Yerel Dış Politikanın temelleri

22  Yerel Dış Politikanın temelleri
eylem  ve  söylemde  bulundukları  yaygın  olarak  ifade  edilmektedir. 
Uluslararası ilişkiler düzlemindeki aktörlerin çoğaldığı ve çeşitlendiği 
bir ortamda kamuya ait birimler olan yerel yönetimlerin yürüttükleri 
uluslararası  çalışmaların,  ulusal  yönetimin  dış  politikası  ile  örtüşüp 
örtüşmediği veya çatışıp çatışmadığı ve ne ölçüde ilişki içinde olduğu 
sorusu da önem kazanmaktadır.
Bu tez, bir yandan yerel yönetimlerin uluslararası rolüne dair yü-
rütülen bilimsel çalışmaların ışığında, diğer yandan ise özellikle Mar-
mara  Belediyeler  Birliği’nde  2007-2012  döneminde  bu  alanda  ger-
çekleştirilen faaliyetlerin sağladığı tecrübe ve gözlem sayesinde, bu ve 
benzer sorulara açıklayıcı bir cevap vermeyi hedeflemektedir.
Tezin  bir  diğer  amacı,  araştırmaya  konu  olan  gelişmeler  karşı-
sında  Türkiye’deki  yerel  yönetimler  ve  merkezî  idare  için  uygun 
bir işbirliği modelini önerecek ileriki çalışmalara zemin hazırlama-
ya teşebbüs etmektir. Çalışma aynı zamanda başka bir uzak hedef 
doğrultusunda düşünülmüştür. Özellikle büyük veya küresel şehir-
lerin  uluslararası  ilişkiler  alanındaki  etkin  konumları  sebebiyle  bu 
çalışma,  İstanbul  için  kapsamlı  bir  “yerel  dış  politika”  modelinin 
geliştirilmesine  yönelik  ön  hazırlık  aşamalarından  biridir.  Tezde, 
Türkiye’deki yerel yönetimlerin dünyadaki tecrübeler ışığında yeni 
gelişmelere ayak uydurabilmeleri, oluşan uluslararası ortamdan ve-
rim alabilmeleri ve temsil ettikleri yerel topluluklar ile ait oldukları 
ülkelerin menfaatlerine azamî ölçüde hizmet edebilmeleri için ge-
rekli kavramsal, siyasî, idarî ve hukukî çerçevenin oluşturulması için 
bir takım temel tavsiyeler sunulmuştur.
1.2. kapsam 
Tez birkaç temel konuyu kapsamaktadır. İlkin, yerel dış politika ve 
onunla ilgili kavramlar açıklandıktan sonra, yerel yönetim ve birlikleri 
hakkında kısaca bilgi sunulmaktadır. Daha sonra, yerel yönetimlerin 
uluslararası  alanda  varlık  göstermelerinin  altında  yatan  temel  geliş-
meler  incelemektedir.  Diğer  yandan,  uluslararası  alanda  egemenlik 
ile ilişkisi bakımından yerel yönetim ve birliklerinin konumu ele alın-
makta, yerel ile ulusal düzey yönetimlerinin dış politikalarının karşı-
lıklı ilişkileri sorgulanmaktadır.

---

Çalışma, yerel yönetim birlikleri bağlamında yabancı (ekseriyetle 
Balkan ülkeleri) ve Türk birliklerinin konumunu incelemeye almakta-
dır. Yabancı birlikler içerisinde Balkanlarda bulunanların daha ziyade 
incelenmesinin sebepleri şunlardır: 1) Bunların, Türkiye’den Marmara 
Belediyeler Birliği’nin de üyesi olduğu Güney-Doğu Avrupa Yerel Yö-
netim Birlikleri Ağı NALAS kapsamında olmaları, bu nedenle iletişim 
ve bilgilere erişme hususundaki kolaylık; 2) Tezde Türk ile yabancı 
birliklerin  durumu  birlikte  değerlendirildiğinden,  NALAS  kapsamın-
daki birliklerin sağladığı karşılaştırma imkânı. NALAS ayrıca uluslara-
rası birliklerin konumu açısından örnek olarak incelenen bir aktördür. 
Tez,  demokratikleşme  ve  küreselleşme  bağlamında  yerel  yöneti-
min uluslararasılaşmasını incelemektedir. Yerelin uluslararasılaşması 
konusu ile ilgili olan ve literatürde sıkça görülen şehirleşme olgusu ve 
tarihteki şehir-devletler olgusu ayrı bir çalışma gerektirdiğinden bu tez 
kapsamında değerlendirilmemiştir. 
1.3. araştırmanın Soruları ve Varsayımları
Yerel yönetimlerin uluslararası sahaya “inmeleri” gerçeği özellikle 
20.  yüzyılın  ikinci  yarısından  bu  yana  artan  yoğunlukla  dile  getiril-
mekte ve bilimsel çevreler tarafından artan bir ilgi ile gözlemlenmek-
tedir. Tezde bu fenomenin kavram ve içerik boyutu ile ele alınması ve 
sahada  yürütülen  çeşitli  faaliyetlerin  ışığında  açıklanması  hedeflen-
mektedir. Bu kapsamda şu sorulara cevap aranmaktadır:
1.  Yerel yönetimlerin ve birliklerinin uluslararası alana açılmaları-
nı sağlayan veya zorlayan ortam nasıl oluşmuştur? Bu durumu 
açıklamak için yaygın olarak başvurulan küreselleşme faktörü 
yeterli bir açıklama mıdır?
2.  Yerel  yönetimlerin  uluslararasılaşması  ortamının  oluşmasında 
ulusal yönetimin rolü nedir? 
3.  Yerel  yönetimlerin  ve  birliklerinin  egemenlik  ile  ilişkisi  bakı-
mından uluslararası alanda konumları nedir?  
4.  Yerel  yönetimlerin  ve  birliklerinin  uluslararası  çalışmalarının 
ulusal dış politika ile ilişkileri nedir? 
5.  Yerel yönetimlerin uluslararası alanda yetkilendirilmeleri bakı-
mından  dünyada  ulusal  ile  yerel  düzeyler  arasındaki  ilişkiler 
nasıl düzenlenir?   
Yerel Dış Politikanın temelleri   23

---

24  Yerel Dış Politikanın temelleri
6.  Türk yerel yönetimlerinin ve bunların birliklerinin uluslararası 
çalışmalarının hukukî ve idarî çerçevesi nedir? Bunların ulusla-
rarası çalışmalarda karşılaştıkları sorunlar nelerdir?
7.  Türkiye’de  bu  alanda  etkili  ve  verimli  bir  sistemin  kurulması 
için neler yapılabilir? 
Bu sorulara dair teorik ve pratik veriler incelendikten sonra, yerel 
yönetimlerin  uluslararası  ilişkilerini  ve  “yerel  dış  politika”  olgusunu 
detaylı bir şekilde ortaya koymaya çalışılmıştır. Teze başlarken temel 
varsayımlar şunlardır:
1.  Kendisini giderek daha fazla belli eden bir gerçeklik olan yerel 
yönetimin uluslararasılaşmasının esas sebebi, demokratikleşme 
sürecinin ve küreselleşmenin zamandaş (eş-zamanlı) etkisidir. 
2.  Bu süreçte, yaygın bir ön kabulün aksine, ulus-devlet ve ulusal 
yönetim, küreselleşme karşısında pasif ve edilgen bir seyirci ko-
numuna gelen, adeta saf dışı bırakılan bir aktör değildir, bilakis 
yerelin uluslararasılaşması sürecinin önemli müsebbibi ve aktif 
tarafıdır. 
3.  Uluslararası alanda yerel yönetimlerin ve birliklerinin egemen-
lik ve ulusal dış politika ile ilişkileri vardır. Ancak bu ilişkiler ge-
rek kurumların statülerine gerek şartlara bağlı olarak değişkenlik 
gösterebilmektedir. Ayrıca yerel ile ulusal yönetimlerin ulusla-
rarası faaliyetleri arasında belirli sebeplerden dolayı uyumluluk 
ve uyumsuzluk durumları söz konusu olabilmektedir. 
Bu  tespitler,  gerek  literatüre  dayanan  analizler  gerekse  Marmara 
Belediyeler Birliği’nin yürüttüğü uluslararası mahiyetteki çalışmaların 
sağladığı tecrübeye dayanmaktadır.
1.4. Yöntem ve içerik Planı 
Tezde kuramsal yöntem kullanılmış olup, tez kısmen anket çalış-
ması ile desteklenmiştir. 
Giriş kısmında çalışmanın amaçları, kapsamı ve izlenen yol kısaca 
tanıtılmıştır.  İkinci  bölümde  tezde  kullanılan  temel  kavramlar  açık-
lanmıştır.  Bunlar,  başta  yerel  yönetimlerin  uluslararası  çalışmalarını 
tanımlayan kavramlar ile diğer ilgili kavramlardır. Diğer yandan, yerel 
yönetimler  ve  birlikleri  hakkında  özetle  bilgiler  verilmiştir.  Burada, 

---