minin səylərini bir araya gətirən qlobal fenomenə çevrilmişdir.
Cinslərin cəmiyyətdə bərabər hüquq və azadlıqlarının təmin
olunması digər fundamental insan hüquqları ilə kompleks
şəkildə həyata keçirilərsə reallığa çevrilə bilər - bu fikir XX
əsrin sonu və yeni XXI əsrin əvvəllərində qlobal və lokal
miqyasda qəbul edilmiş və həyata keçirilməsinə başlanılmış
çoxsaylı bəyannamə, qətnamə və proqramların başlıca məqsədi
kimi vurğulanmışdır.
BMT-nın fəaliyyətində və inkişaf proqramında gender
probleminin xüsusi status kəsb etməsi dünyada baş verən so
sial-mədəni, siyasi dəyişikliklər baxımından onun xüsusi maraq
predmetinə çevrilməsi, genderşünaslıq elminin təkamülü, dün
yanın nüfuzlu, inkişaf elmiş tədris ocaqlarında, elmi mərkəz
lərdə onun tədrisi, gender maariflənməsində başlantı verilməsi
gender problemini qlobal problemlər sırasına daxil etmişdir.
Dövlətlər və millətlərarası əlaqələr intensivləşir, ictimai qu
rumlar, o cümlədən qadın təşkilatlan öz aralarında canlı, əmə
li fəaliyyət proqramlannı müəyyən edir, onlan reallaşdırmağa
cəhd göstərirlər.
Demokratik insıitutlann inkişafı vətəndaş cəmiyyəti və
hüquqi dövlətin formalaşdmlması və gender probleminin həlli
- bir-birindən qarşılıqlı, dialektik əlaqə və asılılıqda olan pro
seslər olmasına dair yekun qənaətin əldə olunması elmi ba
xımdan təsdiqləndi. Cəmiyyətin demokratikləşməsi, onun so
sial tərkibinin bütün hissələrinin inkişafı ilə sıx surətdə bağ
lıdır. Bu baxımdan Yer kürəsinin əhalisinin yarısını təşkil edən
qadınların yeni dünya və yeni cəmiyyət quruculuğunda fəal
iştirakı olmadan, onların əsas hüquq və azadlıqlar sahəsində
imkanlarının bərabərliyinə nail olmadan, qarşıya qoyulan möh
təşəm məqsədlərə nail olmaq qeyri-mümkündür.
-
304
-
Qlobal cəmiyyətdə qadınların potensialının, iradə və
təşəbbüslərinin demokratikləşmə və rifaha nail olunması işinə
səfərbər edilməsi yeni-yeni problemlərin yaradılmasını şərtlən
dirə bilər. Qadın probleminin qadın bərabərliyinin humanisl-
ləşdirilməsi və demokratikləşməsi bütövlükdə bəşəriyyətin tə
rəqqisinə və uğuruna xidmət edir.
Artıq ikinci onilliyə yaxındır ki, gender həm anlayış,
həm də problem kimi Azərbaycanın da ictimai elminə və ic
timai həyatına nüfuz etmişdir. Respublikamızda gender prob
lemlərinə diqqət həm nəzəri-elmi tədqiqatlar
səviyyəsində, həm
də praktiki-təcrübi fəaliyyət səviyyəsində özünü büruzə verir
və BMT-nin İnkişaf Proqramının, Əhali Fondunun, Açıq
Cəmiyyət İnstitutunun və s. beynəlxalq təşkilatların dəstəyi ilə
səmərəli istiqamətə yönəlmişdir.
Bir daha qeyd edək ki, gender problemləri üzrə bütün
dünyada çoxsaylı tədqiqatlar apanlır, kütləvi informasiya vasi
tələrində, qlobal internet şəbəkəsində geniş məlumatlandırma
prosesi gedir. Lakin o da məlumdur ki, həm bütün dünyada,
həm də Azərbaycanda gender elmi, onun bitkin nəzəriyyəsi,
elmi sistemi hələlik formalaşma mərhələsindədir. Bu da bütöv
lükdə dünya üçün əhəmiyyətli olan gender probleminin qoyu
luşu və optimal həlli yollarını, metodlarını və vasitələrini düz
gün dəyərləndirməyi zərurətə çevirir. Daha doğrusu problemin,
istənilən sahədə olduğu kimi, düzgün qoyuluşu onun məq
sədəuyğun inkişafmn tanınmasını bilavasitə şərtləndirir.
Bu baxımdan gender probleminin müasir dünya inkişa
fının aparıcı meyli və istiqaməti kimi son illər xüsusilə vurğu
lanan qloballaşma prosesindən kənarda və ya ondan təcrid
olunmuş şəkildə qoyuluşu və təhlili cəhdi qeyri-məqbul sayıl
malıdır. Təqdim olunan mövzunun aktuallığı buradan irəli gə
-
305
-