Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
və müvafiq olaraq “fövqəlsəylər" tələb edir. Azərbaycanın müasir dövrdə inkişafının məqsədi və mənası kimi bu mə sələ ətrafında bütün qüvvələrin milli birliyinin təmin olun masının ideya əsasım təşkil edir. Bütün bu məsələlər milli intellektual elitadan inki şafın yeni strategiyasının, qlobal tarixi layihənin təşəbbüs karı və subyekti olmaq kimi məsuliyyəti üzərinə götürməyi tələb edir. İnnovasiyalara əsaslanan cəmiyyətin ideoloji əsas ları, onlara həssas ictimai şüurun, mühitin formalaşması üçün ən mühüm təsəvvürlər sistemli şəkildə izah olunmalı dır. Belə cəmiyyətin əsas həlqələri, resursları, institutları, elm, təhsil, mədəniyyət, təşkilatlanma formaları barədə strateji maarifləndirmə fəaliyyəti aparılmalıdır. Humanitar intellektin, lıumanitariyanın üzərinə dü şən məsuliyyət, elmi elitanın təsnifatında onun birinci yerdə durmasının səbəbi, məhz dəyişikliklərin avanqardı kimi çıxış etməsi zərurəti olduğu dərk edilməlidir. Bu gün cəmiyyətin də, insanın da fasiləsiz problemlər məkanında mövcud olduğu diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Bu baş lıca olaraq yenilik, sürət və dəyişiklikliyin hər şeyə qadir gücü və təzyiqinə qarşı dura biləcək yeni insanın formalaş masıdır. Məlumdur ki, gec, yaxud tez istənilən sistem zaman keçdikcə dəyişir. Paradoks bundadır ki, müasir dövrdə dəyişmək və yeniləşmək qlobal inkişafın aparıcı meyillərin- dən birinə, alternativi olmayan uğurlu cəmiyyət modelinə çevrilmişdir. Dəyişiklik baş verdikdən sonra ona məcburi uyğunlaşmaq, reaksiya vermək şəraitində, “öndə gedənlərə" yetişmək arzusu həmişə arzu olaraq qalır. Əksinə, yenilik- - 2 1 8 - lori daimi, çevik qəbul etmək rejimində, dəyişikliklərə tə kan verən mühitdə yaşamaq proseslərin önündə getmək de məkdir. İnnovasion inkişaf modeli məhz bu cürdür. tnnovasion cəmiyyət, həyatın bütün sahələrində key fiyyət dəyişikliklərinə nail olmağı nəzərdə tutan, onlara ictimai şüuru sövq edən, quruculuq əzminin ən yüksək olduğu cəmiyyətdir. XIX əsrdə elmə gələn innovasiya anlayışı ilk əvvəl mədəniyyətdə baş verən prosesləri, “ənənəyə" qarşı olaraq yenilikləri təhlil etmək, qəbul edib-etməmək kimi problem lərin çözülməsi üçün tətbiq olunmuşdur. Bu gün anlayışın mahiyyəti və məzmunu miqyasına görə çox genişlənmiş, yeniləşmişdir. Sosial, qlobal dəyişik liklərin təkamül, inqilab, islahat və s. tiplərindən fərqli olan, inkişaf prosesində müəyyən bir mərhələ olan mənada işlənən innovasiya XXI əsrdə tamamilə yeni keyfiyyət kəsb etmişdir. Bəşəriyyətin inkişafının əsas modelinə, metodu və prinsipinə çevrilmişdir. Yeniliyin yaradılması, tətbiqi, möh kəmləndirilməsi və geniş yayılmasını ifadə edən innovasiya kortəbii deyil, şüurlu surətdə həyata keçirilən proses, həyat tərzi kimi mövcuddur. Çoxşaxəli istiqamət və sahələrə, humanitar, sosial, texnoloji, iqtisadi, siyasi, mədəni və s. innovasiyaları əks etdirən bu prosesin sosial effekti insan həyatında mütərəqqi təsiri baxımından heç nə ilə müqayisə edilə bilməz. Onun uğuru isə yalnız və yalnız innovasiya- lan çevik qəbul etməyə hazır olan həssas sosial mədəni mühitin formalaşmasından asılıdır. Əks təqdirdə, sosial həyatda durğunluq və tədricən tənəzzül prosesi başlanğıcını götürür. Belə cəmiyyət gələcəyin dövlətləri sırasında yer tuta bilmir. - 2 1 9 - Məhz buna görə innovasion cəmiyyət quruculuğuna keçid texnoloji mənada başa düşülən, bəsit problem deyil, hər şeydən əvvəl, humanitar, sosial-mədəni problemdir. Hər bir cəmiyyətin mənəvi, iqtisadi tərəqqisi bu problemin həlli ilə təmin olunur. Cəmiyyətdə zamanın tələbləri ilə ayaqlaşa bilməyən, qlobal inkişaf meyillərinə uyğun gəlməyən hər şeyin yenidən yaradılması, innovasion infrastrukturun for malaşdırılması deməkdir. Azərbaycan dövləti dünya təcrübəsində mütərəqqi olan nə varsa, ondan bəhrələnmək, dünya elm cəmiyyətinə inteqrasiya etmək yolunu seçmişdir. Lakin inkişaf üçün dövlət qayğısının və sərmayənin olmasını kifayət hesab edənlər yanılırlar. Bu zamanın ən mühüm tələblərinin başa düşülməməsi deməkdir. Xammal iqtisadiyyatından bilik iq tisadiyyatına keçid alındığı dövrdə ən böyük sərmayə insan resursları, vətəndaş fəallığı, mütəxəssis təşəbbüskarlığı, tə rəqqi əzmi, beyin kapitalıdır. Milli intellektual elita bu tələblər fonunda həm özü dəyişməli, həm də innovasion islahatların institutsional modelini, şüurlara ünvanlanmış, biliyə əsaslanan, aşkar sezilməyən sosial energetikam Azər baycanın tərəqqisinin başlıca resursuna çevirə bilən kon sepsiyanı müəyyənləşdirməlidir. Artıq çox gec ola bilər. Çünki “innovasion baryer” adlanan fenomen konkret ölkəni inkişafdan birdəfəlik kə narlaşdıra bilir və formalaşan uçurumu dəf etmək qeyri- mümkün olur. Dünyanın qabaqcıl və inkişaf etməkdə olan bəzi ölkələri arasında məsafənin genişlənməsi də bununla bağlıdır. Çünki nə qədər arzulasalar da, onlar 50 il ərzində modem-innovasion dövlət yarada bilməmişlər. Dünya təcrübəsində isə bu mərhələ 30-40 il ərzində qət oluna bilər. - 2 2 0 - “Qlobal rəqabət şəraitində intellektual səviyyənin daim artırılması üçün zəruri mühit yaradılması son dərəcə vacibdir. Gündəlikdə duran ümdə məsələləri, informasiya - kommunikasiya texnologiyalarının və nanotexnologiyaların diktə etdiyi müasir dünyada Azərbaycanın bu yarışda iştirak etmək üçün lazımi təməl yaratması zəruridir. Təhsil və elm zəruri səviyyədə olmasa, milli inkişa fın perspektivləri və Azərbaycan dövlətçiliyinin davamlı in kişafı barədə düşünməyimiz çətin olacaqdır. Bu gün aşkar görünür ki, Prezident İlham Əliyev qarşıdakı illərdə məhz millətin intellektual bazisinin yeniləşdirilməsi və genişlən dirilməsi üçün inkişaf strategiyasını müəyyən edir” (R.Meh diyev. Gələcəyin strategiyasım müəyyənləşdirərkən...). Dövlət üzərinə düşən bütün vəzifələri yerinə yetirir. Ölkəmiz dinamik iqtisadi potensialın inkişaf göstəricilərinə görə ən yüksək reytinqə malikdir. Milli intellektual elita bu inkişaf və zamanın tələbləri fonunda insan potensialımızın dünyada etiraf ediləcək səviyyəyə çatdırılması üçün hansı tədbirləri görür, proqram və fəaliyyət planına malikdir? Bu gün bütün dünyada, qabaqcıl ölkələri lider möv qelərinə yüksəldən xüsusi intellektual- təbəqə forma laşmışdır. Alimlər bu ziyalı təbəqəsinə “kreativ s in if ’ adı ver mişlər. Kreativ intellektual təbəqə “hər bir ölkənin gələ cəyini yaradan insanlar” hesab edilir. Onların bütün fəaliy yəti elm, təhsil, mədəniyyət, biznes, siyasət və s. sahələrdə yeniliklər yaratmaq, nəyinsə xatirinə deyil, dövlətin gələcə yi, rəqabətədavamlılığı naminə inkişafa təkan verməkdir. Yaradıcılıq (kreativ) əzmi ilə yaşayan bu intellektual tə -221 - Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|