Yönetim Teorileri

alınması;  organizasyonda  herşeyin  yerli  yerinde  ve  düzen  içinde 

yapılması;  çalışanlara  adalet  ve  eşitlik  ilkeleri  çerçevesinde 

davranılması;  personelin  istihdamında  ve  yönetiminde  istikrarlı 

olunması,  sık  sık  işten  çıkarmaların  sözkonusu  olmaması;  çalışanların 

teşebbüs  gücü  ve  yaratıcılığının  ön  plana  çıkarılması;  organizasyonda 

birlik duygusu içerisinde birlikte çalışma isteğidir.  

Henri  Fayol’un  bilimsel  yönetim  konusundaki  ilkeleri  incelendiğinde 

insana  bakış  açısının  şu  temeller  üzerine  inşa  edildiğini  tespit  etmek 

mümkündür: 

−

 

İnsan, genel olarak tembeldir. 

−

 

İnsan, genel olarak yönetmek değil, yönetilmek ister. 

−

 

İnsan,  iş  yapmaktan  ve  sorumluluk  almaktan  genellikle 

kaçınma  eğilimindedir.  Bu  nedenle  organizasyonda  sıkı 

kontrol yapılmasında yarar vardır. 

−

 

İnsanın  iş  yapmasını  sağlamak  için  kontrol  sistemi  kadar 

ceza sisteminin de varlığı gereklidir. 

Kaynak:  C.Can  Aktan,  2000'li  Yıllarda  Yeni  Yönetim  Teknikleri  (4): 

İnsan Mühendisliği, İstanbul: TÜGİAD Yayını,1999. 



 

Luther  Gulick  (1892-?)  (Franklin  D.  Roosevelt’in  devlet  yönetimi 

komitesine hizmet vermiştir.) – Yönetim Süreçleri Kuramı 



 

Gulick,  işbölümünün  örgütün  temel  öğesi  ve  nedenini  oluşturduğunu 

belirtmiş,  bu  ilkenin  eşgüdüm  zorunluluğunu  ortaya  çıkardığını  ve 

eşgüdümünde 

örgütleme 

ve 

düşünceleri 

etkileme 

yoluyla  

sağlanabileceğini ileri sürmüştür.  



 

Gulick ve Urwick Fayol'un beş yönetim sürecini geliştirip “POSDCoRB” 

denilen yönetim sürecini oluşturdu.  

−

 

Planning  (Planlama):  Yapılacak  işlerin  planlanması,  yerine 

getirilmesi ve bunun için yeni yöntemlerin bulunması eylemidir. 

−

 

Organizing  (Örgütleme):  Formal  bir  örgüt  yapısını  öngörür.  Alt 

kademeler  oluşturulur,  tanımlanır  ve  planı  yerine  getirebilmek  için 

koordine edilir.  

−

 

Staffing  (Kadrolama):  Personel  işe  alınır,  eğitilir  ve  işe  uygun  hale 

getirilir. 

−

 

Directing (Yöneltme): Liderlik etme ile yakından ilgili olan yöneltme, 

kesintisiz  karar  verme  görevi,  kararların  iletimi  ve  uygulanması  ve 

astların uygun bir biçimde değerlendirilmesini içerir. 

−

 

Coordinating  (Eş-güdümleme):  Ortak  amacın  yerine  getirilmesi  ve 

örgütü  bir  arada  tutabilmek  için  yapılan  tüm  çabaları  ve  işleri 

kapsar. 

−

 

Reporting  (Rapor  Etme)  [Belgeleme]:  Örgütteki  gelişim  araştırma, 

kayıtlar ve denetim sonucu elde edilen verilerle takip edilir. 

---

−

 

Budgeting  (Bütçeleme):  Örgütün  bütçe  planlamasıyla  ilgili  yapılan 

tüm çalışmaları kapsar. 



 

Örgüt İlkeleri 

−

 

Üyeleri yapıya uydurmak 

−

 

Komite çalışmalarından kaçınıp tek adam yönetimine güvenmek 

−

 

Emir birliğinden vazgeçmemek 

−

 

Genel  ve  özel  olmak  üzere  iki  tür  maiyet  kurmak  ve  ikinci  grupta 

uzmanları kullanmak 

−

 

Görevleri üyelere dağıtırken homojenlik ilkesini gözetmek 

−

 

Yetki ile sorumluluğu dengeleştirmek 

−

 

Yetki devrini gerçekleştirmek 

−

 

Kontrol alanını dar tutmak (5-10 ast) 



 

Dezavantajı:  Formal  yanı  ağır  ancak  insane  ilişkilerine  yer  vermeyen 

bir yönetim anlayışı. 



 

Max Weber (1864-1920) (Alman Sosyolog) – Bürokrasi Kuramı 



 

Max Weber’in Bürokratik Modeli 



 

İdeal Bürokrasi. Weber’e gore bürokrasi ideal bir yönetim yapısıdır. 



 

Bürokrasinin  oluşmasının  temelinde  karışıklıktan  ve  karasızlıktan 

kurtulma isteği yatmaktadır. 



 

Klasik Örgüt Teorisi’ne en etkili katkıyı sağladı. 



 

Weber’in  bürokrasi  ilkelerinin  (Fayol’un  14  ilkesine  benzemekle 

birlikte,) örgütsel etkililik için ideal bir yapı oluşturduğuna inanılır. 



 

Weber’in  ideal  bürokrasisi  ve  Fayol’un  on  dört  ilkesi  çağdaş  örgütsel 

teorinin temelini oluşturmuştur. 



 

Weber’e göre ideal bürokrasi aşağıdaki özelliklere sahiptir. 

−

 

İş bölümü: Örgütte yapılması gereken işler, bireyler arasında sabit 

bir biçimde resmi görevler (yetki verilmesi) olarak dağıtılmıştır. Çoğu 

örgütte,  görevler  tek  bir  bireyin  yapamayacağı  kadar  zor 

olduğundan,  pozisyonlar  arasında  iş-bölümü  yapmak,  örgütün 

verimliliğini  artırır.  Örneğin  öğretmenlerin  branşlara  ayrılması.  Aynı 

işi yapan bireyler konularının uzmanı olurlar. Uzmanlaşma, örgütlere 

alınacak  bireylerin  teknik  nitelikler  temelinde  alınmasına  zemin 

hazırlar. 

---

−

 

Kurallar:  Bürokraside  kasıtlı  olarak  konulmuş  kurallar  ve 

düzenlemeler vardır. Bunlar örgütteki birey ve grupların görevlerini, 

davranışlarını  ve  haklarını  tanımlar.  Bu  kurallar  iş-görenler  değişse 

bile, örgütün aynı biçimde üretim yapmasına neden olur. 

−

 

Yetki  (Otorite)  Hiyerarşisi:  Weber’e  göre,  bürokrasinin  etkili  ve 

verimli  olabilmesi,  belirsizliği  ortadan  kaldıran  ve  örgüt  içindeki 

görevler  arasındaki  ilişkilerin  niteliğini  belirleyen  iyi  tanımlanmış  bir 

yetki  hiyerarşisinin  bulunmasına  bağlıdır.  Yetki  hiyerarşisinde, 

herhangi  bir  düzeydeki  işgören,  bir  üstündeki  amirinin  denetimi 

altındadır.  Bu  durum  örgütün  şemasında  gösterilir.  Hiyerarşi, 

modern bürokrasinin en çarpıcı özelliğidir. 

−

 

Kişisel  Olmama  (Impersonality)  [Nesnel  Yönelim]:  Weber’in 

bürokrasisinde bireyler kişiliklerine göre değil, örgütte işgal ettikleri 

konuma göre algılanır. Diğer bir deyişle bireylerden çok işgal ettikleri 

konumlar  daha  önemlidir.  Bu  da  yöneticilerin  duygusal  kararlar 

yerine  rasyonel  kararlar  vermelerine  neden  olur.  Yöneticiler  karar 

verirken,  bireylerden  çok  bireylerin  örgüt  içindeki  rollerini  göz 

önünde bulundururlar. 

  

−

 

Yeterlik  (Meslek  Yönelimi):  Bürokratik  örgütlerde  çalışmak 

bireylerin  teknik  becerilerine  dayalı  olduğundan,  burada  çalışan 

bireyler işlerini bir kariyer olarak görürler. Weber’e göre, bürokratik 

örgütler  yetenekli  işgörenlerine  kariyer  yolunu  açar.  Yeterli  ve 

yetenekli  bireyler,  keyfi  işten  çıkarmalardan  ve  nedensiz  terfi 

engellemelerinden  kurtarılmalıdır.  Çalışanlara  performansa  dayalı 

olarak terfi verilmelidir. Bireyin terfi ettirilmesi onu örgüte bağlayan  

yollardan birisidir. 



 

Bu  yönetim  modeli  büyük  şirketlerde  halen  uygulanmaktadır. 

Günümüzde  General  Motors,  Xerox,  Amerikan  Ordusu,  Vatikan 

Weber’in Bürokratik Modeliyle yönetilmektedir. 



 

Amerikan Okul Bölgesinde Bürokratik Yönetim Yapısı (bkz. Şema) 



 

Merkeziyetçi yaklaşımı yumuşatmak için bölgeselleştirildi. 

−

 

Soru: KKTC’de ve/veya TC’de yerelleştirmeye bakış açınız nasıldır? 

−

 

Ödev: Siz de DAÜ’nün ya da bir okulun örgüt yapısını çıkarın. 



 

Okul bölgesi müdürü (superintendent) işe almaya yetkilidir. 

 

 

---