rizmin çox sıx çulğaşdığı aqressiv separatizm, ən müxtəlif
ölkələrin maraqlarının toqquşması kimi real təhlükəli meyil-
lərin mövcudluğundan irəli gələn problemləri də hər bir Siyasi
Partiya görməyə borcludur.
Dünyada baş verən proseslərə milli eqoizm və özünü-
təcrid mövqeyindən deyil, ardıcıl özünütəsdiq xəttini yeritmək
mövqeyində durmaqla münasibət bildirmək, bu gün müxalifət
partiyalarının imkanları xaricindədir. Müasir fövqəlmürəkkəb
reallıqda dövlətimizin ardıcıl təkamül mərhələsini keçməsinə
alternativ yoxdur. “İnqilab ixracı” kimi siyasi romantizm xül
yasına uymağın bəzi qüvvələr üçün nə qədər əlverişli olmasın
dan asılı olmayaraq, “inqilab" havasına oynamağın vaxtı keç
mişdir.
Demokratiya və təkamül anlayışları ayrılmazdır. “Ame
rikada demokratiya” əsərinin müəllifi A.Tokvilə görə “inqilab-
maariflənmiş xalqların baş qoşmadığı avantüradır”. Ukraynada
“inqilabın” ildönümü haqda sorğularda əhalinin böyük əksəriy
yəti onun əleyhinə olduğu, 27%-ni isə “çox pis" qiymət verdiyi
mətbuatda əksini tapmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Yeni Azərbay
can Partiyasının lideri İlham Əliyev, “rəngli inqilab”Iann “si
yasi alver, siyasi import və eksport” predmeti kimi başa düşən
lərin dərin illüziyaya qapıldığını siyasi fəhm və uzaqgörənliklə
qeyd etdi. Bu qəbildən olan hadisələrin hər bir ölkənin konkret
siyasi durumu ilə əlaqəli olduğunu diqqətə çəkərək bir daha bə
yan etdi: siyasi proseslərin idarə olunması və qiymətləndirilmə
sində yeganə düzgün meyar, məkirli “siyasi texnologiya alveri”
deyil, düşünülmüş müdrik siyasi kursdur, Azərbaycan xalqı və
Azərbaycan iqtidan bu kursa sadiqdir və əmindir.
Bu gün inqilabın aktual olduğu bir sahə vardırsa, bu da
-
2 7 0
-
müxalifət partiyaları liderlərinin “şüurunda inqilab”, dünyagö
rüşündə, siyasi platformasında ehtiyac duyulan inqilabdır.
Siyasi gerçəkliyə münasibətdə “şüurda inqilab” səviyyəsinə ça
ta bilən həmkarlarını “xəyanətkar, satqın" adlandırmaq çıxış
yolu deyildir. Dövlətin maraq və mənafeyinin tələb etdiyi mə
sələlərdə, xalqla hakim partiyanın nail olduğu milli birlik kimi
əvəzsiz dəyərin etiraf edilməsi, cəmiyyətimizdə milli ləyaqət
və sahiblik hissinin möhkəmlənməsi işinə xidmət etmək,
dözümsüzlük və qarşıdurma mövqeyindən əl çəkməklə, normal
müxalifət səviyyəsində təşkilatlanmağı bacarmaq - bu da in
qilabdır. Azərbaycanın gələcəyi, Qərbə inteqrasiyası, beynəl
xalq arenada ən böyük problemimiz - Dağlıq Qarabağ mü
naqişəsinin həllinə münasibətdə mövcud olan ikili standartlara
xalqımızın tutarlı cavabı Siyasi partiyaların bu cür dövlətçilik
mövqeyindən çıxış etməsinə sosial sifariş vermişdir. Əksinə,
ölkədə siyasi sabitliyi pozmağa cəhd etməklə, eyni siyasi-
iqtisadi və s. “böhran” görüntüsü yaratmaqla bununla nəyəsə
nail olmaq, hakimiyyətə zorla gəlmək istəklərinə həm beynəl
xalq vəziyyət, həm də xalqın və dövlətin birliyi heç bir ümid
yeri qoymur. Ümumilli lider Heydər Əliyevin dediyi kimi
“Ağıl olan yerdə zora ehtiyac yoxdur”.
Siyasi Partiyaların dinamikası göstərir ki, hər dəfə, növ
bəti məğlubiyyətdən sonra, müxalifət partiyaları məntiqi nəticə
kimi təşkilati, sosial baza və s. sahələrdə “kollaps” effektini
yaşayır, köhnə şüar və şüurdan azad ola bilməyən partiyanın
tarixi missiyası sona çatır.
Dövlət başçısının həyata keçirdiyi ardıcıl siyasi kurs və
konkret tədbirlər, müxalifətin əsil təşəbbüsdən deyil, populist
şüarlardan çıxış etməsi, onları ictimai rəyin diqqətini cəlb et
mək üçün hər bir əsasdan məhrum edir. Azərbaycanda
-271
-
Prezident Respublikası cəmiyyət, hakimiyyət və siyasi parti
yalar arasında, konstitusiya və hüquq əsasında, ictimai, siyasi
münasibətləri ahəngə gətirən stabil, effektiv sistem kimi de
mokratiyanın və milli dövlətçiliyin ardıcıl möhkəmləndiril
məsini təmin edir.
Yarandıqları on ildən çox bir müddətdə ardıcıl olaraq
siyasi potensialının tükənməsi istiqamətində gedən, hər dəfə
yeni məğlubiyyətlərlə üzləşən, müxalifət düşərgəsini təmsil
edən siyasi partiyaların xüsusilə son dövrlərdə fəaliyyəti məhz
bu aspektdə real elmi təhlilini almalıdır. Bu da öz növbəsində,
ölkəmizdə sağlam demokratik müxalifət və partiya sisteminin
formalaşmasına mane olan səbəbləri aşkar etməyə imkan verə
bilər. Bir faktı da xüsusilə vurğulamaq yerinə düşər ki, özünü
siyasi partiya hesab edən müxalifət nümayəndələri, xüsusilə də
liderlər. Qərb modelinə, Qərb-Avropa demokratik proseslərinə
yaxşı bələd olduqlarını nümayiş etdirmək üçün bəzi məsələlərə
dair bol-bol sitat gətirirlər. Siyasi fəaliyyətsizliklərinə haqq
qazandırmaq üçün müxtəlif “inqilab ixracı” mövzularım gün
dəmə gətirirlər. Təşəbbüskarlıqdan, sosial dayaqlardan məhrum
olduqlarını bu və ya digər vasitələrlə ört-basdır etməyə cəhd
edirlər.
Lakin hələlik bu partiyaların heç biri, Qərb modelli
çoxpartiyalı sistemin formalaşma dinamikasından, onların pə-
rakəndə, dağınıq, kəmiyyət göstəricilərinə deyil, hakimiyyətin
legitim yolla dəyişdirilməsini təmin edən sistemli keyfiyyət
göstəricilərinə necə nail olması xüsusiyyətlərinin geniş mü
zakirə mövzusu və təhlil obyekti seçilməsini arzulamır. Çünki
belə olduqda, müasir müxalifət siyasi partiyalarının dərin
böhran dövrünü yaşaması, siyasi fəaliyyətin subyektləri kimi
tənəzzül və iflasa uğrama prosesinin son dövrdə daha da sürətlə
-
272
-
getdiyini və ən başlıcası da bütün bunların Azərbaycanda nor
mal partiya sisteminin təşəkkülünü gecikdirən əsas səbəblərdən
olduğu aşkara çıxacaqdır.
Qərbdə çoxpartiyalılıq əsrlərlə formalaşmış və özünün
yüksək inkişaf etmiş, sistemli təşkilatlanma səviyyəsinə də
məhz Qərb-Avropa ölkələrində çata bilmişdir. Cəmiyyətin və
sivilizasiyanın ümumi tərəqqisini maneə və sarsıntılar olmadan
inkişaf etdirmək, ən müxtəlif insan qruplarının fərqli maraqları
nı ifadə və təmin etmək, vətəndaşların Özlərini siyasi həyatda
reallaşdırması mexanizmi kimi tarixi zərurətlər çoxpartiyalı-
lığın bu gün də əməli siyasi fenomen kimi mövcudluğunu
mühüm şərt kimi irəli sürür. Müasir dövrdə də müxtəlif parti
yaların siyasi arenadan getməsi, başqalarının formalaşma pro
sesi gedir və siyasi həyat durduqca - gələcəkdə də davam edə
cəkdir.
Məhz bu baxımdan çoxpartiyalılıqdan söhbət gedərkən,
vurğunun “çoxluq” anlayışı, yaxud kəmiyyət aspekti üzərində
olduğuna, yaxud da əksinə daha az saylı (iki-üç partiya)
üzərində qalmasına israr etmək qeyri-real mövqedir. Məsələn,
məlumdur ki, konkret tarixi dövrün şərait və tələblərinə uyğun
olaraq ABŞ-da da təkpartiyalı sistem mövcud olmuşdur. Ya
xud, Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi M.K.Atatürkün yaratdığı
partiya 20 ilə yaxın siyasi arenada rəqibsiz mövcud olduğuna
baxmayaraq, avtoritarlıqdan mahiyyətcə çox uzaq olmuşdur.
Yaxud, müstəqillik ərəfəsində Kommunist Partiyası və Xalq
Cəbhəsi kimi iki siyasi güc mərkəzi mövcud idisə də, bunlar
ikipartiyalı sistem modelindən çox uzaq idi.
Dünya siyasi təcrübəsində “bir yarım partiya (1.5)”
sisteminin mövcudluğu da real tarixə malikdir. Bir yanm par
tiya sistemi - bir iri partiya və daim azlıqda qalan digər parti-
-
273
-
Dostları ilə paylaş: |