32 Yerel Dış Politikanın temelleri
2.1.3. kurucular Diplomasisi
Literatürde yaygın kabul görmüş olan paradiplomasi terimi yeri-
ne Kincaid 1990 yılında “kurucular diplomasisi” (
constituent diplo-
macy; bileşen diplomasisi, kurucu unsur diplomasisi, teşekkül diplo-
masisi olarak da çevrilebilir) terimini önermiştir. Buna göre, federal
devleti oluşturan federe devletler/eyaletler, bölgeli devletlerde bölge
yönetimleri veya üniter devletlerde yerel yönetimler, devleti kuran,
teşekkül ettiren, yani devletin bileşenleri olan siyasî-idarî birimlerdir.
Bu birimlerin uluslararası faaliyetleri anlamına gelen kurucular diplo-
masisi, Kincaid’e göre diğer terimler gibi küçümseyici değildir. Zira
paradiplomasi, ulus-altı diplomasi, devlet-altı diplomasi gibi terimler
“astlık”, “emir altındalık”, “tâbilik”, “bağımlılık” durumunu çağrıştırır-
ken, kurucular diplomasisi terimi daha tarafsız/nötr durmakta ve daha
saygın bir intiba vermektedir. Ayrıca, her ne kadar bu yönetimlerin
uluslararası arenadaki varlıkları ulus-devletlerin varlıkları kadar sağ-
lam huhukî zeminde cereyan etmese de, yine de bunların faaliyele-
rinin önemi azımsanacak gibi değildir. Dahası, 21. yüzyılda bu dip-
lomasi, hemen hemen tüm ulus-devletlerin sahip olduğu bir özellik
haline gelecektir (Kincaid, 2010:15; 2003:74). Kincaid’in önerdiği bu
terim, paradiplomasi kadar yaygın olmasa da, belli ölçüde literatürde
kullanılmaktadır.
2.1.4. katalitik Diplomasi veya Çok-Düzeyli Diplomasi
Paradiplomasi kavramını eleştiren Brian Hocking ise, daha ziyade
katalitik diplomasi (katalizör/tezleyici diplomasi,
catalytic diplomacy)
veya çok-düzeyli diplomasi (
multilayered diplomacy) kavramlarını
önermektedir. Zira merkezî yönetimlerle ulus-altı yönetimlerin ulusla-
rarası alanda ister istemez işbirliği yapmaları gerekmektedir. Devletin
içindeki aktörlere bağlı olarak diplomasi parçalanmamalıdır (Sauriol,
2007:21). Yani diplomasi, [dışişleri bakanlığı gibi] belirli ve tartışma-
sız bekçilerin oluşturduğu bir süreç olmaktan ziyade, çeşitli durumlara
göre değişen aktörler arasındaki etkileşimler ağına dönüşmektedir. Bu
durumlar, yerel, ulusal ve uluslararası arenalar arasındaki geleneksel
ayrılığın artık aşıldığı çok-düzeyli siyasî bir ortamda siyaset konula-
rına göre, çıkarlara ve aktörlerin kabiliyetlerine göre değişebilmekte-
Yerel Dış Politikanın temelleri 33
dir (Hocking 1996:41). Yukarıda Duchacek’e atfedilen “iki farklı yol”
yaklaşımını eleştiren Hocking’e göre, ulusal ve ulus-altı aktörler, iç ve
uluslararası ayrımını kabul etmeyen karmaşık bir diplomatik ortamın
parçasıdır. Günümüzde, ulus-altı, ulusal ve uluslararası düzeylere ait
dâhilî ve hâricî bazı unsurların birbirine karıştığı çok-düzeyli bir diplo-
matik ortam ortaya çıkmaktadır (Hocking’den aktaran van der Pluijm
ve Melissen, 2007:9). Sonuç olarak, van der Pluijm ve Melissen’in ta-
nımladığı gibi, yerel ve ulusal aktörler dış politikanın ayrı yollarında
değil, aynı yolda fakat “ayrı arabalar” içinde seyretmektedir.
2.1.5. şehirler Diplomasisi
Geniş tanım
Yerel yönetimlerin uluslararası ilişkilerini tanımlamak için yaygın
olarak kullanılan bir diğer terim, “şehirler diplomasisi”dir
5
(şehir/kent
diplomasisi,
city diplomacy).
Van der Pluijm ve Melissen (2007:6)’e göre şehirler diplomasisi,
yerel yönetimleri, kurumlarını ve çıkarlarını temsil etmek amacıyla
uluslararası siyasî alandaki aktörlerle temas haline getiren kurum ve
süreçlerdir. Şehirler diplomasisi, uluslararası siyasî alanda profesyo-
nel, pragmatik (faydacı) ve gelişen bir diplomatik faaliyet olup, hâli-
hazırdaki [klasik] diplomatik süreci değiştiren ve değiştirmeye devam
edecek olan bir olgudur. Van der Pluijm ve Melissen, şehir diplomasi-
sinin altı boyutunun olduğunu ifade ederek konuyu bu altı alt başlıkta
incelemektedir: güvenlik, kalkınma, ekonomi, kültür, ağ oluşturma
(
networking) ve temsil. Şehirler diplomasisi, çok-düzeyli diplomatik
ortamın sadece bir unsuru olmasına rağmen, hacmi ve etkisi büyüyen
bir olgudur (van
der Pluijm ve Melissen, 2007:33).
Şehirler diplomasisinin güvenlik ile ilgili uygulama boyutu, çeşitli
çatışma veya çatışma sonrası ortamlarda yürütülen çalışmalarda orta-
ya çıkmaktadır. Yerel yönetimler, 2. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa
ülkeleri arasında veya yakın dönemde Kolombiya’da, Kosova’da, Sier-
ra Leone’de, Filistin ve İsrail arasında diyalog kurmak, barış kültürünü
yaymak, arabuluculuk yapmak ve çatışmaların yaralarını sarmak gibi
5
Telaffuz uyumu açısından bu kavramın tercümesinde “şehir” kelimesinin çoğulu tercih
edilmiştir.