Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
elm və təhsil" məkanları mövcuddur. “İnteqrasiya məkanların" konsepsiyası nə qədər şərti olsa da hər halda beynəlxalq, qlobal və regional inteqrasiyanın əsas oriyentirlərini hədəfə almağa kifayət qədər yardım edir. İnteqrasiya subyektlərinin bir-birini tanımaq istiqamətində ar dıcıl yaxınlaşdığı məkanların səviyyəsini əks etdirir. Ədəbiyyatda müasir dövrün inkişaf layihələrindən bəhs edilərkən Uç əsas proses xüsusi vurğulanır, qloballaşma, re- gionlaşma və inteqrasiya prosesləri fərqləndirilmir. Fikrimizcə, əslində, bütün hallarda qlobal və regional inteqrasiya proses lərindən söhbət getməlidir. İnteqrasiyanın bu proseslərdən fərqi bir meyil kimi təhlil edilməsi düzgün olmazdı. Çünki qlo ballaşma və regionlaşma prosesləri dövlətlərarası beynəlxalq inteqrasiyanın forma və məzmunla zənginləşməsinə, daha da inkişaf etməsinə xidmət elmirsə, bu artıq narahatlıq doğuran bir vəziyyətdir. Belə hallar, birtərəfli maraqlara xidmət edən pro seslərin getməsi dünyada mövcuddur. Lakin unutmaq olmaz ki, bu proseslər dünya birliyinin obyektiv tələbat və ehtiyaclarına, ümumi mənafeyinə xidmət etmir və subyektiv amillərdən qay naqlanır. Məhdud insan qruplarının (heç bir dövlətə deyil) maraqlarına xidmət edir. Qloballaşma prosesləri inteqrasiyam, deməli, ölkələrin bir-birini dəstəkləməsini, sıx əlaqələr quraraq qarşılıqlı “bütövləşməsini" sürətləndirmişdir. Qeyd olunduğu kimi qloballaşma bəşəriyyətin vahid tarixinin başlanğıcını qoymuşdur. Vahid tarix və tale isə yalnız subyektiv maraqlara yönəldilə bilməz. Maraqlıdır ki, məhz bu həqiqətin dərk edilməsi bu gün bütün dünyada həm inteqrasiya qarşısında, həm də ümu miyyətlə qarşılıqlı inkişaf qarşısında duran ən böyük əngəldir. İnteqrasiya zənginləşmə, bəhrələnmə, qarşılıqlı faydalaşma ki - 3 6 - mi başa düşülmürsə, onun adekvat şərhi təhrif olunur. Qarşılıqlı dialoq çağırışları əvəzinə, "mədəniyyətlərin savaşı" şüarları bəyan edilir. Başqa sözlə deyilsə, mədəniyyət faktorunun, mənəvi identiklik məsələsinin dünyanın müxtəlif liklərin vəh-dəti kimi mövcudluğunun ən vacib təməli olduğu unudulur. Mədəniyyətin dünyanı xilas edən, inteqraıiv poten siala malik möhtəşəm qüvvə deyil, dünyanın siyasi sabitliyim təhdid edən amil kimi izahına üstünlük verilir. Hətta, 2001-ci ilin 11 sentyabr hadisələri ilə “Ümumdünya müharibəsinin - mədəniyyətlərin müharibəsinin" başlandığı bəyan edilir. Savaş və toqquşma üzərində köklənən bu konsepsiyalar yaxşı bəllidir. Burada mahiyyətcə buna yaxın olan, lakin inteqrasiya nın qərb üçün “ölümcül təsirli prosesi” kimi səciyyələndirilmə si baxımından heyrət doğuran bir mövqe üzərində qısa cəm ləşmək istərdik. Maraqlıdır ki, bu gün qloballaşma hegemonu, liderləri olan ölkələr barədə yekdil fikir mövcuddur. Həmin ölkələrin mədəni, iqtisadi və s. istiqamətli ekspansiya siyasəti yürüt mələrinə dair də kifayət qədər geniş tədqiqatlar mövcuddur. Belə düşünmək olardı ki, inteqrasiya prosesində lider ölkələrlə müqayisədə digər tərəf daha diqqətli olmalıdır. İnteqrasiyanın assimilyasiyaya çevrilməsində onlar maraqlıdırlar. Bəhs etmək istədiyimiz mövqe isə bunun tamamilə əksinədir. ABŞ prezi dentləri R.Nikson və R.Reyqanın baş müşaviri vəzifələrində işləmiş, 1992 və 1996-cı illərdə respublikaçılar partiyasından ABŞ prezidentliyimə namizədliyini irəli sürmüş Cozcf Patrik Byukenen məhz belə düşünür ki, müasir inteqrasiya proseslən Qərb dünyası üçün ölüm təhlükəsi yaradır. Müəllifin 2002-ci ildə çap olunan kitabı “Qərbin ölümü” adlanır və Qərb sivi - 3 7 - lizasiyasının varlığın təhdid edən “düşmən qüvvələrə” diqqəti cəlb elməyi əsas məsələ hesab edir. Qərb sivilizasiyasının XXII əsrdə yox olacağını proq nozlaşdıran müəllif, inteqrasiyanın yalnız mənfi məzmunlu proses olduğu fikrini əsaslandırır. Qərbi hədələyən təhlükənin hamısının, əsasən, demokratik və mədəni xarakterli olduğunu irəli sürür və belə qruplaşdırır: 1. Əhalinin sayının azaldılması və qoca nəslin çəkisinin artması fonunda müşahidə olunan yerli qərb əhalisinin kökünün kəsilməsi təhlükəsi. 2. Başqa mədəniyyətlərin, dinlərin, irqlərin daşıyıcısı olan insanların işçi qüvvəsi və s. qismində kütləvi inteqrasiya nəticəsində əhalini nəinki etnik tərkibinin, həm də bütövlükdə Qərbin tarixən formalaşmış siması, xarakteri və qaydalarının dəyişməsi təhlükəsi. 3. Milli suverenlik və demokratiya arasındakı müna sibətlər, qloballaşma gedişində milli sərhədlərin genişlənərək, lıəlta Qərb millətlərinin məhvinə gətirib çıxaracaq. Çünki onlar kütləvi, qeyri-leqal immiqrasiyanın təzyiqi qarşısında müda fiəsiz vəziyyətdə qalacaqlar. 4. XX əsrin sonlarında Qərbi bürüyən “mədəni inqilab”, XX əsrin 60-cı illərində tələbə hərəkatları ilə başlanan ha disələrdə Qərb cəmiyyətinin tarixən formalaşmış qayda və ənənələrindən imtina edilməsi, qadınların hüquqlarının artırıl ması, mütləq azadlıq şüarları, bütün mədəniyyətlərin bəıabər- hüquqluluğu (multikulturalizm) konsepsiyası və s. kimi tələblər Qərbdə müəllifin fikrinə görə, xristian dininin mövqelərinə, ailə və nikah institutuna ən güclü zərbələr endirmiş, ona yad olan bu günkü mədəniyyəti formalaşdırmışdır (Дж.П.Бью кенен. Смерть Запада. Как вымирающее население и наществие иммигрантов угрожают нашей стране и цивилизации. М, 2004, s. 75.). - 3 8 - C.P.Byukenenin “Qərb” anlayışı ilə nəyi nəzərdə tutma sı da çox maraqlıdır. Bu Qərbə dair mövcud olan, ümumən qəbul edilmiş təsəvvürlərdən fərqlənir. Mərkəzi və Şərqi Av ropa ölkələrini, Rusiyanı da əhatə edir. Çünki bu ölkələrin xalqları bir dinə - xristian dininə mənsubdurlar. Müəllifin qruplaşdırdığı “Qərbin düşmənləri” siyahısı bu dörd amillə bitmir. Bu siyahıda dəyər və dünyagörüşü formaları, mədəniy yət fenomenləri, sosial praktikalar: məsələn, feminizm, biznes, sekulyar humanizm, marksizm, darvinizm, psixoanaliz, hedo- nizm, demokratlar, kütləvi informasiya vasitələri və s. kimi sırf qərb mədəni “kəşfləri” da var. Bunların arasında Qərb siviliza siyasında “qiyamət gününü” yaxınlaşdıran feminizm və ailə institutunun süqutu xüsusilə vurğulanır. Düşüncəsiz, sekulyar humanizm isə Qərbin mədəni monopoliyasını heçə endirmişdir. BMT və s. analoji statuslu beynəlxalq qurumların qızğın əleyhdarı kimi çıxış edən müəl lifə görə, “belə qurumlar xristianlıq nöqteyi-nəzərindən bidəıçi hesab olunur”. “Soyuq müharibə”nin varisi olan mədəniyyət və dinlərin müharibəsi planetin gələcəyini müəyyən edəcək" (Yenə orada, səh.316). Yeganə çarə Qərbin və Amerikanın ənənəvi dəyərlərini mühafizə etmək, “itirilmiş əraziləri geri qaytarmaqdır" (səh.315). Dünyanın inkişaf meyli olan inteqrasiyanın yalnız ne qativ təsirli proses kimi təhlili, əsas təhlükə mənbəyini isə başqa mədəniyyətlərə mənsub olan insanlardan ibarət olduğunu irəli sürən belə müəlliflərin mövqeyi, sadəcə, təəssüf və təəc cüb doğurmur. Ən dəhşətlisi odur ki, bu insanlar on illər ər zində dünyanın lider dövlətlərinin birində hakimiyyətin müva - 3 9 - Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|