Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İNTEQRASİYA PROSESLƏRİ, TOLERANTLIQ VƏ DİN AMİLİ. İSLAM AVROPA MƏKANINDA
Dünyanın 100-dən çox ölkəsində insan hüquq və azad- lıqlanmn qorunması sahəsində mühüm demokratik təsisatlar yaranmışdır. Həmin təsisatların yaranması istiqamətində Azər baycanda da vacib işlər görülmüşdür. 2002-ci ildə keçirilən referendum və onun nəticələri, ombusdman institutunun (insan hüquqları üzrə müvəkkilin) yaranması, məhkəmə-hüquq siste mində apanlan islahatlar, Məhkəmə-Hüquq Şurasının, Konsti tusiya Məhkəməsinin formalaşması, həmçinin, insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasını təmin edən proqramlar toplusunun Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanması və cəmiy yətə təqdim olunması onun göstəricisidir ki, ölkəmizdə bu is- tiqamətdəki inkişaf bitmiş və tükənmiş deyil, əksinə, davam edən, daim təkmilləşən prosesdir. Ümumiyyətlə, bu gün Azərbaycan cəmiyyətində baş ve rən siyasi, iqtisadi sosial və mədəni dəyişikliklər bir məqsədə xidmət edir - vətəndaşın hüquqları daha mükəmməl qorunsun və insanlarımız öz vətənində Avropa standartlarına uyğun şə kildə yaşasın. Bu onun halal haqqıdır, ona Konstitusiyamız tərəfindən verilmiş hüquqlardır və onun gerçəkləşməsinə nail olmaq hər kəsin vətəndaşlıq borcudur. Bu gün Milli Məclisdə qəbul olunan elə bir qanun yox dur ki, o, insan hüquqları baxımından ekspertizadan keçiril məsin. Ona görə ki, qəbul edilən qanunlar insanların maraq və mənafeyinə xidmət etməlidir. Burada söhbət cəmiyyətdən təc rid olunmuş insanların hüquqlarının qorunması zərurətindən gedir. Amma onlara qarşı qanundan kənar hərəkətlərin edil məsi yolverilməzdir və həmin insanların hüquqlarının qorun ması vacibdir. Biz bu qanunlan qəbul edəndə mühüm bir prin sipi əsas tuturuq. Həmin prinsip ümummilli liderimiz Heydər - 34 2 - Əliyevin tövsiyəsi əsasında formalaşıb. Ulu öndərimiz həmişə şərə qarşı şər deyil, şərə qarşı xeyirxahlıq prinsipini rəhbər tutubdur. O, doğrudan da, hesab edirdi ki, şər şər yaradar. Ona görə də böyük hümanistlik göstərərək səhv etmiş, hətta azad lıqdan məhrum olunmuş insanların əfv olunmasına, amnistiya ya düşməsinə şərait yaradırdı. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev də bu gün həmin prinsipi davam etdirir. Bu baxımdan hesab edirik ki, sözügedən qanunun qəbul olunması vacibdir. Bu gün dünyada insan haqlarının tam qorunduğu bir cəmiyyəti, ölkəni göstərmək qeyri-mümkündür və hər bir ölkə də müxtəlif hüquqların pozulmaları müşahidə edilir. Ümumiy yətlə, ziddiyyətlərlə dolu dünyada insan hüquqlarını müfəssəl şəkildə qorumaq olduqca çətin prosesdir. Bəzən bu prosesdə hətta fərdin deyil, bir xalqın, bir dövlətin hüquqlarının qorun ması aktual hadisəyə çevrilir. Bu baxımdan insan hüquqlarının tam təmin olunduğu bir ideal ölkə tapmaq çox çətindir. Çünki fəlsəfədə belə bir məqam var: başqasının taleyinin səndən asılı olduğunu dərk etmirsənsə, həmin hüquqlara dözümlü yanaş mırsansa hüquqların pozulması baş verir. Nə qədər yüksək inkişaf etmiş və yüksək mənəvi prisiplərə sadiq insan olmalısan ki, öz hüquqlarının sərhədi ilə başqasının hüquqlarının sərhədi arasındakı kövrək sərhədi görə biləsən. Yəni sizin hüquqlarınız orada başlayırsa, mənim hüquqlarım orada bitmir. Bunu anlamaq çox önəmli məqamdır və bu stereotipi pozmaq, yeni təfəkkür tərzi formalaşdırmaq bəlkə də bəşəriy yətin ən ali istəyidir. Belə olarsa, onda bir fərdin digər fərdin hüquqlarını pozmaması və yaxud bir təbəqənin digər təbəqəyə, bir ölkənini digər ölkəyə münasibətində ədalət prinsiplərinin rəhbər tutulması kimi ideal bir mərhələyə gəlib çıxarıq. Təəssüf ki, bu hələ mümkün deyil. -343 - O ki, qaldı bizim ölkəmizə, burada insan hüquqpozma larının qarşısını almaq üçün möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən böyük siyasi iradə ortaya qoyulub. Dövlət başçımız Azərbaycan vətəndaşlarının hüquqlarının bütün sə viyyələrdə qorunmasını tələb edir. O, çıxışlarında dəfələrlə bil dirib ki, hər bir məmur, hər bir vətəndaş kimliyindən asılı olmayaraq öz vətəndaşına xidmət etməlidir. Cənab Prezidentin "Mən hər bir Azərbaycan vətəndaşının Prezidentiyəm" fikri böyük çağırış idi və insan hüqüqlannı pozmaq istəyənlərə bir mesaj idi ki, Azərbaycan dövləti və onun başçısı bu hallara qarşı cox kəskin münasibətdədir. Ümümiyyətlə, cəmiyyətdə baş verən proseslərin məsu liyyətini bərabər bölüşdürmək tendensiyası var. Bu tendensi yaya əməl etmək istəyi olarsa insan hüquq və azadlıqlarının pozulması faktları azalar. Azərbaycan vətəndaşı özü də fəal olmalıdır, hüquqlarının pozulması ilə barışmamalıdır. Onlar qəbul etdiyimiz qanunların dəyərini bilməli və hüquqlarının kimlər tərəfindənsə deyil, məhz özlərinin müdaxilələri ilə qo runmasına nail olmalıdırlar. Ölkəmizdə kifayət qədər insan hüqüqlannı qoruyan qeyri-hökumət təşkilatlan da var. Hesab edirəm ki, bu tip təşkilatlar özlərində milli mənəvi məsuliyyət hiss etməlidirlər. - 344 - III BÖLMƏ İNTEQRASİYA PROSESLƏRİ, TOLERANTLIQ VƏ DİN AMİLİ. İSLAM AVROPA MƏKANINDA § 1. Müasir insanın dünyəvi və dini dəyərlər seçimində tolerantlıq meyarı Diinyada gedən qloballaşm a proseslərinin gerçəkliyi büiiin sahələrdə adi gözlə də sezilir. Bu baxım dan X X əsr "atom ə sr i" adlandırılırdısa, XXI əsr "qloballaşm a əsri" kim i tarixdə qalacaq. Qloballaşma ən müxtəlif sosial, mədəni, iqtisadi, mənə vi transformasiyaların təkanverici qüvvəsinə çevrilir. Bir tə rəfdən “dünya standartları” termini ilə səciyyələnən unifikasiya və inteqrasiya prosesləri, sterotiplərini formalaşdırır. Digər tə rəfdən mədəni, sosial-psixoloji modellər, çeşidli dəyər oriyen tasiyalarının çoxalması, dentiklik motivlərinin yeni tiplərinin ortaya çıxmasına, differensiyaya səbəb olur. Tarixin bütün dönəmlərində olduğu kimi, qloballaşma adlanan müasir çevriliş mərhələsində hər bir insanın, cəmiy yətin və dövlətin qazandığı nailiyyət və itirdiyi fürsət, tərəqqi və tənəzzül onun hansı dəyərləri üstün tutması, hansı təməl üzərində yüksələcəyi məsələsindən bilavasitə asılı olur. İstər dini, istərsə də dünyəvi dəyərlər seçimində prioritet hədəflərin müəyyən edilməsi, onların optimal balansının təmin olunması cəmiyyətin siyasi, sosial və iqtisadi həyatına həlledici təsir gös tərir. Bu gün dünyada çeşidli mədəni-mənəvi sistemlər, müx - 346 - təlif tarixli təcrübə və taleyə malik sivilizasiyalar, dinlər möv cuddur. Belə çoxçalarlı dünyada əlbəttə ki, qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlıq problemi ortaya çıxır. Çünki xalqların, mədəniy yətlərin müxtəlifliyi nə qədər maraqlı olsa da, öz-özlüyündə ideal ahəngi təmin etməyə qadir deyil. O yalnız əməkdaşlığın yox, münaqişənin də səbəbi kimi çıxış edir. Qloballaşma gedişində bütün xalqların qəbul etdiyi ümumi mədəni, dünyəvi dəyərlər formalaşır. Lakin, heç kim əminliklə deyə bilməz ki, bəşəriyyət yalnız bu ali dünyəvi dəyərlər əsasında öz məsuliyyətini dərk edə, qlobal kollektivə - subyektə çevrilə bilər. Əhatəmizdə hər gün informasiya məkanı və mədəni üfüqlər nə qədər genişlənsə də, dünya birliyini sarsıdan münaqişə və ziddiyyətlərin də sonu hələ ki, görünmür. Parodoksal olan məqamlardan bin də budur ki, dünyəvi dəyərlərin - demokratiya, insan hüquqlan və azadlığı kimi uni versal nailiyyətlərin bütün ölkələr tərəfindən qəbul edilməsi problemin həllinə yardımçı olmaq əvəzinə yeni problemlər doğurur. Mən diqqəti məhz buna - dünyəvi dəyərlərin müxtəlif ölkə və mədəniyyətlər arasında körpü yaratmalı ahəng qurmalı olduğu halda bəzən mənəvi-dini dəyərlərlə üz-üzə gəldikdə ziddiyyət və gərginlik vəziyyətini yaratmasına, bunu səbəblə rinə yönəltmək istəyirəm. Bu gün bütün dünyada insan hüquqlan və azadlıqlan universal dünyəvi dəyər kimi qəbul edilir. Yəni, insan hüquq lan əvvəlcədən, öz dünyagörüşü və mədəni və dini məsuliy yətindən asılı olmayaraq bütün insanlar tərəfindən başa düşülən və qəbul edilən dünyəvi dəyər qismində formalaşmışdır. Bu təbiidir. Qeyri-təbii olan budur ki, bəzən dünyəvi dəyərlərin dini-dəyər və prinsiplərlə bir araya sığmadığını, onlann birinin - 347 - Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|