa əzmli vətəndaş olduğunu aşkarlamaqdan
ibarət olmalıdır.
Dövlətin qayğı və diqqəti müqabilində, sərf edilən
vəsaitin qarşılığında insan resurslarının, intellektual poten
sialın ən ciddi “inventarizasiyası", diaqnostikası aparılmalı,
milli sərvətimiz olan beyin kapitalının gerçək mənzərəsi
yaradılmalıdır. Statistika səviyyəsində məlumdur ki, təbii
sərvətlər çox vacib, lakin yeganə şərt deyil. İnkişafın lideri
sayılan ölkələr təbii sərvət baxımından zəngin olmamışdır.
Hətta təhsil, savad və diplomlu kadrların kəmiyyət göstə
ricisi də ölkənin yeganə rifah göstəricisi deyil. Əsas məsələ
insan resurslarını intellektual kapitala çevrilməsini təmin
edən keyfiyyət dəyişikliklərinə, fəallığı hərəkətə gətirməyə
nail olmaqdır. Bu gün maddi sərvətlərin ixracı intellekt ix
racı ilə bərabər gəlir gətirir. M əlumdur ki, Hindistanda
proqram təminatçıları ölkəyə, Rusiyada neftin gətirdiyindən
çox gəlirin gəlməsini təmin edirlər. Fərq isə daha möhtə
şəmdir: birincisi heç vaxt tükənmədiyi halda, ikincisi tü
kənə bilər (xatırladaq ki, dünyanın ən yaxşı 500 universiteti
- 2 2 3 -
sırasında Hindistan üç, Rusiya iki universitetlə təmsil olun
muşdur).
Azərbaycanda innovasion fəaliyyətin qurulmasının
müqəddəm şərtlərindən biri elmin, təhsilin, bütün mədəniy
yət sisteminin innovasion əsaslar üzərinə keçməsini tələb
edir. Bu danılmaz həqiqətdir. Rəqabətə davamlı intellekt,
mükəmməl peşə səviyyəsinə malik mütəxəssis bir-iki ilə
yetişmir. Belə kadrları yetişdirən ziyalılar isə ən yüksək
dünya standartlarına cavab verməlidir, Finlandiyada ən
müasir, innovasion yönümlü orta məktəbdə dərs demək
üçün müəllim ən sərt rəqabət şərtlərinə uyğun gəlməli, iki-
üç dil bilməlidir. Biz bu standartları diqqət mərkəzinə
gətirməliyik. Çünki istedad və intellektin yetişdirilməsi,
aşkara çıxarılması da müddət tələb edən prosesdir. Buna
nail olduqda, cəmiyyətə dəfələrlə çox fayda gəlir. Cəmiy
yətdə təhsil sahəsində marağı olan bütün subyektlər: ailə
dən tutmuş ictimai təşkilatlara, təhsil müəssisələrinə, yerli
hakimiyyət və idarəetmə orqanlarına qədər bütün səviyyə
lərdə daimi izahat və təbliğat işinin aparılması ilkin şərt
lərdən biridir. Elmin və təhsilin məzmun və oriyentasiyası,
tədris texnologiyaları, metodları, təşkilatlanma formaları
yeni tələblərə uyğun şəkildə dəyişməlidir.
Avropa elm və təhsil məkanına inteqrasiya kimi va
cib məsələ də bunu tələb edir.
İnnovasion inkişaf strategiyası təsəvvür edildiyi ki
mi ümumi vəzifələrin sadəcə bir istiqaməti, qolu deyil. Bu
suveren Azərbaycanın gələcəyi, rəqabətə davamlı pers
pektivləri, sabahından əminliyi və milli təhlükəsizliyinin
təminatı məsələsidir.
Fiziki əməyə yönümlü fəaliyyətdən, əqli əməyə yö-
-
224
-
nümlü cəmiyyətə keçid elm və təhsil sahəsində bütün
anənəvi modellərin transformasiyasını gündəmə gətirir. İn
novasion inkişafın ilk mənbəyi kimi dövlət qayğısı, zəngin
sarvətlərimiz, möhkəm iqtisadi təməl, nəhayət dünya təcrü
bəsi mövcuddur. Prezident İlham Əliyevin bəyan etdiyi
“Qara qızılı insan qızılına çevirmək” xətti də ən geniş tə
şəbbüslər üçün meydan açır.
Sıra əlbəttə ki, milli elmi elitadadır. Fəaliyyət gös
tərmək, söz demək, konseptual proqramlar təqdim etmək
sırası onundur.
Bütün dünyada genişlənən innovasion inkişaf dalğa
sının təsirini öz üzərinə götürən yeni intellektual qüvvə
lərimiz nə qədərdir? Əgər elmi tədqiqat müəssisələri qlobal
və milli əhəmiyyətli vəzifələrin həllində təşəbbüs göstər
mir, ondan təcrid olunursa, ziyalılarımız konservativ göz
ləmə mövqeyi tutursa, humanitar-sosial texnologiyalara
dair təsəvvürlər bəzən bir şöbə, laboratoriya çərçivəsindən
kənara çıxmırsa, alimlərimizin sırasında “innovasion lobbi"
hələ formalaşmamışdırsa, bu sualın cavabı ürəkaçan de
yildir.
“Milli siyasi elitanın ölkənin inkişafının yem mən
bələrlə təmin etmək səyləri tamamilə aktual, elmi əsaslara
malikdir. Təhsil, elmi və texnoloji innovasiyalann daimi,
qüdrətli dəstəyi olmadan inkişaf mümkün ola bilməz. Buna
görə də Azərbaycan gənclərinin intellektual potensialını
yüksəltmək məqsədini güdən təhsil proqramlarının daimi
təkmilləşməsi və keyfiyyətinin artırılması son dərəcə va
cibdir. ölkənin ən qısa müddətdə, real olaraq m üasirləş
məsini məhz bu təmin edə bilər” (R.Mehdiyev. Azərbaycan:
Qloballaşmanın tələbləri. Bakı, 2004, s.88).
-
225
-
Dostları ilə paylaş: |