daşıyır. Bu özünəməxsusluq hissi ilə səciyyələnən, milli kim
liyi ifadə edən mənəvi dəyər xalqın toxunulmaz sərvətidir. De
mokratik prinsiplərlə yaşamaq, bu yönümdə inkişaf etmək ar
zusunda olan hər bir dövlət öz ölkəsində cəmiyyət daxili tole
rantlığın bərqərar olmasını təmin etməlidir. Bu regionda, sonda
isə bütün dünyada tolerant durumun formalaşmasına olan xid
mətidir.
Tolerantlıq düşüncə tərzi, cəmiyyətin tarixi inkişafının
nəticəsi, müxtəlif mədəniyyət və lokal insan birliklərinin birgə
yaşayışı nəticəsində əldə olunmuş nailiyyətidir. Bu demokratik
cəmiyyətin, mədəniyyətlərarası münasibətlərin təməl prinsip-
lərindəndir.
Tolerantlıq aynca götürülmüş bir
dövlətin deyil, hazırda
bütün dünyanın qlobal, siyasi-mədəni problemi statusunu kəsb
etmişdir. Məhz bu baxımdan bu gün tolerantlığa münasibətin
konkretləşməsinə böyük ehtiyac var. Qlobal təhlükələrə qarşı
ümumi məsuliyyət hissi bərabər bölüşdürülməlidir. Qlobal
tolerantlıq mühitinin formalaşması üçün ilk növbədə:
- Beynəlxalq münasibətlər sferasında intolerantlıq,
ənənəvi standartlar və stereotiplər dəf edilərək Şərq və Qərb,
Şimal və Cənub bölgüsünə yeni dövrün tələbləri, obyektivlik,
insan hüquqlan mövgeyindən yanaşılması vacib şərtdir.
- Beynəlxalq təşkilatlar ikili standartlardan uzaqlaşaraq
monoetnik və monokonfessioanal dövlət modellərini dəstəklə
məkdən əl çəkməli, etnik təmizləmə və soyqırımı siyasi dövlət
siyasəti səviyyəsinə yüksəltmiş dövlətlərə qarşı kəskin müna
sibət bildirməlidir. Böyük təsir gücünə malik olan dini mər
kəzlər öz fəaliyyətində fərqləndirici deyil, birləşdirici meyilləri
ön plana çəkməlidir.
-
352
-
- Üstün və fərqli olmaq istəyini qüvvə tətbiqi və savaş
siyasəti ilə həll etmək istəyən ölkələrin siyasəti bəşəriyyətə
qarşı təhlükə kimi qiymətləndirilməlidir.
Dünya dövlətlərinin mədəniyyətlərin dialoqunda iştirakı
onlann siyasətinin vacib prinsipləri nəzərə alınmaqla qiymət
ləndirilə bilər.
- Ömək ola biləcək tolerantlıq məkanları isə yeni de
mokratik model olaraq dünyaya təqdim olunmalıdır.
Tarixin ali qanunu olan ünsiyyəti dözümlülük səviyyə
sindən çıxararaq onu humanizm, sülhsevərlik, xeyirxahlıq kimi
keyfiyyətlərə zənginləşdirən millətlər nümunəvi tolerantlıq mü
hiti yaratmağa qadirdir.
Dünyəvi, demokratik, hüquqi dövlət quruculuğunu milli
xüsusiyyətlərin nəzərə alınması ilə həyata keçirən Azərbaycan
tolerantlığın gerçəkləşdiyi bir məkandır.
Geostrateji mövgeyinə görə çeşidli dünyagörüşü, həyat
tərzi, mədəni və mənəvi dəyərlərin, dini konfessiyaların qovuş
duğu bu torpaq öz milli etnik tərkibi ilə dünyanın ən nadir mə
dəni sivilizasiyalardan biridir. Bu polietnik, polikonfessional
cəmiyyətdə tolerantlıq şüurunun formalaşmasının qədim tarixi
mövcuddur.
Zaman-zaman tarixin sınağından çıxmış bu milli sərvət
- xalqlar arasında dostluq və qardaşlıq, qarşılıqlı anlaşma şə
raitində yaşamaq milli-dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq
hər bir vətəndaşın bu torpaq üçün milli yiyəlik hissini yaşaması
tolerantlığın bariz nümunəsidir.
Müstəqillik əldə etdikdən sonra, Azərbaycan ulu öndər
H.Əliyevin əsasını qoyduğu siyasətə, milli münasibətlər və
dövlət-din münasibətlərinə uyğun olaraq öz tarixi tolerantlığın
daha da zənginləşdirmək imkanı qazandı.
-
353
-